Thông điệp từ việc Hải quân Trung Quốc chuyển sang tập trận huấn
luyện ở vùng biển xa Trang mạng jamestown.org (Ngày 30/7)
Ngày 27/5/2025, tàu sân bay Liêu Ninh của Hải quân Trung Quốc (PLAN) đã vượt qua Chuỗi đảo thứ nhất và tiến vào Tây Thái Bình Dương. Ngày 7/6/2025, nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông cũng di chuyển từ Biển Hoa Nam (Biển Đông) vào Biển Philippines. Trong thời gian ở Tây Thái Bình Dương, 2 nhóm tác chiến tàu sân bay này đã tham gia một loạt hoạt động huấn luyện tác chiến thực tế ở vùng biển xa và diễn tập đối kháng. Các cuộc tập trận này bao gồm trinh sát và cảnh báo sớm, phản công, tấn công mặt nước, phòng không và các chuyến bay chiến thuật cả ngày lẫn đêm của máy bay trên tàu sân bay, qua đó đánh dấu những cột mốc mới cho PLAN. Đến ngày 22/6/2025, cả 2 nhóm tác chiến đã lần lượt quay trở lại nơi xuất phát.
Các cuộc diễn tập trên đánh dấu sự chuyển hướng trọng tâm của PLAN sang các hoạt động biển xa. Điều này có thể xuất phát từ đánh giá của Quân ủy Trung ương Trung Quốc (CMC) rằng Hải quân đã đủ năng lực tác chiến ở các vùng biển gần. Điều này có thể tác động đáng kể đến thế trận lực lượng của Mỹ trong khu vực. PLAN đã bắt đầu vượt qua Chuỗi đảo thứ hai (bao gồm Guam) ở Tây Thái Bình Dương. Sự thay đổi này đưa lực lượng Trung Quốc đến gần Hawaii hơn. Do đó, Mỹ có thể cần phải điều chỉnh kế hoạch triển khai và luân chuyển lực lượng cho phù hợp. Ngoài ra, sự thay đổi mới nhất này có thể đồng nghĩa với việc Hải quân Trung Quốc tin rằng họ đã đảm bảo được ưu thế hoạt động ở các vùng biển lân cận. Nếu vậy, Trung Quốc có thể sẽ có hành vi quyết đoán hơn và có khả năng gây nguy hiểm hơn trong các cuộc chạm trán hải quân trong tương lai với tàu chiến của các quốc gia láng giềng.
Năng lực mới của PLAN PLAN đã đạt được 3 cột mốc trong đợt tập trận huấn luyện mới nhất này: Thứ nhất, cuộc tập trận đánh dấu lần đầu tiên 2 tàu sân bay Trung Quốc hoạt động đồng thời ở Tây Thái Bình Dương kéo dài khoảng 13 ngày. Nhóm tàu sân bay Liêu Ninh đã tiến hành các hoạt động từ ngày 27/5 đến ngày 19/6, trong khi nhóm tàu sân bay Sơn Đông hoạt động từ ngày 7-22/6.
Theo dữ liệu từ năm 2021 do Bộ Quốc phòng Nhật Bản công bố, trong 14 lần triển khai trước đây, chỉ có một nhóm tàu sân bay hoạt động trong khu vực. Khoảng thời gian ngắn nhất giữa các nhóm tàu sân bay Trung Quốc khác nhau tiến vào Tây Thái Bình Dương là khoảng 2 tuần, khi nhóm tàu sân bay Liêu Ninh hoạt động ở đó từ ngày 13-15/10/2024, trước khi nhóm tàu sân bay Sơn Đông tiến vào khu vực này vào ngày 4/11/2024. Lần đó, mặc dù hoạt động gần nhau song hai nhóm tàu sân bay không tiến hành các hoạt động đồng thời.
Tháng 6/2025, hai nhóm tàu sân bay Liêu Ninh và Sơn Đông được cho là đã tiến hành các cuộc tập trận huấn luyện đối đầu. Có thể suy ra điều này từ thực tế 2 nhóm tàu sân bay đã duy trì khoảng cách 500-600 km trong suốt thời gian từ ngày 14-18/6, vượt ra ngoài ranh giới vùng phòng thủ bên ngoài của chúng. Số lượng lớn các lượt cất cánh từ tàu sân bay Liêu Ninh trong 5 ngày này (90 lượt trong ngày 14/6 và 80 lượt trong ngày 17/6) cũng củng cố luận điểm này. Đây là số lượng lượt cất cánh trong một ngày cao nhất và cao thứ hai trong toàn bộ giai đoạn.
Thứ hai, cuộc tập trận này cũng đánh dấu lần đầu tiên các tàu sân bay Trung Quốc di chuyển ra ngoài Chuỗi đảo thứ hai. Ngày 7/6 vừa qua, nhóm tàu sân bay Liêu Ninh hoạt động cách Minami-Tori-shima của Nhật Bản khoảng 300 km về phía Tây Nam. Sau đó, tàu di chuyển về phía Tây Nam khoảng 400-500 km vào ngày 8/6, di chuyển trong vùng biển giữa chuỗi đảo thứ hai và thứ ba. Lần này, tàu sân bay Trung Quốc đã tiếp cận Đảo Midway gần hơn nhiều so với bất kỳ chuyến “thám hiểm” nào trước đây. Các hoạt động của tàu Liêu Ninh cho thấy nó đóng vai trò như “quân xanh”, mô phỏng một nhóm tác chiến tàu sân bay của Mỹ, trong khi nhóm tàu Sơn Đông có thể đã hoạt động như “quân đỏ” trong các cuộc tập trận đối đầu. Đến ngày 7/6, nhóm tàu sân bay Liêu Ninh đã tiến về điểm cực Đông, cách đảo Midway khoảng 3.000 km.
So với các hoạt động của nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc hồi năm 2024, các cuộc diễn tập trong năm 2025 cho đến nay được tiến hành cách xa đất liền Trung Quốc hơn. Trong 5 lần triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay hồi năm 2024, có 4 lần nhóm tàu hoạt động ở một khu vực tương đối tập trung gần eo biển Ba Sĩ. Ngược lại, 4 lần triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay trong đợt triển khai mới nhất cho thấy sự phân tán rõ rệt.
Cột mốc thứ ba là việc thiết lập kỷ lục mới về thời gian hoạt động liên tục dài nhất của các nhóm tác chiến tàu sân bay Trung Quốc vượt ra ngoài Chuỗi đảo thứ nhất. Trong 27 ngày liên tiếp, ít nhất một nhóm tàu sân bay đã hoạt động ở Tây Thái Bình Dương. Nhóm tàu Liêu Ninh hoạt động liên tục trong 24 ngày, tương đương thời gian hoạt động của nhóm này hồi tháng 4/2021, trong khi nhóm tác chiến tàu sân bay Sơn Đông hoạt động trong 16 ngày, dài nhất kể từ đợt triển khai 20 ngày hồi tháng 4/2023.
Hoạt động cơ động ở vùng biển xa Phân tích trước đó về các cuộc tập trận mới nhất của Hải quân Trung Quốc cho thấy 2 hàm ý chính. Thứ nhất, quân đội Trung Quốc đã bắt đầu chuyển trọng tâm huấn luyện từ các hoạt động ở vùng biển gần sang các hoạt động cơ động ở vùng biển xa. Giả thuyết thứ hai, tiếp nối từ giả thuyết đầu tiên, CMC có thể đã xác định rằng quân đội Trung Quốc hiện sở hữu năng lực tác chiến toàn diện ở vùng biển lân cận, chẳng hạn như những năng lực cần thiết cho các hoạt động xung quanh Đài Loan.
Bằng chứng ủng hộ giả thuyết thứ nhất, rằng Trung Quốc đã bắt đầu chuyển hướng tập trận sang các hoạt động cơ động ở vùng biển xa, có thể tìm thấy trong tài liệu Chiến lược Khoa học Quân sự do PLA xuất bản năm 2020. Theo định nghĩa chính thức, các hoạt động toàn diện ở vùng biển gần mô tả việc sử dụng tổng hợp các lực lượng ở các khu vực biển gần để bảo vệ lãnh thổ, các đảo và rạn san hô, hộ tống tàu chở hàng và các hoạt động đột kích trên biển thông qua sự phối hợp và hỗ trợ của nhiều lực lượng. Trong khi đó, các hoạt động cơ động ở vùng biển xa là các hoạt động tác chiến trên biển được tiến hành ở “vùng biển xa đất liền”, chủ yếu nhằm kiểm soát các tuyến đường chiến lược quan trọng, bảo vệ các tuyến giao thông trên biển, bảo vệ lợi ích ở nước ngoài, ngăn chặn các cuộc khủng hoảng quân sự trên biển và duy trì hòa bình thế giới.
Các hoạt động này có những thách thức đặc thù do thiếu sự hỗ trên không từ căn cứ trên đất liền và tiếp tế hậu cần ở gần. Điều này đòi hỏi PLAN phải tập trung lực lượng tinh nhuệ trên biển để duy trì “chiến tranh du kích biển xa”, hướng tới tốc độ và hiệu quả. Để đạt được điều đó, Hải quân phải tăng cường năng lực cảnh báo sớm và giám sát chiến trường, thu thập, xử lý và truyền tải thông tin và dữ liệu, khả năng ra quyết định và chỉ huy tại các trung tâm chỉ huy, phối hợp giữa các đơn vị hạm đội, khả năng tấn công chính xác của vũ khí chiến đấu chủ lực và khả năng tự vệ của các lực lượng đặc nhiệm cơ động.
Ý nghĩa thứ hai cũng quan trọng không kém của các cuộc tập trận gần đây là việc chuyển sang phát triển các hoạt động cơ động ở vùng biển xa cho thấy sự hài lòng về năng lực tác chiến biển gần đủ mạnh. Tài liệu Chiến lược Khoa học Quân sự nêu rõ các hoạt động cơ động ở vùng biển xa được xây dựng trên nền tảng năng lực tác chiến toàn diện ở vùng biển gần. Kể từ tháng 8/2022, PLA đã tiến hành 5 cuộc tập trận quy mô lớn nhắm vào Đài Loan, trong đó có triển khai một số lượng lớn máy bay và tàu chiến. Điều này phù hợp với năng lực phản ứng nhanh cần thiết cho các hoạt động tác chiến toàn diện ở vùng biển gần. Ngoài việc phô trương chính trị, các cuộc tập trận này cũng có thể xuất phát từ mong muốn tăng cường chiều sâu phòng thủ trên biển và nâng cao khả năng ứng phó với các mối đe dọa lớn từ bên ngoài, đặc biệt là từ Mỹ.
Hiện nay, sau khi dần bình thường hóa sự hiện diện quân sự trong khu vực lân cận, Trung Quốc đang tìm cách làm điều tương tự ở Tây Thái Bình Dương. Tham vọng mở rộng phạm vi hoạt động của PLAN được thể hiện rõ trong các tuyên bố an ninh quốc gia gần đây, chẳng hạn như Sách Trắng về an ninh quốc gia được công bố tháng 5/2025.
Những điều này cho thấy PLAN hy vọng cuối cùng sẽ thiết lập một hệ thống phòng thủ hàng hải tích hợp, kết nối vùng biển gần và xa, đồng thời kết hợp an ninh trong nước và an ninh bên ngoài - một hướng đi “xây dựng chiến trường biển”.
Việc PLAN chuyển trọng tâm huấn luyện từ các hoạt động ở vùng biển gần sang vùng biển xa có thể gây áp lực trực tiếp hơn với Mỹ. Các tiền đồn quân sự quan trọng của Mỹ ngoài lục địa, chẳng hạn như Hawaii, có thể phải đối mặt với sự gia tăng hiện diện của PLAN với các hoạt động gần hơn và bền bỉ hơn trước. Diễn biến này không chỉ thách thức chiều sâu chiến lược của Mỹ ở Thái Bình Dương mà còn có thể buộc Washington phải xem xét lại việc triển khai lực lượng và khả năng sẵn sàng chiến đấu trên khắp Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương./.