Nhật Bản đang chọn thủ tướng thứ tư
trong vòng 5 năm - ai có thể là người tiếp theo?
Trang mạng bbc.com (Ngày 9/9)
Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba đã tuyên bố từ chức sau chưa đầy 1 năm đảm nhiệm vai trò này, sau 2 thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Ông từ chức chỉ 1 ngày trước khi các đối thủ trong đảng Dân chủ Tự do (LDP) của ông dự kiến bỏ phiếu bãi nhiệm ông.
Sự ra đi của ông mở đường cho một cuộc tranh cử lãnh đạo nữa của đảng cầm quyền tại Tokyo, lần thứ 3 trong 5 năm.
Đó là chưa kể đến 2 cuộc bầu cử quốc gia mà cả 2 người chiến thắng đều không hoàn thành nhiệm kỳ. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo mới của đất nước này sẽ phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn: cân bằng mối quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Nhật Bản, giải quyết vấn đề lạm phát gia tăng và cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt với một chính phủ đã mất thế đa số ở cả 2 viện của Quốc hội.
Ai có thể là nhà lãnh đạo tiếp theo của đất nước?
Cuộc bỏ phiếu của LDP dự kiến diễn ra vào đầu tháng 10 và người chiến thắng gần như chắc chắn sẽ trở thành thủ tướng. Mặc dù chưa có ai công bố ý định ra tranh cử, nhưng có 3 cái tên nổi lên như những ứng cử viên tiềm năng, gồm: ông Shinjiro Koizumi, Bộ trưởng Nông nghiệp và là con trai của một cựu thủ tướng nổi tiếng; ông Yoshimasa Hayashi, Chánh Văn phòng Nội các; và bà Sanae Takaichi, người sẽ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản nếu giành chiến thắng. Cả 3 đều từng đối đầu với ông Ishiba trong cuộc đua giành chức Chủ tịch đảng trước đó vào năm 2024 - trong đó bà Takaichi ban đầu nổi lên là ứng cử viên mạnh nhất ở vòng bỏ phiếu đầu tiên. Tuy nhiên, bà Takaichi - một đồng minh thân cận của ông Abe - sau đó đã bị ông Ishiba vượt qua.
Những cái tên khác được nhắc đến bao gồm cựu Bộ trưởng Ngoại giao Toshimitsu Motegi và cựu Bộ trưởng An ninh kinh tế Takayuki Kobayashi.
Nhà lãnh đạo mới sẽ phải đối mặt với những thách thức nào?
Nhà lãnh đạo mới sẽ phải tập hợp một đảng đang suy yếu và thu hút cử tri trở lại với LDP. Nhật Bản hiện đang chứng kiến xu hướng ngả sang cực hữu, với đảng dân tộc chủ nghĩa Sanseito nổi lên như một trong những bên thắng lớn nhất trong cuộc bầu cử Thượng viện gần đây. Một bộ phận lớn cử tri của Sanseito là những cử tri bảo thủ của LDP đã ly khai đảng này.
Ông Jeffrey Hall, giảng viên tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Kanda, trước đây đã nói với BBC: “Nhiều người ủng hộ ông Abe coi Thủ tướng Ishiba là không đủ bảo thủ. Họ nghĩ rằng ông ấy không có quan điểm dân tộc chủ nghĩa về lịch sử, ông ấy không có quan điểm mạnh mẽ chống lại Trung Quốc như ông Abe”.
Ông Tomohiko Taniguchi, giáo sư tại Đại học Tsukuba và trước đây là cố vấn đặc biệt của cố Thủ tướng Shinzo Abe, đánh giá: “Việc họ thành công trong việc giành được nhiều phiếu bầu hơn cho thấy sự thất vọng của những cử tri thường ủng hộ LDP nhưng lại chọn rời đi và chuyển sang một đảng mới thành lập và chưa được thử thách. Nhiệm vụ lớn nhất của nhà lãnh đạo tiếp theo của LDP là giành lại những cử tri này”.
Giáo sư James Brown của Đại học Temple Nhật Bản nói: “Người dân Nhật Bản không quen với lạm phát nên ngay cả một mức lạm phát nhỏ cũng gây sốc. Đối với nhiều cử tri bình thường, Nhật Bản như thể đang trở thành đang trở thành một quốc gia nghèo hơn - giá cả tăng nhưng lương thì không, và với việc đồng Yên yếu như vậy, những người ra nước ngoài sẽ thấy mọi thứ đều đắt đỏ”.
Ngoài ra, thủ tướng tiếp theo cũng sẽ phải giải quyết mối quan hệ phức tạp giữa Tokyo với các nước láng giềng. Đầu tuần trước, Trung Quốc đã tổ chức lễ duyệt binh kỷ niệm 80 năm Ngày Chiến thắng phát xít Nhật trong Chiến tranh thế giới thứ hai với sự tham dự của nhiều nguyên thủ và lãnh đạo quốc tế như nhà lãnh đạo Triều Tiên như Kim Jong Un và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Giáo sư Brown nói: “Bạn đang chứng kiến 3 nước láng giềng đầy đe dọa, và một lễ ăn mừng vừa được tổ chức (tại Trung Quốc) để kỷ niệm chiến thắng trước Nhật Bản”.
Ông Leif-Eric Easley, giáo sư tại Đại học Ewha ở Seoul, đánh giá: “Cho dù nhà lãnh đạo có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa như Takaichi hay có tư duy thế hệ tiếp theo như Koizumi,... sự bền vững của hợp tác 3 bên giữa Tokyo, Washington và Seoul sẽ được theo dõi chặt chẽ sau khi Tập Cận Bình, Putin và Kim Jong Un thể hiện rõ ràng sự đoàn kết tại Bắc Kinh”.
Trong khi đó, mối quan hệ của Nhật Bản với đồng minh lâu năm là Mỹ cũng có thể trở nên căng thẳng. Đầu năm nay, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã yêu cầu Tokyo phải trả nhiều tiền hơn cho việc đồn trú quân đội Mỹ tại Nhật Bản. Giáo sư Brown nói: “Giữa lúc tất cả những điều này đang diễn ra, công chúng có phần tuyệt vọng. Không có nhiều hy vọng rằng một nhà lãnh đạo khác sẽ tạo ra bất kỳ sự khác biệt lớn nào. Nhiều người cho rằng mọi chuyện vẫn như cũ, chỉ là có một nhà lãnh đạo LDP khác mà thôi”.
Tại sao Nhật Bản lại có nhiều thủ tướng như vậy?
Trong 2 thập kỷ qua, Nhật Bản đã chứng kiến hơn 10 đời thủ tướng. Giáo sư Brown nói rằng điều này một phần là do đây là nền “dân chủ một đảng”. Giáo sư Brown nói: “Về mặt chính phủ, thực ra lâu nay chỉ có LDP - điều đó có nghĩa là sự cạnh tranh chính trị chủ yếu đến từ nội bộ đảng, chứ không phải từ các đảng phái bên ngoài. Vì vậy, trong LDP có những cuộc đấu tranh khốc liệt giữa các phe phái khác nhau - tất cả đều muốn phe của mình giành được vị trí cao nhất đó. Vì vậy, ngay cả khi bạn được bầu làm người lãnh đạo, ngay khi vừa nhậm chức, bạn sẽ có hàng chục người tìm cách lật đổ bạn”.
Giáo sư Brown nói thêm rằng bất kỳ ai nắm giữ vị trí lãnh đạo cũng gần như đang uống cùng một “chén thuốc độc”.
Khi sự chú ý chuyển sang người thay thế ông Ishiba, nhiều người cũng đang chờ xem liệu nhà lãnh đạo tiếp theo có thể phá vỡ chu kỳ thủ tướng chỉ tại nhiệm trong thời gian ngắn của Nhật Bản hay không./.