Trump đang vô tình
khiến Trung Quốc ngày càng vĩ đại hơn Trang edition.cnn.com (Ngày 5/9)
Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tức giận vì Trung Quốc đang kết giao với những người bạn độc tài của ông. Ông Trump đã nổi cơn thịnh nộ trên mạng xã hội vào đêm muộn 2/9 (theo giờ Mỹ) khi các kênh truyền hình phát sóng cảnh nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tiếp đón các nhà lãnh đạo độc tài của Nga và Triều Tiên tại một cuộc duyệt binh hoành tráng ở Bắc Kinh. Ông Trump viết trong một thông điệp gửi tới ông Tập Cận Bình:
"Xin gửi lời chào trân trọng nhất của tôi tới Vladimir Putin và Kim Jong Un, khi các vị đang âm mưu chống lại Hợp chủng quốc Hoa Kỳ".
Ông Trump đã gặp ông Putin ở Alaska vào tháng trước, nhưng sự chào đón nồng nhiệt của ông dành cho Putin cho đến nay vẫn chưa thể mở ra bất kỳ tiến triển nào hướng tới việc chấm dứt chiến tranh ở Ukraine. Putin đã làm tiêu tan hy vọng của Trump khi leo thang các cuộc tấn công vào dân thường và đang trì hoãn các cuộc đàm phán với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Tương tự, các cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên của Tổng thống Mỹ với Kim Jong Un trong nhiệm kỳ đầu cũng không thành công. Nhà lãnh đạo Triều Tiên hiện sở hữu nhiều vũ khí hạt nhân hơn so với trước khi tham gia vào hoạt động “ngoại giao chụp ảnh” của Trump.
Những lời chỉ trích công khai trên mạng xã hội của Tổng thống Trump tiếp tục chỉ ra rằng người Mỹ đã phải chịu tổn thất nặng nề trong cuộc chiến chống lại kẻ thù chung, đế quốc Nhật Bản, trong bối cảnh lễ kỷ niệm 80 năm ngày đánh bại đế quốc này được tổ chức tại Bắc Kinh vào 3/9. Lễ kỷ niệm lớn của Trung Quốc diễn ra vào thời điểm quốc tế căng thẳng khi siêu cường châu Á mới này tìm cách tận dụng chính sách đối ngoại thất thường của Trump, điều đã làm tổn hại danh tiếng của Mỹ như một cường quốc đáng tin cậy.
Nhưng việc lãnh đạo các cường quốc chống phương Tây tụ họp tại Thiên Tân và Bắc Kinh không chỉ đơn thuần là để trêu chọc ông. Đây là một lời cảnh báo sớm rằng các chính sách của Trump trong nhiệm kỳ thứ hai dựa trên áp lực thuế quan, sự bắt nạt các cường quốc yếu hơn và chủ nghĩa dân tộc "Nước Mỹ trước tiên" có thể sẽ phản tác dụng.
Jackie S.H. Wong, phó giáo sư nghiên cứu quốc tế tại Đại học Sharjah của Mỹ, phát biểu với Becky Anderson của CNN trong chương trình "Kết nối Thế giới"
hôm 2/9: "Trung Quốc đang tận dụng những bước đi sai lầm mà Mỹ đang mắc phải".
“Chúng tôi không nao núng” Một số lời đồn thổi gây hoang mang về việc Trung Quốc và Nga đang xây dựng một trục kháng cự mới chống lại Mỹ là thái quá. Các quốc gia tham dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải tại thành phố Thiên Tân, miền Bắc Trung Quốc, thiếu các thỏa thuận quốc phòng chính thức hoặc chủ quyền kinh tế chung để so sánh với các nhóm như Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) hay Liên minh châu Âu (EU).
Căng thẳng lãnh thổ thỉnh thoảng lại bùng phát giữa Trung Quốc và Ấn Độ. Moskva có thể cần sự giúp đỡ của Trung Quốc trong cuộc chiến ở Ukraine, nhưng dường như Điện Kremlin vẫn đang phải làm quen với việc là một “siêu cường cấp dưới”. Và mặc dù được Đảng Cộng sản cai trị bằng “bàn tay sắt”, Trung Quốc vẫn phải chịu những áp lực chính trị và kinh tế nội bộ, thể hiện qua việc Tập Cận Bình thường xuyên thanh trừng các quan chức cấp cao và giới tướng lĩnh quân đội. Tuy nhiên, những sự kiện kỷ niệm rầm rộ trong những ngày gần đây là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm thể hiện sức mạnh đang lên đồng thời thử nghiệm các liên minh và hệ thống toàn cầu thay thế khi nước này tìm cách vượt qua phương Tây. Bằng cách tập hợp các nhà lãnh đạo từ châu Á, Trung Đông và các nơi khác, Trung Quốc đang chứng minh khả năng của một khối thống nhất trong việc làm suy yếu sức mạnh toàn cầu của Mỹ trên nhiều mặt trận.
Một nhà lãnh đạo quân sự hàng đầu của Mỹ hôm 2/9 đã hạ thấp tầm quan trọng của các sự kiện ở Trung Quốc. Tướng Kevin Schneider, Tư lệnh Không quân Thái Bình Dương của Mỹ, phát biểu trong một buổi nói chuyện trực tuyến 2/9: “Các quốc gia như Trung Quốc, Triều Tiên, Nga và các nước khác đều tổ chức những sự kiện kiểu này. Chắc chắn họ đang tập trung rất nhiều vào việc truyền tải thông điệp. Nhưng tôi nghĩ điều quan trọng rút ra là chúng ta không hề nao núng”.
Phần lớn những điều này đã có từ trước thời Trump. 8 thập kỷ sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, không có gì ngạc nhiên khi các thể chế ra đời sau cuộc chiến kinh hoàng này cần được tái thiết. Sự trỗi dậy của các quốc gia đang phát triển đông dân luôn đe dọa đến quyền bá chủ của Mỹ và hệ thống toàn cầu do phương Tây xây dựng và thống trị. Và khi những thành viên cuối cùng của “Thế hệ Vĩ đại nhất” dần biến mất, chiến thắng của các nền dân chủ trong Chiến tranh thế giới thứ hai đang trở thành lịch sử hơn là một ký ức hữu hình của con người.
Nhưng những lựa chọn của Trump trong 8 tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai đang đẩy nhanh sự chuyển dịch quyền lực toàn cầu sang phương Đông. Chúng đang góp phần vào nỗ lực của Tập Cận Bình nhằm khôi phục lại vị thế toàn cầu mà ông tin là sự nổi bật chính đáng của Trung Quốc.
Những cuộc tấn công của Trump vào các đồng minh và việc hủy bỏ các chương trình viện trợ nước ngoài đang gây ra sự phẫn nộ trong số những người bạn Mỹ trước đây, những người hiện đang đặt cược vào một siêu cường thay thế. Thật khó tin, thế lực làm suy yếu phương Tây nhiều nhất lại chính là Tổng thống của nước Mỹ - nơi đã đảm bảo tự do và dân chủ qua nhiều thế hệ.
Cách Trump làm suy yếu sức mạnh của Mỹ Nhiều bước đi mà Trump thực hiện để chứng minh sức mạnh của Mỹ cuối cùng lại làm suy yếu chính quốc gia này.
Bằng cách đối đầu với Bắc Kinh trong một cuộc chiến thương mại quy mô lớn, Trump đã nhắm vào một quốc gia sẵn sàng gánh chịu tổn thất kinh tế để gây thiệt hại cho Mỹ. Giờ đây, Trump đã phát hiện ra rằng Bắc Kinh có 1 “con át chủ bài”:
kiểm soát một lượng lớn kim loại đất hiếm mà Mỹ cần để vận hành ngành công nghiệp công nghệ và các ứng dụng quân sự.
Việc Trump không thể buộc Bắc Kinh phải lùi bước đang làm tăng thêm cảm giác rằng Trung Quốc sẵn sàng thách thức sức mạnh của Mỹ - và thu hút các nhà lãnh đạo nước ngoài đến với Bắc Kinh. Những đòn tấn công thuế quan thất thường của Trump nhắm vào các đối tác thương mại của Mỹ - dựa trên linh cảm của ông hơn là dữ liệu kinh tế - và những nỗ lực nhằm hạn chế sự độc lập của Cục Dự trữ Liên bang đã củng cố cho những tuyên bố của Trung Quốc mà trước đây từng không thuyết phục rằng chính họ - chứ không phải Mỹ - mới là siêu cường ổn định mà các đối tác có thể dựa vào.
Ví dụ rõ ràng nhất về hành vi vụng về, phản tác dụng của Trump đã thể hiện rõ qua sự chú ý dành cho Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi - một nhà lãnh đạo dân túy theo chủ nghĩa dân tộc và là bạn cũ của Trump - trong suốt hội nghị thượng đỉnh ở Thiên Tân. Tuyên bố của Trump về việc đã giải quyết được căng thẳng bùng phát giữa Ấn Độ và Pakistan hồi đầu năm nay và yêu cầu trao Giải Nobel Hòa bình đã khiến Modi tức giận. Mức thuế 50% đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ vào Mỹ đã phá vỡ gần 30 năm nỗ lực của các tổng thống đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ nhằm ngăn chặn Ấn Độ và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn.
Vừa cười vừa bắt tay nhau, cả Tập Cận Bình và Modi đều lập luận rằng hai quốc gia, vốn đã bị chia cắt bởi sự ngờ vực từ lâu, có thể là đối tác chứ không phải đối thủ. Wong nói với Anderson trên CNN International: “Ấn Độ đang ‘đánh tiếng’ với Mỹ rằng 'chúng tôi có những lựa chọn thay thế, và Trung Quốc có thể là lựa chọn thay thế đó'. Tôi cho rằng Trung Quốc đang tận dụng cơ hội đó”.
Sai lầm của Trump còn đáng ngạc nhiên hơn vì ông đã có mối quan hệ tốt với Modi trong nhiệm kỳ đầu tiên. Nhưng Ấn Độ là một quốc gia có tinh thần tự tôn dân tộc dâng cao khi mà lịch sử thuộc địa khiến họ đặc biệt nhạy cảm với việc bị bắt nạt. Ấn Độ rất nhạy cảm với bất cứ điều gì liên quan đến đối thủ truyền kiếp Pakistan. Những chi tiết tế nhị như vậy dường như đã không được Nhà Trắng nắm bắt. Có lẽ việc Trump thanh trừng các chuyên gia Bộ Ngoại giao đang gây ra thiệt hại.
Nhiều chuyên gia chính sách đối ngoại cho rằng mục tiêu khôn ngoan trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump là đẩy các đối thủ của Mỹ như Nga, Trung Quốc và Triều Tiên ra xa nhau. Nhưng thay vào đó, ông đã thúc đẩy họ xích lại gần nhau hơn, và đưa Ấn Độ - một thành viên của nhóm "Bộ Tứ" của Mỹ cùng với Australia và Nhật Bản - tiến gần hơn đến quỹ đạo của họ.
Trump đang quá lạc quan?
Những người ủng hộ Trump tranh luận rằng chính sách đối ngoại của ông là một thành công vang dội. Nhà Trắng lập luận rằng Mỹ chưa bao giờ được tôn trọng hơn bây giờ. Họ gọi Trump là "Tổng thống của Hòa bình" và tuyên bố ông đã chấm dứt 7 cuộc chiến tranh toàn cầu - mặc dù một số quốc gia mà họ nêu tên không hề giao tranh với nhau khi Trump can thiệp.
Ngày 2/9, Tổng thống Trump nói với cộng tác viên Scott Jennings của CNN trên chương trình phát thanh của mình rằng ông hoàn toàn không lo ngại về tín hiệu ngoại giao đến từ Trung Quốc. Ông cũng ngụ ý trong một cuộc trò chuyện với các phóng viên tại Phòng Bầu dục rằng Tập Cận Bình sẽ buộc phải đầu hàng: "Trung Quốc cần chúng ta. Và tôi có mối quan hệ rất tốt với Chủ tịch Tập Cận Bình, như các bạn đã biết. Nhưng Trung Quốc cần chúng ta nhiều hơn chúng ta cần họ”.
Trong khi đó, Trump đang có những nỗ lực rõ ràng để chứng minh rằng ông cũng cứng rắn như bất kỳ nhà lãnh đạo toàn cầu nào. Hôm 1/9, khi ngoại giao siêu cường diễn ra trên khắp Thái Bình Dương, ông đã tuyên bố một cuộc không kích của Mỹ khiến 11 người thiệt mạng ở vùng biển ngoài khơi Venezuela, mà các quan chức cho biết là nhắm vào những kẻ buôn bán ma túy. Ông cũng liên tục đe dọa sẽ điều động lực lượng dự bị Vệ binh Quốc gia đến Chicago khi ông từng bước leo thang nỗ lực bình thường hóa việc sử dụng quân đội trong thực thi pháp luật bất chấp những hạn chế của hiến pháp.
Tuy nhiên, có một lời nhắc nhở rằng bất chấp bản năng độc đoán của mình, Mỹ vẫn có những biện pháp bảo vệ dân chủ mà Nga và Trung Quốc không có khi một thẩm phán phán quyết rằng việc Tổng thống Trump điều động quân đội liên bang đến Los Angeles hồi đầu năm nay là bất hợp pháp.
Nhìn chung, Tổng thống Trump đã có một số chiến thắng đáng kể trong nhiệm kỳ thứ hai. Việc ông sử dụng sức mạnh của Mỹ chống lại các quốc gia nhỏ hơn đã khiến tiền thuế quan chảy vào Kho bạc.
Và bất chấp những vấp ngã, ông vẫn là nhà lãnh đạo thế giới duy nhất có cơ hội buộc tất cả các bên ngồi vào bàn đàm phán để theo đuổi hòa bình ở Ukraine. Áp lực không ngừng của ông đối với các đồng minh NATO đã dẫn đến những cam kết đáng kể về việc tăng chi tiêu quốc phòng.
Nhưng “bữa tiệc” thể hiện vị thế siêu cường của Trung Quốc cho thấy điều quan trọng đối với sức mạnh của Mỹ là bằng cách nào đó ông phải thắng thế trước Bắc Kinh trong cuộc chiến thương mại. Những lời tâng bốc mà Tổng thống nhận được từ các nhà lãnh đạo nước ngoài tìm cách né tránh cơn thịnh nộ của ông có thể khiến ông hiểu sai về cách phần còn lại của thế giới nhìn nhận ông. Trump phát biểu hôm 2/9: "Đất nước chúng ta đang là quốc gia nóng nhất thế giới hiện nay. Mọi người đều đang bàn tán về Mỹ”. Mỹ có lẽ là chủ đề được nhiều người tập trung tại Trung Quốc tuần này nhắc đến, nhưng không hẳn theo cách Trump nghĩ./.