Khái niệm “chiến khu độc lập” của Philippines và nguy cơ với khu vực
TTXVN (Bắc Kinh) - Tờ Thời báo Hoàn cầu mới đây đăng bài viết của Trần Tương Miễu, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Hải quân Thế giới thuộc Viện Nghiên cứu Nam Hải (Biển Đông) Trung Quốc, trong đó cho biết Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. gần đây đã có chuyến thăm chính thức 3 ngày tới Mỹ, với ý đồ giành được sự ủng hộ của Mỹ thông qua tăng cường hợp tác quân sự.
Trong chuyến thăm, Marcos Jr. đã lớn tiếng phóng đại “mối đe dọa Trung Quốc”, và Bộ trưởng Quốc phòng cùng Ngoại trưởng Mỹ cũng tái khẳng định cam kết của họ đối với “Hiệp ước Phòng thủ chung Mỹ-Philippines”.
Khái niệm “chiến khu độc lập": Ý nghĩa và động cơ Có lẽ chính vì nỗi lo trở thành “quân cờ” mà Philippines luôn hy vọng lôi kéo được Mỹ cũng như các đồng minh khác của Mỹ trong vấn đề Biển Đông. Trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro đã tuyên bố Mỹ, Nhật Bản, Australia và Philippines đang lên kế hoạch triển khai một khái niệm mới về “chiến khu độc lập”.
Ngày 31/5 năm nay, tại Singapore, các Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia đã làm rõ việc phân chia nhiệm vụ cho Mỹ, Australia và Nhật Bản nhằm giúp Philippines tăng cường sức mạnh quân sự, đồng thời đề xuất các kế hoạch tăng cường an ninh mạng, tăng cường chia sẻ thông tin tình báo thông qua những thỏa thuận song phương, nâng cao mức độ phối hợp hành động và khả năng tương tác. Ở cấp độ hành động, 4 nước cũng đã thiết lập các cơ chế hợp tác quân sự cụ thể như “hoạt động hợp tác hàng hải đa phương” và những cuộc tập trận chung ở Biển Đông.
Từ Quad (Bộ tứ - gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia) đến Squad (Biệt đội - gồm Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia), khái niệm “Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” của Mỹ đã thu hẹp về mặt địa lý và dường như đã quay trở lại chiến lược chuỗi đảo cũ. Tuy nhiên, so với Bộ tứ, cơ chế của Biệt đội tập trung hơn, có mục tiêu rõ ràng hơn và mang tính đối đầu hơn, và về cơ bản là một “bản nâng cấp chiến lược”. Đặc biệt, trái ngược hoàn toàn với sự do dự và mặc cả của Ấn Độ, Philippines đang háo hức tham gia hệ thống đa phương nhỏ với Mỹ-Nhật- Australia và nỗ lực đáp ứng các nhu cầu chiến lược của Mỹ và Nhật Bản. Cần lưu ý rằng khái niệm “chiến khu độc lập” bao gồm các lĩnh vực hợp tác cụ thể và rõ ràng như hoạt động phối hợp, chia sẻ thông tin tình báo và nhận thức tình hình hàng hải. Mặc dù Teodoro tuyên bố rằng sự hợp tác giữa 4 nước không dựa trên một thỏa thuận, nhưng một khi khái niệm “chiến khu độc lập” được thực hiện, hợp tác giữa Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia sẽ chỉ còn cách hình thức liên minh quân sự theo hiệp ước truyền thống đúng 1 bước chân.
Không tốt lành cho khu vực Tuy nhiên, động thái này hoàn toàn không phải là tin tốt lành cho khu vực châu Á-Thái Bình Dương và toàn thể cộng đồng quốc tế. Nếu thực sự đúng như Teodoro tiết lộ - 4 nước thành lập một trung tâm điều phối vào tháng 12 năm nay để thúc đẩy việc thực hiện khái niệm “chiến khu độc lập”, thì khu vực châu Á-Thái Bình Dương không bao lâu nữa sẽ trở thành nguồn gốc của “Chiến tranh Lạnh mới”. Dưới đây là 3 lý do:
Thứ nhất, khái niệm “chiến khu độc lập” nhằm vào Trung Quốc. Khác với sự mơ hồ chiến lược cố ý của Bộ tứ, hợp tác giữa Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia tập trung vào các lĩnh vực quân sự và quốc phòng, không hề che giấu câu hỏi “ai là mục tiêu”.
Khái niệm “chiến khu độc lập” này sử dụng các vùng biển nhạy cảm như Biển Hoa Đông và Biển Đông làm khu vực tác chiến riêng biệt, rõ ràng coi Trung Quốc là đối tượng “cạnh tranh thù địch”, tập trung khuôn khổ “Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” của Mỹ vào vùng biển xung quanh Trung Quốc, và cố tình hướng các nguồn lực chiến lược của Mỹ và các đồng minh, đối tác vào việc cân bằng với Trung Quốc.
Thứ hai, mục tiêu đặt ra của khái niệm “chiến khu độc lập” là tăng cường răn đe quân sự và thiết kế chiến trường. Mặc dù Bộ tứ cũng liên quan đến các vấn đề quốc phòng và an ninh, nhưng nó thể hiện những đặc điểm riêng biệt của một phạm vi rộng và chủ yếu là công việc ảo. Nội dung thảo luận bao gồm hỗ trợ nhân đạo, y tế và chăm sóc sức khỏe, chống thông tin sai lệch... Ngoài nhận thức về tình hình hàng hải và an ninh hàng hải, chỉ có một số ít chủ đề hợp tác quân sự và an ninh thuần túy.
Tuy nhiên, Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia đang tập trung xây dựng một khuôn khổ với chủ đề hợp tác quân sự và an ninh, cố gắng ngăn chặn Trung Quốc phá vỡ vòng vây chuỗi đảo, các kịch bản và kế hoạch tác chiến “hòa bình” và “chiến tranh” được thiết kế riêng cho “kẻ thù tưởng tượng” - Trung Quốc. Trong thời bình, 4 nước cố gắng nắm bắt chủ động các cuộc tấn công phủ đầu trên biển và trên không thông qua nhận thức về tình hình và chia sẻ thông tin tình báo.
Trong thời chiến, Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia cũng hình dung các phương thức tác chiến phối hợp khả thi, cũng như những công tác chuẩn bị sơ bộ cho chiến trường, bao gồm ít nhất các vấn đề cụ thể như chống tàu ngầm.
Thứ ba, trọng tâm của “chiến khu độc lập” là Biển Đông và không loại trừ Eo biển Đài Loan. Mặc dù tuyên bố bao trùm cả Biển Hoa Đông và Biển Đông, nhưng trên thực tế, trọng tâm hợp tác giữa Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia trong 3 năm qua vẫn là Biển Đông, và khu vực này liên quan đến các vùng biển nhạy cảm. Ít nhất là cho đến nay, mục đích chính của khái niệm “chiến khu độc lập” vẫn là cùng nhau kiểm soát và cân bằng lợi thế sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc ở Biển Đông, đồng thời kiềm chế các hành động của Hải quân và Hải Cảnh Trung Quốc. Ngoài ra, mặc dù Philippines không trực tiếp nhắc đến “Eo biển Đài Loan”, nhưng lại sử dụng thuật ngữ mơ hồ “khu vực láng giềng”, chủ yếu là để tránh kích động quá mức Trung Quốc.
Tuy nhiên, dưới sự thúc đẩy mạnh mẽ của Philippines và sự ủng hộ của một số chính trị gia Mỹ và Nhật Bản, 4 nước Mỹ, Nhật Bản, Philippines và Australia bề ngoài như là “anh em đồng chí hướng”, nhưng thực tế lại đang bất đồng quan điểm. Nhật Bản hy vọng khái niệm “chiến khu độc lập” sẽ bao trùm Bán đảo Triều Tiên, nhưng Philippines dường như không muốn tham gia. Đồng thời, trong bối cảnh Washington theo đuổi chính sách “Nước Mỹ trước tiên” và yêu cầu Nhật Bản cùng Australia tăng ngân sách quốc phòng lên 3,5% GDP, rất khó để dự đoán hợp tác quân sự và an ninh 4 nước, bao gồm cả khái niệm “chiến khu độc lập”, có thể tiến triển đến đâu./.