Tương lai của một thỏa thuận giữa
Ukraine và Nga TTXVN (Washington 17/8)
Theo NBC News, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio ngày 17/8 cho rằng một thỏa thuận ngừng bắn tạm thời giữa Ukraine và Nga "vẫn có thể được đưa ra thảo luận", mặc dù các nhà lãnh đạo Mỹ, Ukraine và Nga đều đồng ý rằng kết quả tốt nhất là một thỏa thuận hòa bình chấm dứt chiến tranh vĩnh viễn.
Phát biểu trong chương trình “Gặp gỡ báo chí” của NBC News, ông Rubio nói: “Tất cả đều đồng ý rằng cách tốt nhất để chấm dứt xung đột này là thông qua một thỏa thuận hòa bình toàn diện. Liệu có cần lệnh ngừng bắn trước khi có thỏa thuận hòa bình toàn diện hay không. Đó chính là điều chúng tôi đã chủ trương ủng hộ. Nhưng thật không may, cho đến nay, Nga vẫn chưa đồng ý”. Bình luận được ông Rubio đưa ra sau khi Tổng thống Donald Trump trở về từ Alaska, nơi ông đã có cuộc họp kéo dài nhiều giờ với Tổng thống Vladimir Putin và phái đoàn Nga.
Việc không có mặt của cả Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lẫn bất kỳ đại diện nào từ Ukraine trong các cuộc thảo luận không làm giảm hy vọng của các quan chức Mỹ rằng họ có thể thúc đẩy Putin hướng tới một thỏa thuận ngừng bắn hoặc một thỏa thuận hòa bình. Tuy nhiên, sau cuộc họp ở Alaska, Tổng thống Mỹ nói với các phóng viên: "Sẽ không có thỏa thuận nào cho đến khi có một thỏa thuận". Trong Chương trình “Gặp gỡ báo chí”, khi trả lời các câu hỏi của phóng viên về các cuộc không kích liên tục của Nga vào Ukraine những ngày qua, Rubio đã đổ lỗi cho Putin vì không đạt được lệnh ngừng bắn. Ông nói: “Chúng tôi nghĩ rằng thường rất khó để đàm phán khi đang ở giữa chiến sự. Tuy nhiên, cách duy nhất để đạt được lệnh ngừng bắn là cả hai bên đồng ý ngừng bắn vào nhau... và người Nga vẫn chưa đồng ý điều đó”.
Rubio đã nói thêm về quyết định của chính quyền Trump không áp đặt lệnh trừng phạt mới đối với Nga, bất chấp sự miễn cưỡng của Putin trong việc hướng tới một thỏa thuận hòa bình. Ông nói:
"Điều chúng tôi đang cố gắng làm ngay bây giờ là chấm dứt chiến tranh. Nếu chúng ta không thể đạt được thỏa thuận vào bất kỳ thời điểm nào, thì sẽ có hậu quả, không chỉ là hậu quả của việc chiến tranh tiếp diễn, mà còn là hậu quả của tất cả các lệnh trừng phạt đang diễn ra, và thậm chí có thể là các lệnh trừng phạt mới. Nhưng điều chúng tôi đang cố gắng làm ngay bây giờ là chấm dứt chiến tranh. Tôi không nghĩ các lệnh trừng phạt mới đối với Nga sẽ buộc nước này phải chấp nhận ngừng bắn. Moskva đã chịu các lệnh trừng phạt rất nghiêm khắc rồi".
Ngoại trưởng Mỹ cũng cho biết quyết định áp đặt lệnh trừng phạt mới là không phù hợp với nỗ lực đạt được một thỏa thuận hòa bình lâu dài. Rubio nói: “Những lựa chọn (trừng phạt) đó vẫn thuộc về tổng thống. Ngay khi ông ấy thực hiện những biện pháp này, mọi cuộc đàm phán sẽ dừng lại. Ngay khi chúng tôi thực hiện những bước đi đó, sẽ không còn ai trên thế giới này có thể đàm phán với người Nga và cố gắng đưa họ đến bàn đàm phán để đạt được một thỏa thuận hòa bình. Khoảnh khắc đó có thể sẽ đến, song tôi hy vọng là không, vì tôi hy vọng chúng ta sẽ đạt được một thỏa thuận hòa bình”.
Mặc dù Rubio từ chối cung cấp thông tin chi tiết về các cuộc đàm phán giữa Ukraine, Nga, Mỹ và các đồng minh châu Âu, có hai vấn đề nổi lên công khai trong những tuần gần đây có vẻ liên quan đến việc hoán đổi lãnh thổ và đảm bảo an ninh cho Ukraine. Ông Rubio nói:
"Cần phải thảo luận về việc các vùng lãnh thổ sẽ như thế nào và đường biên giới sẽ ra sao khi cuộc xung đột này kết thúc. Cần phải thảo luận về mong muốn chính đáng của Ukraine về an ninh lâu dài để đảm bảo không bị xâm lược lần nữa.
Cần phải thảo luận về cách Ukraine được tái thiết, và làm thế nào để tái thiết một đất nước đã bị tấn công thường xuyên như vậy trong ba năm rưỡi qua. Đây đều là những yếu tố then chốt của bất kỳ thỏa thuận nào. Chúng tôi hiểu điều đó.
Và... nếu muốn đạt được thỏa thuận, mỗi bên sẽ phải từ bỏ một điều gì đó”.
Khi nhìn vào bản đồ các vùng lãnh thổ ở Ukraine mà Nga đã chiếm, Rubio nói: “Cuối cùng, nếu người Ukraine không sẵn sàng từ bỏ những vùng đất đó, và cũng không có ai gây áp lực buộc Ukraine phải nhượng bộ - và vì vậy tôi không nghĩ rằng đó là điều quan trọng - thì sẽ có một thỏa thuận hòa bình, nhưng nó sẽ không dưới hình thức như vậy”. Ngoại trưởng Mỹ nói thêm rằng, Putin “chắc chắn đang đưa ra những yêu cầu mà người Ukraine và các bên khác không sẵn sàng chấp thuận và chúng tôi sẽ không ép họ phải nhượng bộ, trong khi người Ukraine lại yêu cầu những điều mà phía Nga sẽ không chấp nhận”.
Steve Witkoff, Đặc phái viên của chính quyền Trump về vấn đề Trung Đông, đã trình bày chi tiết hơn về các cuộc thảo luận liên quan đến ranh giới lãnh thổ trên chương trình “State of the Union” của CNN, cho biết có 5 khu vực then chốt đang được đưa ra bàn thảo trong các cuộc đàm phán về thỏa thuận hòa bình song không nêu tên cụ thể, đồng thời cho biết cuộc thảo luận sẽ tiếp tục "vào ngày 18/8, khi Tổng thống Zelenskyy cùng phái đoàn Ukraine và một số nhà lãnh đạo châu Âu khác đến Mỹ". Ngoại trưởng Rubio cũng không bình luận về vai trò của Mỹ trong việc đảm bảo an ninh, mặc dù Trump vẫn khẳng định rằng một thỏa thuận hòa bình tiềm năng sẽ không bao gồm lộ trình để Ukraine gia nhập NATO.
NBC News trước đó đưa tin rằng Trump đã nói chuyện qua điện thoại với Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu vào sáng 16/8 về một sự bảo đảm an ninh tương tự NATO dành cho Ukraine, trong đó có sự tham gia của Mỹ như một phần của thỏa thuận đã đạt được với Nga. Rubio nói:
“Để có hòa bình, Nga sẽ phải chấp nhận rằng Ukraine là một quốc gia có chủ quyền, có quyền tự vệ và có quyền tham gia vào các liên minh với các quốc gia khác để tự vệ. Việc đó được thiết kế thế nào, tên gọi là gì, được xây dựng ra sao, những bảo đảm nào được đưa vào và có thể thực thi - đó là những điều chúng tôi sẽ bàn trong vài ngày tới”.
Trên chương trình “Fox News Sunday”, Witkoff nói rằng các bảo đảm an ninh có thể được mô phỏng theo Điều V của Hiệp ước NATO. Witkoff nói: “Điều đó có nghĩa là Mỹ có khả năng chuẩn bị để đưa ra các bảo đảm an ninh theo Điều V, nhưng không phải từ NATO, mà trực tiếp từ Mỹ và các quốc gia châu Âu khác”. Thượng nghị sĩ Chris Murphy (đảng Dân chủ, bang Connecticut) hôm 17/8 đã chỉ trích những bình luận của Rubio và quyết định của Trump khi gặp Putin. Phát biểu trong Chương trình “Gặp gỡ báo chí”, ông nói: “Cuộc họp đó là một thảm họa. Một sự bẽ mặt đối với nước Mỹ. Đó là một thất bại. Putin đã có được mọi thứ ông ta muốn”.
Châu Âu thể hiện mặt trận đoàn kết cùng Zelensky Theo tờ The Washington Post ngày 17/8, các nhà lãnh đạo châu Âu cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tham gia cuộc gặp với Tổng thống Donald Trump tại Washington vào 18/8 nhằm thể hiện một mặt trận đoàn kết để giúp Zelensky định hướng trong cuộc gặp mà người Ukraine dự đoán có thể là bước ngoặt lớn quyết định tương lai đất nước.
Theo các chuyên gia và chính trị gia Ukraine, Zelensky sẽ phải bước đi thận trọng vào 18/8: vừa tránh làm Trump tức giận, vừa phải thuyết phục nhà lãnh đạo Mỹ rằng các đề xuất gần đây để chấm dứt chiến tranh Ukraine-Nga là không khả thi. Điều người Ukraine lo lắng nhất là tránh lặp lại cảnh tượng căng thẳng trong cuộc gặp tại Phòng Bầu dục hồi tháng 2 giữa Zelensky, Trump và Phó tổng thống JD Vance, vốn biến thành một cuộc tranh cãi gay gắt và làm tổn hại nghiêm trọng vị thế của Kiev đối với đồng minh Mỹ. Mykola Bielieskov, nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine, nói: “Đáng tiếc là nguy cơ lặp lại kịch bản đó thực sự tồn tại. Có vẻ như Putin đã thành công trong việc thuyết phục Trump ở Alaska rằng Ukraine phải đưa ra nhượng bộ lớn để đổi lấy hòa bình”. Theo ông, Zelensky cần “tìm được sự cân bằng giữa việc không khiêu khích trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia Ukraine nhưng vẫn kiên định trong việc thúc đẩy các lợi ích đó”.
Theo Oleksandr Merezhko, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Ukraine, sự ủng hộ của các nhà lãnh đạo châu Âu tại Washington là yếu tố then chốt. Ông nói: “Trump chỉ có thể hành động dưới sức ép lớn về chính trị và đạo đức từ Tây Âu. Nếu không, Trump sẽ ngả về phía Putin và ủng hộ ông ta”. Volodymyr Fesenko, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính trị Ứng dụng Penta ở Kiev, cho rằng sự hiện diện của các lãnh đạo châu Âu trong cuộc gặp cũng sẽ “tạo sự cân bằng trong đàm phán”. Ông nói: “Các lãnh đạo châu Âu có thể bảo vệ Zelensky và giảm căng thẳng khi cần”.
Một quan chức châu Âu cho biết ông ngạc nhiên khi Trump dường như dễ dàng từ bỏ đòn bẩy gây sức ép với Putin, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế Nga ngày càng chịu sức ép do lạm phát và lãi suất cao, khiến nhiều doanh nghiệp Nga có nguy cơ phá sản. Đầu tháng này, Trump từng đe dọa áp đặt lệnh trừng phạt cứng rắn với Nga, nhưng kế hoạch đó không thành hiện thực khi Trump và Putin chuẩn bị gặp nhau. Tuy nhiên, việc hội nghị thượng đỉnh với Putin kết thúc sớm, cùng với việc Trump nói trong một cuộc phỏng vấn sau hội nghị rằng ông có thể xem xét áp đặt lệnh trừng phạt với Nga “trong vòng hai hoặc ba tuần”, là dấu hiệu cho thấy Putin chưa thể hoàn toàn thuyết phục Trump./.