Công nghệ không người lái đang thay đổi hình thức tác chiến trong chiến
tranh Nga-Ukraine TTXVN (Sydney 15/8)
Trang tin của Viện Lowy (Australia) ngày 15/8 đăng bài viết cho biết trong suốt cuộc chiến chống Nga, Ukraine đã tiến hành một chiến dịch bất đối xứng để đẩy lùi lợi thế về quân số của Moskva, coi thiết bị bay không người lái (Drone) giá rẻ (hoặc UAV) là “xương sống” trong hệ thống phòng thủ của Kiev. Giờ đây, các phương tiện mặt đất không người lái (UGVs) được coi là công nghệ then chốt tiếp theo, mở rộng “lá chắn” này từ trên không đến mặt đất.
Việc Ukraine sử dụng các hệ thống phòng thủ không người lái đã làm thay đổi chiến tranh trên bộ, trên biển và trên không. “Bức tường drone” của Ukraine (một hệ thống phòng thủ nhiều lớp bằng drone), đã làm giảm các cuộc tấn công kiểu “máy xay thịt” của Nga, bao gồm cả các cuộc tấn công bằng xe mô tô nhằm tạo sự đột phá. Theo một số ước tính, drone hiện gây ra tới 80% thương vong trên chiến trường cho binh lính Nga.
Ukraine cũng đã xây dựng một “hạm đội drone” trên biển, vô hiệu hóa khoảng 1/3 Hạm đội Biển Đen của Nga và đẩy phần lớn lực lượng hải quân ra khỏi Bán đảo Crimea đang bị chiếm đóng.
Trên không, drone tầm xa của Ukraine thường xuyên tấn công các cơ sở hạ tầng và địa điểm quân sự cách xa hơn 1.000 km bên trong lãnh thổ Nga.
Tuy nhiên, lợi thế bất đối xứng không phải lúc nào cũng tồn tại vĩnh cửu. Người Nga sẽ rút kinh nghiệm từ sai lầm và một khi làm được điều đó, họ có thể điều khiển “cỗ máy chiến tranh” để sao chép những gì hiệu quả và mở rộng quy mô một cách nhanh chóng. Moskva được hưởng lợi từ sự hỗ trợ kỹ thuật của Trung Quốc và Iran, cùng với việc tiếp cận nguồn nhân lực từ Triều Tiên để giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động. Năm 2023, sự hỗ trợ của Iran đã giúp Nga thành lập một nhà máy sản xuất drone Shahed - từng gieo rắc kinh hoàng cho hàng trăm thành phố của Ukraine.
Các nhà sản xuất Trung Quốc cung cấp linh kiện cho hoạt động sản xuất drone của Nga, trong khi các kỹ sư Trung Quốc và Iran được cho là đã cung cấp hỗ trợ kỹ thuật. Được hỗ trợ bởi mạng lưới đối tác này, Nga đang học cách tận dụng công nghệ và hệ thống không người lái ở quy mô lớn để duy trì lực lượng quân đội hùng mạnh của mình. Nga cũng sở hữu một lực lượng nhân sự hùng hậu hơn nhiều và có nguồn thu để tiếp tục tuyển dụng. Chừng nào xuất khẩu dầu khí còn tiếp tục, Điện Kremlin có thể trả lương cao để thu hút binh lính hợp đồng, bổ sung lực lượng, bất chấp tổn thất nặng nề.
Kiev không phải là không có lỗi về tình trạng thiếu hụt nhân sự. Việc thiếu ý chí chính trị để huy động vào năm 2023 và sự tồn tại dai dẳng của các phương thức chỉ huy từ thời Liên Xô đã góp phần dẫn đến những quyết định sai lầm ở tiền tuyến. Tuy nhiên, binh lính và tình nguyện viên ở tiền tuyến đang thúc đẩy sự đổi mới nhanh chóng để cứu sống người dân Ukraine. Tầm nhìn của các chỉ huy tiền tuyến là triển khai robot trên khắp mặt trận, để những robot mặt đất này đảm nhận những nhiệm vụ nguy hiểm và rủi ro nhất.
Trong năm qua, “vùng tiêu diệt” đã mở rộng từ vài km gần tiền tuyến lên tới từ 15-20 km. Nhiệm vụ nguy hiểm nhất hiện nay chỉ đơn giản là di chuyển vào và ra khỏi các vị trí tiền tuyến, nơi Ukraine chịu nhiều thương vong. Tổn thất trong các đợt hậu cần và sơ tán là quá lớn, đến nỗi các đơn vị thiếu xe bán tải. Drone cáp quang ngày càng săn lùng bất cứ thứ gì đến gần tiền tuyến. Do đó, robot mặt đất đã vào cuộc để lấp đầy khoảng trống.
Robot mặt đất đang đảm nhận nhiều gánh nặng hậu cần hơn, cung cấp vật tư cho các vị trí tiền tuyến và giảm nhu cầu sử dụng binh lính lái xe vào vùng tiêu diệt hoặc các đơn vị drone điều hướng các máy bay ném bom hạng nặng như “Baba Yaga” để tiếp tế cho binh lính trong chiến hào. Tháng 12/2024, Ukraine đã thực hiện cuộc tấn công hoàn toàn bằng robot (lần đầu tiên được ghi nhận) vào các vị trí của Nga. Tháng 7/2025, Lữ đoàn Tấn công số 3 cho biết đã tiến hành một chiến dịch chỉ sử dụng drone và robot mặt đất, khiến Quân đội Nga đầu hàng mà không có thương vong nào cho Ukraine. UGVs cũng có thể được sử dụng trong vai trò tấn công cảm tử, tiến vào chiến hào hoặc cầu hậu cần của địch để kích nổ và phá hủy chúng cũng như rà phá mìn.
Trong tương lai, binh lính kỳ vọng UGVs cũng sẽ đóng vai trò phòng không, những tháp pháo di động có thể di chuyển và bắn hạ drone trên bầu trời. Tháng 8 này, Lữ đoàn Cơ giới số 28 đã công bố thứ mà họ gọi là UGV phòng không đầu tiên trong chiến tranh: một robot mặt đất điều khiển từ xa gắn MANPADS 9K38 Igla để tấn công máy bay bay thấp trong khi vẫn bảo vệ phi hành đoàn. Hồi tháng 5/2025, Ukraine đã sử dụng tên lửa AIM-9 Sidewinder gắn trên drone hải quân Magura-7 để bắn hạ 2 máy bay chiến đấu Su-30 của Nga trên Biển Đen. Đây là lần đầu tiên drone trên biển bắn hạ được máy bay phản lực.
Ngoài việc hoạt động trong các môi trường phức tạp và đa dạng biện pháp đối phó, UGVs còn bị drone lái săn đuổi nên các đơn vị Ukraine thường sử dụng chúng vào ban đêm để giảm khả năng bị phát hiện. Kết nối cũng là một thách thức lớn. Độ trễ và khả năng gây nhiễu buộc các đơn vị thiếu ngân sách phải đầu tư vào các kết nối mạnh mẽ hơn như “mạng lưới mắt cáo” và Starlink để đảm bảo kiểm soát đáng tin cậy cho việc tiếp tế và sơ tán. Việc triển khai những robot này cũng đòi hỏi nhiều nhân lực vì mỗi nhiệm vụ của UGV thường cần một đơn vị giám sát và hỗ trợ.
Tuy nhiên, khi các vấn đề kỹ thuật được giải quyết, chi phí giảm xuống và quy mô sản xuất được mở rộng, số lượng UGV sẽ xuất hiện nhiều hơn nữa trên tiền tuyến. Giới lãnh đạo Ukraine hy vọng sẽ triển khai ít nhất 15.000 robot này vào cuối năm 2025. Tuy nhiên, Nga cũng đang nỗ lực đổi mới và triển khai robot mặt đất, sử dụng các hệ thống không người lái này cho các chức năng tương tự.
Đối với Ukraine, đây là điều cần thiết khi họ muốn vượt lên trên một kẻ thù lớn hơn, có nguồn lực tốt hơn nhiều trong một cuộc chiến công nghệ ngày càng khốc liệt. Nếu các nhà hoạch định của Kiev thực hiện đúng, một “lá chắn công nghệ” sẽ xuất hiện: một bức tường drone nhiều lớp trên không, với robot di chuyển dọc theo tiền tuyến trong khi binh lính ẩn náu dưới lòng đất./.