Nga ngày càng siết chặt kiểm soát Internet
TTXVN (Paris 28/7)
Báo “Le Monde” mới đây đăng bài phân tích về việc Nga kiểm soát ngày càng chặt chẽ việc sử dụng mạng Internet khiến tình trạng mất kết nối mạng trở nên phổ biến tại nước này. Chính quyền biện minh rằng đây là biện pháp nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái (drone) từ Ukraine. Tuy nhiên, ẩn sau đó là sự gia tăng đáng kể trong việc giám sát và kiểm soát hoạt động trực tuyến của người dân Nga.
Cắt mạng trở thành chuyện thường ngày Theo thông báo chính thức từ Beeline (một trong những nhà mạng lớn nhất của Nga) ngày 18/7: “Việc gián đoạn mạng di động đang dần trở thành chuyện thường ngày ở Nga”. Beeline hướng dẫn người dùng cách thích nghi với tình trạng mất kết nối hoặc chậm truy cập mạng di động đang diễn ra trên diện rộng khắp lãnh thổ Nga những tuần gần đây. Chính quyền Nga lý giải rằng việc ngắt kết nối mạng nhằm ngăn chặn nguy cơ bị drone Ukraine tấn công, ngay cả ở những nơi cách xa chiến tuyến hàng nghìn kilômét. Nhưng đằng sau những lý do khó thuyết phục đó dường như là nỗ lực siết chặt tự do trên mạng Internet đã bị kiểm soát nặng nề ở Nga từ nhiều năm qua.
Từ cuộc tấn công “Mạng nhện” đến làn sóng kiểm duyệt Việc ngắt mạng từng được ghi nhận vào đầu tháng 5 trong dịp kỷ niệm 80 năm chiến thắng phát xít. Nhưng sau cuộc tấn công bằng drone có tên “Paoutina” (nghĩa là “Mạng nhện”) do Ukraine phát động ngày 1/6, tình hình càng trở nên nghiêm trọng.
Cuộc tấn công này nhắm vào 5 căn cứ không quân của Nga, trong đó có cả những căn cứ tại Siberia. Tổ chức phi chính phủ Na Sviazi thống kê: trong tháng 5 có 69 vụ gián đoạn mạng, còn tháng 6 con số đã tăng vọt lên 655. Từ giữa tháng 7, hơn 85% khu vực trên toàn quốc đã ghi nhận sự cố về mạng di động. Ông Sarkis Darbinyan, đồng sáng lập tổ chức bảo vệ quyền tự do Internet Roskomsvoboda, nhận định: “Chiến dịch ‘Mạng nhện’ khiến chính quyền Nga hoảng sợ khi nhận ra rằng drone có thể xuất hiện ở bất kỳ đâu”. Việc làm gián đoạn mạng được cho là nhằm khiến các drone, được điều khiển từ xa và sử dụng SIM nội địa, bị mất phương hướng.
Tuy nhiên, hành động này gây ra thiệt hại lớn cho đời sống người dân.
Sinh hoạt của người dân bị xáo trộn Từ ngày 19 - 22/7, hơn 500 chuyến bay tại Moskva và Saint Petersburg bị hủy do rủi ro từ drone, ảnh hưởng đến 75.000 hành khách. Mạng di động chập chờn cũng khiến dịch vụ gọi xe, giao hàng, thanh toán qua điện thoại… rơi vào hỗn loạn.
Ông Vladimir Rojankovski, một chuyên gia tài chính người Nga hiện sống lưu vong tại Philippines, cho biết ông không thể về nước vì rủi ro kết nối không ổn định.
Ông than phiền: “Tôi cần Internet mọi lúc, kể cả khi ra ngoài. Kết nối Internet ở Nga rất không ổn định. Lần về gần nhất hồi tháng 1, tôi suýt mất khách hàng”.
Hiệp hội Bảo vệ Internet ước tính chỉ riêng Moskva, một ngày bị cắt mạng di động có thể gây thiệt hại 60 triệu USD. Ở nhiều nơi, người dân phải dựa vào bản đồ các điểm Wifi miễn phí do chính quyền công bố.
Vùng sâu vùng xa bị cô lập Tại những vùng quê không có đường truyền cố định, việc mất mạng tương đương với bị cắt đứt liên lạc. Olga, một phụ nữ Nga sống ở Pháp cho biết, cô gặp nhiều khó khăn khi liên lạc với ông của cô đang sống trong viện dưỡng lão không được trang bị Wifi ở ngoại ô Moskva. Cô nói: “Ông của tôi chỉ liên lạc với gia đình qua WhatsApp. Mất mạng Internet khiến ông hoàn toàn bị cô lập”. Trong khi đó, nơi ông sinh sống chưa từng là mục tiêu của bất kỳ cuộc tấn công nào. Thậm chí, những khu vực xa chiến tuyến hàng nghìn kilômét như Kamchatka (miền Viễn Đông)
cũng bị ngắt mạng. Chính quyền địa phương nói rằng đây là để “ngăn chặn các hành động phá hoại từ Ukraine”. Tuy nhiên, ông Darbinyan nghi ngờ rằng chính quyền vùng không tìm được cách nào khác để chứng minh với chính quyền liên bang rằng họ đang chống lại mối đe dọa.
Kiểm duyệt ngầm, chuẩn bị cho tình huống “cần thiết” Theo Dmitri Goudkov, cựu nghị sĩ và hiện là chuyên gia phân tích chính trị tại châu Âu, các hành động này là bước tiến mới trong chiến lược siết chặt kiểm soát xã hội. Ông nói: “Chính quyền đang hạn chế tự do từng chút một. Họ đang làm cho người dân quen với cuộc sống không Internet. Đến khi cần ngắt mạng, ví dụ như để dập tắt một cuộc biểu tình, họ sẽ biết được rằng họ có thể làm thế”.
Bối cảnh này trùng khớp với làn sóng đàn áp mới trên không gian mạng. Duma Quốc gia Nga (Hạ viện) sắp thông qua một dự luật cấm tìm kiếm nội dung bị chính quyền gắn mác “cực đoan”. Luật cũng sẽ phạt nặng việc quảng bá dịch vụ VPN là công cụ phổ biến giúp người Nga vượt tường lửa để truy cập thông tin từ bên ngoài. Ông Darbinyan cảnh báo: “Đây là một bước tiến mới trong việc kiểm soát hà khắc Internet”.
Từ sau khi Nga xâm lược Ukraine năm 2022, Internet trở thành mặt trận bị kiểm duyệt gắt gao. Trong bối cảnh truyền hình bị kiểm soát chặt, mạng Internet là nguồn thông tin lớn thứ hai của người Nga.
Nhằm mục tiêu cả các phương tiện liên lạc Với 68 triệu người dùng tại Nga, WhatsApp cũng đang bị đe dọa bị cấm do công ty này thuộc Meta của Mỹ, bị chính quyền Nga coi là “tổ chức cực đoan”.
Telegram, một ứng dụng phổ biến khác cũng đang bị đưa vào diện xem xét. Chính quyền đang thúc đẩy ứng dụng MAX do mạng xã hội VK phát triển và được cho là có liên hệ với cơ quan an ninh Nga. Ứng dụng này được kỳ vọng sẽ tích hợp nhiều chức năng như thanh toán và thủ tục hành chính, tương tự như WeChat ở Trung Quốc và sẽ được cài sẵn trên mọi thiết bị mới từ tháng 9 tới.
Trong bối cảnh chiến sự tại Ukraine chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, nguy cơ mất mạng Internet tại Nga được dự đoán sẽ tiếp tục lan rộng. Ông Darbinyan mỉa mai: “Người Nga có câu: Không có gì lâu dài hơn một biện pháp tạm thời”./.