Tác động tiềm ẩn từ thỏa thuận thương mại Mỹ - EU
TTXVN (Washington 28/7)
Theo tờ “Bloomberg” ngày 28/7, Liên minh châu Âu (EU) đã tránh được một cuộc chiến thương mại cận kề với Mỹ sau khi đạt được một thỏa thuận thương mại vào ngày 27/7. Tuy nhiên, các thị trường và ngày càng nhiều ý kiến chỉ trích đã làm tiêu tan hy vọng ban đầu rằng thỏa thuận thương mại Mỹ-EU sẽ mang lại sự ổn định cho quan hệ xuyên Đại Tây Dương.
Trong phiên giao dịch ngày 28/7, đồng euro đã giảm hơn 1% so với USD - mức giảm mạnh nhất trong hơn 2 tháng. Điều này diễn ra sau khi đồng euro từng tăng vọt lên gần mức cao nhất trong 3 năm vào tuần trước khi có triển vọng đạt được một thỏa thuận với Mỹ. Cuối tuần qua, EU đã đồng ý chấp nhận mức thuế 15% mà Mỹ áp đối với hầu hết hàng xuất khẩu của khối này, trong khi mức thuế trung bình của EU áp đối với hàng hóa Mỹ sẽ giảm xuống dưới 1% khi thỏa thuận có hiệu lực. Brussels cũng tuyên bố sẽ mua 750 tỷ USD sản phẩm năng lượng từ Mỹ và đầu tư thêm 600 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ.
Bà Karin Karlsbro, thành viên người Thụy Điển trong Ủy ban Thương mại của Nghị viện châu Âu, cảnh báo: “Những nguyên tắc thương mại tự do vốn là nền tảng cho sự thịnh vượng xuyên Đại Tây Dương kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, đang bị dỡ bỏ một cách có hệ thống. Nguy cơ châu Âu bị gạt ra bên lề về kinh tế và chính trị ngày càng tăng qua từng nhượng bộ mà chúng ta thực hiện”.
Thủ tướng Đức Friedrich Merz, người ban đầu hoan nghênh thỏa thuận vì đã “tránh được” xung đột thương mại và cho phép EU bảo vệ lợi ích của mình, dường như đã thay đổi thái độ. Phát biểu với báo giới ngày 28/7, ông Merz nêu rõ: “Nền kinh tế Đức sẽ chịu thiệt hại đáng kể từ các mức thuế này. Tôi tin chắc rằng thiệt hại này sẽ không chỉ giới hạn ở Đức hay châu Âu. Chúng ta cũng sẽ thấy hậu quả của chính sách thương mại này tại Mỹ”. Thủ tướng Pháp Francois Bayrou cũng bày tỏ sự chỉ trích, viết trên mạng xã hội: “Thật là một ngày u ám khi một liên minh của các dân tộc tự do, vốn đoàn kết để khẳng định các giá trị và bảo vệ lợi ích của mình, lại lựa chọn sự khuất phục”.
Theo một quan chức cấp cao EU đề nghị giấu tên, hai bên sẽ cố gắng hoàn tất một tuyên bố chung không có tính ràng buộc pháp lý trước ngày 1/8, trong đó mở rộng một số yếu tố đã đàm phán cuối tuần qua. Khi tuyên bố được thông qua, Mỹ sẽ bắt đầu giảm thuế đối với một số lĩnh vực cụ thể, đặc biệt là ô tô và linh kiện ô tô, hiện đang chịu mức thuế 27,5%. Sau đó, hai bên sẽ bắt đầu soạn thảo một văn bản có tính ràng buộc pháp lý. Nội dung và hình thức pháp lý của văn bản này chưa rõ ràng, nhưng sẽ cần sự ủng hộ của ít nhất một đa số đủ điều kiện các quốc gia thành viên EU, và có thể là cả Nghị viện châu Âu. Quan chức EU này cho biết việc đạt được đồng thuận về văn bản pháp lý có thể sẽ mất nhiều thời gian, khi nhiều thỏa thuận thương mại cần đến nhiều năm đàm phán. EU sẽ không bắt đầu thực hiện các điều khoản đã cam kết - chẳng hạn như giảm thuế đối với hàng hóa Mỹ - cho đến khi văn bản pháp lý này được thông qua.
Oliver Rakau - nhà kinh tế trưởng về Đức tại Oxford Economics nhận định: “Thỏa thuận này có loại bỏ một số rủi ro nghiêm trọng, nhưng thiếu chi tiết, và điều đó sẽ cần được xử lý trong vài tuần tới, làm tăng khả năng biến động mới. Sự bất định có khả năng sẽ vẫn ở mức cao”. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen cho biết Mỹ đã đồng ý song phương giảm thuế xuống 0% đối với một số sản phẩm chiến lược, bao gồm máy bay và linh kiện, một số loại thuốc gốc, thiết bị sản xuất chất bán dẫn và một số mặt hàng nông nghiệp. Một điểm có thể gây tranh cãi trong các cuộc đàm phán là xuất khẩu kim loại của EU, hiện đang chịu mức thuế 50%. EU đang thúc đẩy một cơ chế hạn ngạch đối với kim loại, theo đó một lượng hàng hóa nhất định sẽ chịu thuế suất thấp hơn, còn vượt mức sẽ bị đánh thuế 50%. Axel Eggert, Tổng giám đốc Hiệp hội Thép châu Âu cho biết: “Vẫn còn nhiều bất định liên quan đến các chi tiết liên quan đến ngành công nghiệp thép châu Âu”. Một quan chức EU cho hay các cuộc thảo luận cũng đang diễn ra về việc liệu một số mặt hàng như rượu vang và rượu mạnh có được miễn thuế 15% hay không.
Một vấn đề tiềm ẩn khác là cam kết của EU mua 750 tỷ USD hàng nhập khẩu năng lượng Mỹ trong vòng 3 năm, một phần không thể thiếu để đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, khó hình dung được EU có thể đạt được lượng nhập khẩu đầy tham vọng như vậy trong khoảng thời gian ngắn. Tổng kim ngạch nhập khẩu năng lượng của EU từ Mỹ năm ngoái chưa đến 80 tỷ USD, còn quá xa so với lời hứa của bà von der Leyen với ông Trump. Tổng kim ngạch xuất khẩu năng lượng của Mỹ năm 2024 chỉ hơn 330 tỷ USD.
Trong khi đó, cam kết của EU đầu tư thêm 600 tỷ USD vào Mỹ cũng gây tranh cãi không kém. Theo quan chức EU trên, khoản đầu tư này chỉ là tổng hợp từ các cam kết của doanh nghiệp, chứ không phải một mục tiêu ràng buộc, bởi EC không có quyền cam kết những khoản như vậy. Sự bất định do cuộc chiến thương mại gây ra đã ảnh hưởng đến dự báo kinh tế của EU, với việc EC hồi tháng 5 đã hạ dự báo tăng trưởng GDP cả năm xuống còn 1,1%. Vào tháng 11 năm ngoái, con số này là 1,5%. Bất chấp các lời chỉ trích, EC, cơ quan chịu trách nhiệm đàm phán thương mại cho EU, vẫn khẳng định đây là lựa chọn duy nhất. Phát biểu với báo giới hôm 28/7, ông Maros Sefcovic, Ủy viên phụ trách thương mại của EU, cho biết:
“Rõ ràng, đây là thỏa thuận tốt nhất mà chúng tôi có thể đạt được trong những hoàn cảnh vô cùng khó khăn”.
Ngay từ ngày đầu tiên nhậm chức hồi tháng 1, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thách thức quan niệm rằng người lao động và doanh nghiệp Mỹ phải chịu đựng các thực tiễn thương mại bất công kéo dài hàng thập kỷ và góp phần vào thâm hụt thương mại lịch sử của Mỹ. Ngày 2/4, Tổng thống Trump đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để ứng phó với tình trạng thâm hụt thương mại hàng hóa lớn và dai dẳng của Mỹ do sự thiếu đối ứng trong các quan hệ thương mại song phương, các rào cản thuế quan và phi thuế quan bất công, cùng các chính sách kinh tế của đối tác thương mại nhằm kìm hãm tiền lương và tiêu dùng nội địa.
Tổng thống Trump tiếp tục thúc đẩy các lợi ích kinh tế và an ninh quốc gia của người dân Mỹ bằng cách loại bỏ các rào cản thương mại và mở rộng thị trường cho các nhà xuất khẩu Mỹ. Thỏa thuận thương mại Mỹ-EU mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường lịch sử tới nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, tái lập mối quan hệ tích cực, lâu dài giữa Mỹ và đồng minh chủ chốt EU./.