ĐÔ LA HÓA TIỀN ĐIỆN TỬ VÀ TƯƠNG LAI TÀI CHÍNH TOÀN CẦU
TTXVN (Rome 27/7)
Sự trỗi dậy của tiền điện tử sẽ củng cố hay làm suy yếu đồng USD?
Viện phân tích quan hệ quốc tế (IARI) của Italy đăng bài của nhà phân tích địa chính trị Antonio Gullotti về việc đô la hóa tiền điện tử và tương lai tài chính toàn cầu, với nội dung như sau.
Tuần lễ tiền điện tử và khủng hoảng đồng USD Một cuộc cách mạng đang diễn ra tại Mỹ sẽ thay đổi mãi mãi mô hình của hệ thống kinh tế và tài chính toàn cầu. Trong tuần lễ bắt đầu từ ngày 14/7, được gọi là “Tuần lễ tiền điện tử”, Quốc hội Mỹ bỏ phiếu thông qua 3 dự luật tiền kỹ thuật số: Đạo luật Genius, Đạo luật Clarity và Đạo luật giám sát của nhà nước đối với tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC). Mục tiêu của các dự luật trên là đưa Mỹ trở thành thủ đô tiền điện tử của thế giới và khuyến khích sử dụng stablecoin và bitcoin như công cụ thanh toán và dự trữ chiến lược, đồng thời đảo ngược cuộc khủng hoảng đồng USD hiện tại, trong đó tỷ giá đã tụt xuống mức thấp nhất kể từ năm 1973 do các nhà đầu tư thể chế mất lòng tin trong bối cảnh nợ của Mỹ tăng vọt.
Nói cách khác, do lo ngại về khả năng Washington mất khả năng thanh toán, nhiều tổ chức tài chính đang dần giảm dự trữ ngoại hối bằng đồng USD và trái phiếu chính phủ Mỹ, khiến lãi suất tăng, làm suy yếu vị thế bá quyền của đồng USD và đặt nền móng cho một hệ thống tài chính đa cực. Do đó, Washington cần phải sử dụng bitcoin và stablecoin để thúc đẩy và có thể củng cố lại vị thế của đồng USD.
Bitcoin và stablecoin Mặc dù cả đều dựa trên công nghệ blockchain, nhưng bitcoin và stablecoin lại khác nhau ở một số điểm then chốt. Bitcoin là một dạng tiền mã hóa nguyên bản của blockchain riêng của nó, được tạo ra thông qua “đào”, một quy trình phi tập trung dựa trên thuật toán đồng thuận gọi là Bằng chứng công việc (POW). Trong đó, các máy tính có hiệu năng cao trên toàn thế giới, được gọi là “thợ đào”, cạnh tranh với nhau để giải một bài toán. “Thợ đào” nào giải được bài toán đầu tiên sẽ đề xuất một khối mới chứa một tập hợp các giao dịch. Khối này sau đó được các nút khác trong mạng kiểm tra và xác thực; nếu được chấp nhận, nó sẽ được thêm vào blockchain. Phần thưởng cho công việc này là “thợ đào” nhận được các đơn vị bitcoin mới, mà họ có thể quyết định bán hoặc giữ lại để đầu tư.
Mỹ hiện là quốc gia sản xuất bitcoin lớn nhất, chiếm 38% tỷ lệ băm (tốc độ tính toán của các thiết bị đào trong việc giải các thuật toán phức tạp để xác nhận giao dịch và tạo ra các khối mới) toàn cầu. Tiếp theo là Trung Quốc (21%), Kazakhstan (13%), Canada (7%) và Nga (5%). Đồng thời, Mỹ là quốc gia nắm giữ lượng bitcoin lớn nhất. Trong tổng số 21 triệu đơn vị bitcoin, mức trần tối đa có thể được phát hành, Washington hiện sở hữu hơn 207.000 đơn vị, vượt xa Bắc Kinh, với 194.000 đơn vị. Xét về số lượng người sử dụng bitcoin, Ấn Độ và Trung Quốc dẫn đầu thế giới nhờ dân số đông, nhưng nếu chỉ xét đến người dùng phổ thông, không tính đến người dùng là các tổ chức, thì việc sử dụng bitcoin mạnh mẽ nổi bật ở các quốc gia mới nổi như Nigeria, Indonesia và Việt Nam.
Ngược lại với bitcoin, stablecoin là loại tiền số được mã hóa từ chữ ký điện tử (token) được các thể chế tập trung có thẩm quyền phát hành trên các blockchain hiện có thông qua hợp đồng thông minh. Quá trình này, được gọi là “đúc tiền”, chỉ diễn ra khi đơn vị phát hành nhận được một lượng tài sản thực tương ứng được ký gửi. Trong hầu hết các trường hợp, là đồng USD hoặc trái phiếu chính phủ Mỹ, trong đó stablecoin được thế chấp bằng tiền pháp định là phổ biến nhất.
Không giống như bitcoin, vốn phi tập trung và có độ biến động cao hơn so với tiền pháp định, stablecoin duy trì giá trị ổn định vì được neo giá theo tài sản cơ sở với tỷ lệ 1:1. Trên thực tế, khi 1 USD được ký gửi cho đơn vị phát hành, thì 1 stablecoin tương ứng sẽ được phát hành. Nếu dự trữ (USD) bị rút ra và nhu cầu giảm, giá trị của stablecoin sẽ được giữ ổn định thông qua quá trình “đốt”, tức là loại bỏ khỏi lưu thông token tương ứng (stablecoin đã được phát hành).
Hiện tại, khoảng 99% stablecoin đang lưu hành được bảo đảm bằng đồng USD, nhưng hơn 80% giao dịch diễn ra bên ngoài nước Mỹ. Đơn vị phát hành stablecoin lớn nhất là Tether có trụ sở tại El Salvador, chiếm 68,2% thị phần stablecoin được thế chấp bằng tiền pháp định (USDT). Vị thế dẫn đầu này được hỗ trợ bởi lượng dự trữ trái phiếu chính phủ Mỹ lớn, vượt xa lượng dự trữ của Đức. Lượng dự trữ này không chỉ đảm bảo việc duy trì tỷ giá 1:1 với đồng USD mà còn là nguồn sinh lợi cho công ty, thông qua việc thu lãi từ các công cụ tài chính này.
“Cơn sốt tiền điện tử” Việc sử dụng tiền kỹ thuật số ngày càng tăng là một hiện tượng toàn cầu, cả ở cấp độ nhà nước lẫn tư nhân. Tại Mỹ, xu hướng này nằm trong một chiến lược kinh tế rộng lớn hơn của Chính quyền Trump nhằm kiềm chế khoản nợ công khổng lồ 37.000 tỷ USD, được Thượng nghị sĩ Rand Paul xác định là mối đe dọa nghiêm trọng nhất đối với an ninh quốc gia Mỹ.
Hơn nữa, bối cảnh bất ổn trong chuỗi cung ứng hàng hóa và lạm phát do cuộc chiến thuế quan đang diễn ra có thể thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi tiền điện tử. Nói cách khác, cả nợ công và cuộc chiến thuế quan đều khiến đồng USD mất giá. Điều này tuy phần nào có lợi cho xuất khẩu của Mỹ, nhưng đồng USD mất giá quá mức thì sẽ gây tổn hại. Trong bối cảnh này, tiền kỹ thuật số đóng một vai trò quan trọng, là công cụ ổn định và củng cố giá trị của đồng USD trong trung và dài hạn, cũng như thúc đẩy khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp Mỹ.
Tại Mỹ, nhiều tổ chức và doanh nghiệp đã bắt đầu mua vào số lượng lớn bitcoin và/hoặc tích hợp chúng vào hoạt động thường ngày. Tháng 3/2025, Tổng thống Trump đã thành lập một kho dự trữ bitcoin chiến lược, vì đồng tiền này được coi là “vàng kỹ thuật số” khi xét tới khả năng bảo toàn giá trị theo thời gian và không gian nhờ tính khan hiếm được lập trình. Hơn nữa, do tồn tại dưới dạng “ảo” nên bitcoin dễ dàng được chuyển nhượng trong các giao dịch hơn so với vàng. BlackRock hiện là tổ chức nắm giữ lượng bitcoin lớn nhất nhờ IBIT, một quỹ hoán đổi danh mục (ETF) trị giá 80 tỷ USD với 706.000 bitcoin đang được lưu ký, tương đương hơn 3% tổng số bitcoin toàn cầu. Theo Giám đốc điều hành BlackRock Larry Fink, từ lâu đã nói về hiện tượng “token hóa” trong giới tài chính, 1 bitcoin, hiện có giá trị 118.000 USD, có thể đạt giá trị từ 500.000 USD đến 700.000 USD vào năm 2030, trong khi đến cuối năm 2025, ước tính có thể đạt mức giá 250.000 USD.
Tuy nhiên, trong tháng qua, lượng đầu tư của Blackrock vào bitcoin thấp hơn đầu tư vào Ethereum, một nền tảng blockchain phi tập trung cho phép tạo và thực hiện các hợp đồng thông minh. Blackrock đã mua vào ETH (đồng tiền điện tử gốc của nền tảng Ethereum) trị giá 158 triệu USD, qua đó nắm giữ khoảng 1,5% tổng số ETH đang lưu hành, cho thấy stablecoin chuẩn bị chiếm vai trò nổi bật trong tương lai gần. Ngay cả các ngân hàng lớn như JP Morgan, Morgan Stanley và Goldman Sachs cũng đang mở cửa cho giao dịch bitcoin và cân nhắc ra mắt đồng stablecoin của riêng họ, báo hiệu sự trỗi dậy của nền tài chính tiền điện tử.
Nếu như bitcoin rất phù hợp để sử dụng làm “tài sản dự trữ an toàn”, thì stablecoin có thể được sử dụng để thanh toán, bao gồm cả thanh toán quốc tế, cũng như duy trì sức mua trong trường hợp lạm phát tiền tệ hoặc khủng hoảng kinh tế. Điều này có thể dẫn đến sự bùng nổ, như đã xảy ra ở một số quốc gia mới nổi, đồng thời làm nảy sinh hiện tượng “USD hóa tiền điện tử”, tức là các đồng tiền địa phương dần dần được thay thế bằng stablecoin được neo giá theo đồng USD. Qua đó, việc sử dụng đồng USD ngày càng phổ biến, và dưới dạng kỹ thuật số, đồng tiền này trở nên dễ tiếp cận hơn với mọi người, kể cả những người không có tài khoản ngân hàng tại Mỹ. Điều này củng cố sức mạnh tài chính của Washington và mở ra một con đường mới để gián tiếp tài trợ cho nợ công của Mỹ, bởi vì các nhà phát hành stablecoin phải bảo chứng cho mỗi token bằng khoản dự trữ thực tế, đặc biệt dưới dạng đồng USD và trái phiếu chính phủ Mỹ. Do đó, nhu cầu tăng lên đối với stablecoin sẽ dẫn đến việc đẩy mạnh mua vào USD và trái phiếu chính phủ Mỹ, từ đó hỗ trợ khả năng của Mỹ duy trì mức nợ có thể quản lý được.
Sau khi cấm tiền điện tử vào năm 2021, Trung Quốc đã ra mắt đồng nhân dân tệ (NDT) kỹ thuật số, do Ngân hàng Trung ương Trung Quốc phát hành trực tiếp. Đồng thời, nước này đang tập trung mạnh mẽ vào việc phát triển công nghệ nền tảng cho tiền kỹ thuật số, cụ thể là blockchain, chủ yếu thông qua các công ty công nghệ lớn như Alibaba, Tencent và Huawei.
Để hình dung rõ hơn, chỉ riêng trong năm 2023, hơn 90% bằng sáng chế về đổi mới blockchain đã được các thực thể Trung Quốc nộp đơn đăng ký. Theo Bắc Kinh, việc dẫn đầu trong việc phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và 5G sẽ giúp họ kiểm soát Internet và thông tin trong vòng vài thập kỷ. Chính phủ Trung Quốc hiện đã ra mắt 2 nền tảng blockchain, một hoạt động trong nước và một hoạt động ở nước ngoài (BSN Spartan), vốn đã hoạt động tại hơn 20 quốc gia trên khắp Trung Đông, châu Phi và Đông Nam Á.
Thông qua blockchain, Bắc Kinh cũng đặt mục tiêu quốc tế hóa đồng NDT kỹ thuật số, tạo ra một lựa chọn thay thế cho đồng USD trong vai trò đồng tiền tham chiếu. Để đạt được mục tiêu này, Bắc Kinh đang bắt đầu xây dựng mối quan hệ hợp tác với các ngân hàng trung ương khác, tiêu biểu là sáng kiến mBridge, nghiên cứu về tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) đa phương nhằm khám phá khả năng sử dụng CBDC để cải thiện thanh toán xuyên biên giới và thương mại quốc tế.
Ngoài ra, JD.com và Ant Group đã nộp đơn lên Ngân hàng Trung ương Trung Quốc để xin cấp giấy phép phát hành stablecoin được bảo chứng bằng đồng NDT tại Hong Kong, Singapore và Luxembourg. Ant, công ty con hoạt động trong lĩnh vực tài chính của Alibaba, cũng đặt mục tiêu trở thành công ty nước ngoài nắm giữ số lượng stablecoin Mỹ lớn nhất bằng cách mua lại lượng lớn stablecoin từ công ty Circle.
Tại châu Âu, việc sử dụng bitcoin đang gia tăng ở Đức, Hà Lan và Bồ Đào Nha. Trong khi đó, ở châu Phi, một hệ sinh thái sôi động đang hình thành với sự dẫn đầu của Nigeria, vốn đang xem xét phát triển một nền tảng blockchain nội địa mang tên Nigerium.
Kịch bản tương lai Những xu hướng hiện nay cho thấy rõ ràng rằng thế giới tài chính đang ở bên bờ một sự thay đổi mang tính bước ngoặt, trong đó tiền điện tử không còn bị coi là tài sản đầu cơ đơn thuần, mà sẽ được tích hợp sâu rộng, kèm theo quá trình “token hóa” quyền sở hữu đối với nhiều tài sản vật chất và phi vật chất. Mục đích cuối cùng là đưa nền kinh tế bước vào thế giới ảo (Metaverse), vốn được dự báo có thể đạt quy mô vượt qua nền kinh tế Nhật Bản vào năm 2030. Blockchain, tiền điện tử và token sẽ là những thành tố cơ bản để phân bổ vốn trong hệ thống kinh tế-tài chính mới. Cuộc cách mạng này kéo theo nhiều hệ quả không chỉ trong lĩnh vực tài chính mà còn cả trong luật pháp và an ninh. Về khía cạnh này, cần bác bỏ quan điểm cho rằng blockchain là hoàn toàn phi tập trung và tiền kỹ thuật số đảm bảo tính ẩn danh.
Blockchain chịu ảnh hưởng lớn từ các thực thể trung gian không được quản lý, bao gồm những người sáng lập giao thức, các nhà tài trợ dự án tiền điện tử và các công ty xác thực giao dịch. Ngoài ra, hoạt động của hệ thống blockchain phụ thuộc vào kết nối Internet và do đó phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng, chẳng hạn như trung tâm dữ liệu, cáp ngầm và vệ tinh, vốn chủ yếu do một số ít tổ chức công và tư kiểm soát.
Blockchain là một sổ cái công khai phân tán và có thể là mạng lưới thanh toán minh bạch nhất trên thế giới. Ngay cả khi các giao dịch được thực hiện ẩn danh, vẫn luôn có thể hình dung được luồng chuyển động của dòng tiền: phân tích mô hình giao dịch cho phép phát hiện hành vi bất thường và trong nhiều trường hợp có thể truy ra các cá nhân hoặc tổ chức đứng đằng sau, qua đó hỗ trợ hiệu quả hoạt động tình báo tài chính và đấu tranh chống tội phạm kỹ thuật số.
Từ góc độ địa chính trị, có thể dự đoán rằng sự trỗi dậy của các đồng tiền kỹ thuật số sẽ chứng kiến vai trò ngày càng lớn của khu vực tư nhân tại Mỹ, đặc biệt là các tập đoàn công nghệ khổng lồ (Big Tech) thống trị ngành dịch vụ trực tuyến và công nghệ đa quốc gia, như Google, Amazon, Facebook, Apple và Microsoft. Các tập đoàn này sẽ bắt đầu phát hành tiền điện tử của riêng họ và chấp nhận chúng như một phương tiện thanh toán cho các dịch vụ của mình, từng bước vận hành như các ngân hàng thực thụ.
Nếu được thông qua tại Mỹ, các dự luật như Đạo luật Genius và Đạo luật Nhà nước giám sát chống CBDC sẽ khẳng định xu thế này, giảm thiểu khả năng thao túng của các tác nhân nhà nước để nhường quyền điều phối cho các tác nhân tư nhân. Tuy nhiên, tại Trung Quốc, tiền kỹ thuật số sẽ tiếp tục do Ngân hàng trung ương phát hành, còn các công ty tư nhân, như Alibaba và Tencent, sẽ chịu trách nhiệm thúc đẩy việc sử dụng đồng NDT kỹ thuật số, tích hợp nó vào ví điện tử và hệ thống thanh toán của họ.
Trung Quốc vẫn là quốc gia duy nhất có đủ tiềm lực để thách thức vị thế thống trị của đồng USD. Với vị thế dẫn đầu hiện tại trong lĩnh vực blockchain, Bắc Kinh có cơ hội tuyệt vời để mở rộng việc sử dụng đồng NDT tại các thị trường mới nổi, từ đó nâng cao giá trị cũng như ảnh hưởng địa chính trị của đồng tiền này.
Tuy nhiên, chừng đó vẫn chưa đủ để lật đổ vị thế thống trị của đồng USD vì một số lý do.
Thứ nhất, đồng USD được hỗ trợ bởi một cấu trúc thể chế độc đáo, bao gồm Ngân hàng thế giới (WB), Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) và hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT, cho phép duy trì vị thế thống trị không chỉ qua đòn bẩy tài chính mà còn thông qua các biện pháp cưỡng ép hoặc trả đũa, điều mà không một quốc gia nào khác sở hữu được.
Thứ hai, khoảng 58% dự trữ ngoại hối toàn cầu được nắm giữ bằng USD, chủ yếu dưới dạng trái phiếu chính phủ Mỹ. Việc thay thế đồng USD quá nhanh cũng sẽ gây bất lợi cho người bán, vốn không chỉ phải đối mặt với nguy cơ bị Mỹ trả đũa mà còn bị mất lợi nhuận, vì đồng USD hiện là đồng tiền có tính thanh khoản nhất.
Thứ ba, Mỹ hiện sở hữu phần lớn cơ sở hạ tầng kỹ thuật cần thiết cho việc vận hành blockchain như các tuyến cáp ngầm, trung tâm dữ liệu và vệ tinh. Hơn nữa, việc thông qua Đạo luật Genius và Đạo luật triển khai blockchain của Mỹ sẽ cho phép Washington xây dựng một hệ thống blockchain đủ mạnh để thu hẹp khoảng cách về công nghệ với Trung Quốc.
Thứ tư, cuộc cách mạng kinh tế kỹ thuật số sẽ không làm suy yếu mà ngược lại, còn củng cố sức mạnh và “độ phủ sóng” của đồng USD, với việc tiền điện tử được phát hành tại Mỹ nhiều khả năng sẽ trở thành loại tiền kỹ thuật số hàng đầu thế giới.
Cuối cùng, Nhóm các quốc gia có nền kinh tế mới nổi (BRICS) chưa đủ ổn định để trở thành một liên minh đủ sức xây dựng một hệ thống thay thế đồng USD, ít nhất là ở thời điểm hiện tại./.
HẾT