SCO tiến lên khi NATO
suy yếu TTXVN (Seoul 30/7)
Tờ “The Korea Herald” (Hàn Quốc) mới đây có bài viết “Khi NATO suy yếu, SCO tiến lên” của Wang Son Taek, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Sogang. Tác giả chỉ ra chính sách đối ngoại “chỉ trích đồng minh” (ally-bashing) của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm suy yếu Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), gây ra sự lo lắng và bất ổn trong các quốc gia thành viên. Đồng thời, hoạt động ngoại giao năng động của Nga thông qua Ngoại trưởng Sergei Lavrov và các nỗ lực của Trung Quốc để cải thiện hình ảnh quốc tế đang củng cố Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Nội dung như sau:
Khi Chiến tranh Lạnh kết thúc vào năm 1991, NATO không tránh khỏi những lo ngại nghiêm trọng về sự tồn tại của mình. NATO từng là một liên minh đa phương đảm bảo hòa bình và ổn định trước nguy cơ xâm lược từ khối xã hội chủ nghĩa do Liên Xô lãnh đạo. Nhưng với sự sụp đổ của Liên Xô và các lực lượng xã hội chủ nghĩa khác, lý do tồn tại của NATO đã biến mất. Sau nhiều cân nhắc và tranh luận, NATO đã tìm cách xác định lại vai trò của mình bằng cách nhấn mạnh chức năng là một bên ủng hộ trật tự quốc tế tự do do Mỹ lãnh đạo trên phạm vi toàn cầu. Tuy nhiên, NATO hiện đang bị suy yếu nghiêm trọng bởi chính sách “chỉ trích đồng minh” của Trump. Sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga, mặc dù các quốc gia thành viên NATO nhất trí về sự cần thiết phải tăng cường năng lực quân sự, họ lại cảm thấy hoang mang và bị phản bội bởi những yêu cầu quá khích của Mỹ.
Trong khi các quốc gia thành viên NATO đang choáng váng, SCO, do Trung Quốc và Nga dẫn đầu, lại đang thể hiện một sức sống tương phản. Xét theo những động thái ngoại giao gần đây của hai quốc gia hàng đầu, rõ ràng SCO đang có được động lực mới. Không thể loại trừ khả năng SCO có thể trở thành một liên minh đa phương có ý nghĩa, đủ sức cạnh tranh với NATO.
Trong số những người tham gia vào các hoạt động ngoại giao liên quan đến SCO, Lavrov là người có nhiều hoạt động năng động nhất. Từ ngày 9-10/7, ông đã tham dự Diễn đàn Khu vực ASEAN tại Kuala Lumpur và bày tỏ lập trường của Nga. Trong bối cảnh bình thường, sự tham gia của ông sẽ không có gì đáng chú ý.
Nhưng giờ đây, nó lại mang ý nghĩa quan trọng. Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, đất nước này đã mang tiếng là một quốc gia tội phạm chiến tranh và cho thấy dấu hiệu bị cô lập ngoại giao trong hơn 3 năm. Lần này, bằng việc tham dự diễn đàn ASEAN, Nga đã thể hiện một lập trường ngoại giao tích cực hơn.
Sau chuyến thăm Kuala Lumpur, Lavrov đã bay đến Wonsan, Triều Tiên. Ông được Chủ tịch Kim Jong Un đón tiếp nồng nhiệt và hai bên đã thảo luận về việc tăng cường hợp tác chiến lược giữa Triều Tiên và Nga. Lavrov đã thể hiện tình đoàn kết với Triều Tiên bằng cách tích cực tham gia các sự kiện xúc tiến du lịch chào mừng lễ khánh thành khu du lịch Wonsan-Kalma, một trong những dự án trọng điểm của Kim Jong Un. Những nỗ lực của Lavrov trong việc quản lý mối quan hệ với Triều Tiên có thể sẽ giúp Nga thoát khỏi sự cô lập về ngoại giao.
Điểm đến tiếp theo của Lavrov sau Wonsan là Thiên Tân, Trung Quốc để tham dự cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao SCO. Ông đã có cuộc gặp với Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và chào xã giao Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trong cuộc hội đàm, Lavrov đã điều phối lịch trình cho chuyến thăm Bắc Kinh của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Putin dự kiến sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh SCO tại Thiên Tân vào cuối tháng 8 và sau đó tham gia lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng của Trung Quốc vào đầu tháng 9. Hội nghị thượng đỉnh này, sau chuyến thăm Moskva của Tập Cận Bình vào tháng 5, đánh dấu hội nghị thượng đỉnh thứ hai giữa các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Nga trong vòng 4 tháng. Lavrov cũng đã gặp Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ S. Jaishankar tại Trung Quốc và tái khẳng định cam kết làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước. Đáng chú ý, ông đã đề xuất khôi phục khuôn khổ hợp tác ba bên RIC (Nga-Ấn Độ-Trung Quốc).
Sáng kiến này, nhằm xây dựng một trật tự đa cực để thay thế thế giới đơn cực do Mỹ làm trung tâm, có ý nghĩa quan trọng vì nó tìm cách định hình lại hệ thống quốc tế về mặt cấu trúc.
Trung Quốc cũng đã có những hoạt động ngoại giao năng động trong năm nay. Vào tháng 4, Tập Cận Bình đã công du ba nước - Việt Nam, Malaysia và Campuchia. Vào tháng 5, ông đã có chuyến thăm cấp nhà nước tới Nga.
Vào tháng 6, ông đã đến Kazakhstan để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc-Trung Á. Mặc dù các chuyến công du nước ngoài của Tập Cận Bình không phải là chưa từng có, nhưng xét đến những tin đồn về sự sụp đổ chính trị của ông, các chuyến đi gần đây của ông tượng trưng cho một lập trường ngoại giao chủ động. Đáng chú ý là Tập Cận Bình đã gặp Lavrov và Jaishankar trong cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao SCO. Bất chấp những căng thẳng đang diễn ra về vấn đề biên giới, thành công của Trung Quốc trong việc cải thiện quan hệ với Ấn Độ có thể định vị nước này là một bên trung gian trong cuộc xung đột Ấn Độ-Pakistan, qua đó mở rộng ảnh hưởng ngoại giao của mình. Điều này cho thấy Trung Quốc đang cố gắng xoay chuyển tình thế về mặt ngoại giao thông qua hội nghị thượng đỉnh SCO.
Những động thái ngoại giao điên cuồng của Trung Quốc và Nga chịu ảnh hưởng đáng kể từ chính sách đối ngoại kỳ lạ của Mỹ. Kể từ khi nhậm chức vào tháng 1, Trump đã áp đặt mức thuế cao vô lý đối với các quốc gia khác và yêu cầu nhượng bộ để đổi lấy việc giảm thuế. Đáng chú ý nhất, ông đã gây sức ép lên các đồng minh của Mỹ - những trụ cột chính của bá quyền Mỹ - để tăng chi tiêu quốc phòng và chia sẻ chi phí, thường hành xử như một bá chủ khó lường.
Nhiều quốc gia trên thế giới vẫn lo lắng và bất định, không thể tìm ra phản ứng thích hợp trước sự đe dọa của siêu cường duy nhất trên thế giới. Vấn đề là, trong khi Mỹ đang làm suy yếu vai trò lãnh đạo của chính mình, thì quốc gia hùng mạnh tiếp theo - Trung Quốc - lại bị nhiều người coi là kẻ bắt nạt do thiếu sự đồng cảm và phong cách lãnh đạo cứng nhắc. Kết quả là, Trung Quốc không được coi là một giải pháp thay thế khả thi.
Đặc biệt, Trung Quốc đã trải qua một giai đoạn khó khăn vào tháng 10/2022, trước thềm lễ nhậm chức nhiệm kỳ thứ ba của Tập Cận Bình. Trong thời gian đó, nhiều nhà ngoại giao cấp cao của Trung Quốc đã đưa ra một loạt thông điệp đe dọa tới một số quốc gia, tuyên bố phô trương sự vĩ đại của Trung Quốc. Cách tiếp cận cứng rắn này đã phản tác dụng và dẫn đến sự mất mát đáng kể về quyền lực mềm. Tuy nhiên, Trung Quốc hiện dường như đang nỗ lực đảo ngược hình ảnh đó, tự coi mình là một lựa chọn thay thế tiềm năng cho Mỹ trong bối cảnh giới lãnh đạo Mỹ đang mệt mỏi. Nếu Trung Quốc tổ chức thành công hội nghị thượng đỉnh SCO năm nay, hình ảnh và vị thế quốc tế của nước này có thể sẽ được cải thiện. Mặc dù SCO có 10 thành viên chính thức, nhưng tổ chức này cũng bao gồm hai quốc gia quan sát viên và 14 đối tác đối thoại, cho thấy tiềm năng đáng kể của một tổ chức hợp tác đa phương.
Nếu Trump tiếp tục đường lối đối ngoại hiện tại, chúng ta sẽ sớm chứng kiến SCO mở rộng và gia tăng ảnh hưởng. Ngược lại, nếu Mỹ điều chỉnh đường lối hiện tại, động lực ngoại giao gần đây của Trung Quốc và Nga có thể suy yếu và NATO có thể tìm được không gian để phục hồi. Việc SCO có trở thành một đối trọng thực sự với NATO hay không phụ thuộc nhiều hơn vào những lựa chọn được đưa ra tại Washington thay vì Trung Quốc và Nga./.