Thỏa thuận năng lượng EU-Mỹ: Những dấu hỏi lớn
(Der Spiegel)
Liên minh châu Âu (EU) đã hứa với Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ mua các sản phẩm năng lượng trị giá hàng tỷ USD từ Mỹ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng con số này cao một cách vô lý. Vậy liệu thỏa thuận này có phải chỉ là chiêu trò đánh bóng tên tuổi? Và nếu vậy, ai đang lừa ai?
Thời điểm ký kết thỏa thuận thương mại giữa EU và Mỹ không thể nào tốt hơn, ít nhất là đối với ông Mike Sabel, người đứng đầu công ty năng lượng Mỹ Venture Global. Đầu tuần này, ông Sabel phát biểu: "Chúng tôi hoan nghênh thỏa thuận của Tổng thống Trump", đồng thời cho biết công ty của ông sẽ cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng "nhanh chóng và dồi dào" cho châu Âu.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen và Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 27/7 đã công bố thỏa thuận về thương mại song phương tại sân golf của ông Trump ở Scotland, theo đó, Mỹ sẽ áp mức thuế cơ bản 15% đối với hàng nhập khẩu từ EU.
Nhưng điều đặc biệt khiến Giám đốc của Venture Global phấn khích chính là phần thỏa thuận mà EU cam kết mua năng lượng từ Mỹ trị giá 750 tỷ USD trong ba năm tới. Không thể phù hợp hơn, ông Sabel cũng thông báo về quyết định cuối cùng mà công ty của ông đưa ra ngay đầu tuần này về việc thúc đẩy xây dựng một nhà máy hóa lỏng khí đốt tự nhiên khổng lồ trên bờ biển Louisiana.
Với khoản đầu tư 15 tỷ USD, mà một phần do ngân hàng Đức Deutsche Bank bỏ vốn, nhà máy sẽ được xây dựng và có thể sản xuất 28 triệu tấn khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), tương đương với gần một nửa nhu cầu khí đốt của Đức. Theo ông Sabel, ông không còn phải lo lắng về việc nhà máy của mình có được sử dụng hết công suất hay không, bên cạnh đó, giá cổ phiếu của Venture Global đã tăng vọt 8% cùng ngày hôm đó.
Người đứng đầu Venture Global không phải là người duy nhất cảm thấy phấn khích tại Mỹ. Tổng thống Donald Trump chắc chắn sẽ có sự ủng hộ của những người hậu thuẫn quyền lực trong ngành dầu khí. Tuy nhiên, thỏa thuận năng lượng này cũng đặt ra nhiều câu hỏi lớn. Các chuyên gia, đặc biệt là ở châu Âu, đang tự hỏi làm thế nào để thực hiện được thỏa thuận này vì xét cho cùng, quy mô của thỏa thuận quá lớn.
Trong ba năm tới, EU dự kiến sẽ mua năng lượng trị giá 250 tỷ USD mỗi năm từ Mỹ. Năm ngoái, tổng lượng năng lượng nhập khẩu của EU đạt khoảng 436 tỷ USD. "Hiện tại, chỉ 17% trong số này đến từ Mỹ", chuyên gia năng lượng người Tây Ban Nha Pedro Fresco tính toán. Để thực hiện được thỏa thuận mới giữa châu Âu và Mỹ, tỷ lệ này sẽ phải tăng lên 57%. "Đây là những con số khổng lồ", Tổng Giám đốc Avaesen, một công ty tư vấn năng lượng và hiệp hội các công ty năng lượng sạch có trụ sở tại Valencia, Tây Ban Nha, cho biết. Đánh giá của ông được nhà nghiên cứu năng lượng Anne-Sophie Corbeau ủng hộ. "Tôi thường nói rằng Nhà Trắng có vấn đề về con số", bà Corbeau giải thích ngắn gọn, "nhưng trong trường hợp này thì rõ ràng EU cũng gặp vấn đề tương tự". Bà thậm chí còn ước tính rằng 60% năng lượng của EU sẽ phải nhập khẩu từ Mỹ để thực hiện được các cam kết. Bà Corbeau, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu ở Paris nhận thấy những trở ngại về mặt pháp lý, vật chất và kinh tế để biến con số đã thỏa thuận đó thành hiện thực.
Các chuyên gia đặt câu hỏi, tại sao ông Trump và bà von der Leyen lại nhất trí thỏa thuận này? Liệu có phải Trump muốn gây ấn tượng với cử tri trong nước bằng những con số khổng lồ này không? Liệu tổng số tiền có đang bị đội lên? Hay Chủ tịch EC nghĩ rằng bà có thể lừa Tổng thống Trump bằng cách ký một hợp đồng mà ai cũng biết là không khả thi?
Các công ty Mỹ sẽ phải tăng cường sản xuất cả dầu mỏ lẫn khí đốt. Nhưng ngay cả khi tăng gấp đôi sản lượng vào năm 2030 theo kế hoạch thì họ cũng sẽ không thể đáp ứng nhu cầu tăng thêm, đặc biệt là khi các công ty năng lượng này phải tuân thủ các hợp đồng cung cấp hiện có với các quốc gia khác. "Chưa kể việc giao dịch dầu khí được tổ chức rất riêng biệt", chuyên gia năng lượng Corbeau nói, "ở cả EU và Mỹ, chính phủ không thể chỉ đạo các công ty".
Đặc biệt đối với khí đốt tự nhiên hóa lỏng, việc vận chuyển lượng lớn như vậy là hoàn toàn không thể vì như Giám đốc Avaesen Fresco giải thích: "Không có đường ống dẫn khí từ Mỹ đến châu Âu". LNG sẽ phải được vận chuyển bằng tàu, được tái hóa khí tại một cảng đặc biệt và được đưa vào mạng lưới khí đốt, ví dụ giống trường hợp của Đức, trên đảo Rügen, một hòn đảo lớn nhất và đông dân nhất ở Đức, ngoài khơi bờ biển Baltic, thuộc bang Mecklenburg-Vorpommern, Đông Bắc Đức. Một cảng LNG cố định khác hiện đang được xây dựng tại Brunsbüttel, một thành phố công nghiệp và cảng ở tiểu bang nhỏ miền Bắc, Schleswig-Holstein.
Chính phủ trước của Đức với Bộ trưởng Kinh tế Robert Habeck đã nỗ lực mạnh mẽ để tăng lượng nhập LNG theo cách trên nhằm bù đắp cho việc mất nguồn cung khí đốt qua đường ống của Nga. "Nhưng cơ sở hạ tầng này vẫn không thể đủ để đáp ứng nhu cầu nhập lượng LNG lớn từ Mỹ", Giám đốc Fresco cho biết. Hơn nữa, các công ty năng lượng châu Âu đã có các thỏa thuận mua bán khác. Ví dụ, ngoài LNG từ Qatar, phần lớn khí đốt tự nhiên của Đức đến từ Na Uy và được vận chuyển qua đường ống.
Tây Ban Nha nhận khoảng một nửa lượng khí đốt tự nhiên của mình qua đường ống từ Algeria. "Các nhà nhập khẩu châu Âu không thể ngay lập tức cắt hợp đồng", chuyên gia năng lượng Tây Ban Nha cảnh báo. Ngay cả khi họ không mua nữa, họ vẫn phải trả tiền. "Đó là cách cấu trúc của các hợp đồng dầu khí", ông Fresco giải thích. "Chưa kể đến việc các quốc gia như Qatar, Saudi Arabia và Na Uy khó có thể chấp nhận điều này về mặt chính trị".
Việc tăng lượng khí đốt nhập từ Mỹ có thể thay thế lượng khí đốt mà EU không còn muốn mua từ Nga. Phần lớn trong số khoảng 150 tỷ mét khối khí đốt chảy từ Nga sang châu Âu vào năm 2021 đã được thay thế bằng LNG từ Mỹ. Nhưng theo kế hoạch của chính EU, lượng khí đốt còn lại từ Nga sẽ không bị dừng lại cho đến năm 2027. Vì vậy, như nhà nghiên cứu năng lượng Corbeau lưu ý, thực tế đã quá muộn để nhập khẩu từ Mỹ.
Nhìn chung, theo tính toán của bà Corbeau, khí đốt tự nhiên đương nhiên không đủ để đạt được mục tiêu 250 tỷ USD (215 tỷ euro). "Nếu chúng ta nhập khẩu toàn bộ khí đốt, dù là khí lỏng hay khí, từ Mỹ vào năm ngoái, thì chi phí chỉ là 100 tỷ euro", nhà khoa học người Pháp nói, như vậy thậm chí còn chưa bằng một nửa số tiền cần thiết.
* Chuyển đổi các nhà máy lọc dầu Nói đến dầu mỏ, dòng tiền khá khác biệt. 70% tổng số tiền chi cho nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch ở EU được đổ vào dầu mỏ, tổng cộng là 262 tỷ euro vào năm 2024. Ngoài các hợp đồng cung cấp dài hạn mà các công ty năng lượng châu Âu không thể trốn tránh, còn có một vấn đề kỹ thuật không thể giải quyết trong một sớm một chiều. Các nhà máy lọc dầu được điều chỉnh để phù hợp với đặc tính cụ thể của dầu mỏ, tùy thuộc vào nguồn dầu. "Nếu dầu đột nhiên được nhập từ Mỹ, một số nhà máy sẽ phải ngừng hoạt động", chuyên gia năng lượng Fresco giải thích.
Vậy tại sao lại có thỏa thuận như vậy? Có lẽ các bên liên quan không thực sự quan tâm đến việc thống nhất về một điều gì đó thực tế. Nếu không, họ đã tham khảo ý kiến của những người trong ngành. Ít nhất là ở EU, dường như chưa thực sự có việc tham vấn này. Người phát ngôn của công ty năng lượng Đức Uniper, công ty mà nhà nước có nắm giữ cổ phần kể từ khi xảy ra khủng hoảng năng lượng, đã trả lời phỏng vấn của Spiegel rằng họ chưa hề được tham vấn. "Các chi tiết chính xác của thỏa thuận vẫn chưa được làm rõ", công ty cho biết.
"Điều duy nhất rõ ràng là châu Âu và Đức cần nhiều khí đốt hơn để bù đắp cho mức tiêu thụ năng lượng ngày càng tăng và việc dần loại bỏ than đá". Uniper cũng sẵn sàng mua thêm: "Chúng tôi không gặp vấn đề gì khi mua thêm khí đốt từ Mỹ trong quá trình này", người phát ngôn của công ty giải thích.
Ông Fresco không loại trừ khả năng Tổng thống Trump chỉ cần một con số lớn để gây ấn tượng với cử tri trong nước. Chuyên gia năng lượng người Tây Ban Nha này cho biết ông Trump ít quan tâm đến thực tế. Tuy nhiên, nếu cho rằng ông ấy cần thỏa thuận này vì những lý do chiến lược thì cũng có thể hợp lý, cụ thể là đối với siêu cường mà ông ấy đang chống lại: Trung Quốc. Chuyên gia Fresco chỉ ra rằng mùa Xuân năm nay, khi căng thẳng thương mại với Tổng thống Trump lên đến đỉnh điểm, Trung Quốc muốn hạn chế nhập khẩu dầu khí từ Mỹ.
Câu hỏi nữa là điều gì đã thúc đẩy EC ký kết thỏa thuận năng lượng với ông Trump. Bà Corbeau cho rằng có khả năng cả hai bên đều tin vào một thời hạn dài hơn là chỉ ba năm như đã thỏa thuận. Nhưng ngay cả khi đó, bà Corbeau vẫn phản bác bằng những tính toán của mình. Nếu EU cam kết mua 10 triệu m3 khí đốt mỗi năm trong 20 năm, thì như vậy cũng mới chỉ bằng 1/4 mức ông Trump yêu cầu EU nhập khẩu trong một năm. "Và ai sẽ cam kết mức giá khí đốt như vậy trong 20 năm?" bà Corbeau đặt câu hỏi đầy hoài nghi.
EU cũng là bên thua cuộc trong thỏa thuận tại Scotland này. Bà Corbeau và đồng nghiệp người Tây Ban Nha, ông Fresco, đồng thuận về điều này. "Thực ra, ý tưởng là để giải phóng chúng ta khỏi sự phụ thuộc vào một quốc gia," ông Fresco nói, ám chỉ Nga, “nhưng giờ đây, chúng ta lại phụ thuộc vào một quốc gia khác, đó là Mỹ”.
Và về trung hạn, EU đã có kế hoạch từ bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch thông qua kế hoạch bảo vệ khí hậu mang tên "Thỏa thuận Xanh". "Trong thỏa thuận với Mỹ này, EU đang đi sai hướng", ông Fresco phàn nàn./.
Thu Hằng (TTXVN tại Berlin)