Liệu Trump có đang thắng thế trong cuộc chiến thương mại với
châu Á?
Trang mạng thediplomat.com (Ngày 19/8)
Vào ngày cuối cùng của tháng 7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ban hành sắc lệnh hành pháp cập nhật mức thuế quan “có đi có lại” vốn đã bị tạm dừng kể từ tháng 4 vừa qua. Hiện tại, hầu hết các đối tác thương mại của Mỹ đều phải chịu mức thuế quan từ 10% đến 50%.
Sau khi một loạt các mức thuế cơ sở và thuế theo ngành có hiệu lực vào đầu năm nay, nhiều nhà kinh tế đã dự đoán về sự hỗn loạn kinh tế. Cho đến nay, tác động lạm phát vẫn thấp hơn nhiều so với dự đoán. Tuy nhiên, có những dấu hiệu đáng lo ngại cho thấy mọi thứ có thể sớm thay đổi, khi những khó khăn kinh tế đang ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ.
Những điều chỉnh gần đây của Trump không phải là những hành động chiến tranh kinh tế ngẫu nhiên mà cho thấy đã xuất hiện một hệ thống phân cấp và có khuôn mẫu. Các quốc gia đang thâm hụt thương mại hàng hóa với Mỹ (tức là nhập nhiều hơn xuất sang Mỹ), đồng thời cũng có quan hệ an ninh với Mỹ, sẽ được hưởng mức thuế 10%, trong số này có Australia. Hai nước có quan hệ an ninh với Mỹ là Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đều bị áp thuế 15%, có thể là do có thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Phần còn lại của châu Á mới là nơi Trump thực sự gây sức ép. Các quốc gia châu Á hiện phải đối mặt với mức thuế quan trung bình 22,1%. Các quốc gia đã đàm phán với Trump, chẳng hạn như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Pakistan và Philippines, đều được hưởng mức thuế 19% - “mức chiết khấu” dành cho các nước châu Á sẵn sàng nhượng bộ. Ấn Độ phải đối mặt với mức thuế 25%, cộng thêm khoản phạt 25% vì mua dầu từ Nga.
Trong cuộc chiến thương mại hiện nay, không có gì ngạc nhiên khi bất chấp những lời đe dọa, không có quốc gia nào thực sự áp đặt thuế quan trả đũa lên hàng hóa Mỹ, ngoại trừ Trung Quốc và Canada. Bởi nếu áp thuế trả đũa như vậy sẽ đẩy giá tiêu dùng của các nước này lên cao, làm giảm hoạt động kinh tế, và khiến Trump leo thang căng thẳng, dẫn đến hạn chế khả năng tiếp cận thị trường Mỹ đầy béo bở. Thay vào đó, các quốc gia đàm phán “thỏa thuận” với chính quyền Trump về cơ bản đã chấp nhận mức thuế quan đối ứng cao hơn để duy trì một phần quyền tiếp cận thị trường Mỹ. Đối với nhiều quốc gia trong số này, điều này diễn ra bất chấp những nhượng bộ lớn, chẳng hạn như:
bãi bỏ thuế quan đối với hàng xuất khẩu của Mỹ, cam kết cải cách một số quy định trong nước và mua nhiều hàng hóa của Mỹ. Các cuộc biểu tình diễn ra sau khi áp dụng thuế quan, bao gồm cả ở Ấn Độ và Hàn Quốc, cho thấy nhiều cuộc đàm phán thuế quan này không được công chúng ủng hộ.
Ngay cả Liên minh châu Âu (EU)
cũng đã đạt được thỏa thuận chấp nhận mức thuế 15% do Mỹ áp đặt - điều mà trước kia tưởng chừng không thể xảy ra. Chiến lược đầy khó hiểu của Trump trong việc giải quyết cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã khiến các nhà lãnh đạo châu Âu lo lắng.
Thay vì mạo hiểm với sự rút lui chiến lược của Mỹ, họ dường như chỉ đơn giản là nhượng bộ về thuế quan.
Một số thỏa thuận vẫn đang chờ xử lý. Đáng chú ý, vùng lãnh thổ Đài Loan đang nhận được mức thuế quan đối ứng 20% (cao hơn so với Nhật Bản và Hàn Quốc) tuyên bố vẫn đang đàm phán. Ấn Độ và Mỹ cũng đang đàm phán, mặc dù Reuters đưa tin rằng vòng đàm phán tiếp theo, dự kiến diễn ra vào cuối tháng 8, đã bị hủy bỏ.
Nếu chỉ nhìn riêng từ góc độ đàm phán, khó có thể phủ nhận kết luận rằng Trump đã đạt được mục đích của mình với tất cả các nước - ngoại trừ Trung Quốc và Canada. Trump đã áp đặt mức thuế quan cao của Mỹ lên nhiều quốc gia, nhưng cũng đàm phán để đảm bảo quyền tiếp cận thị trường xuất khẩu lớn hơn cho các doanh nghiệp Mỹ cũng như đảm bảo có được các cam kết mua máy bay, nông sản và năng lượng của Mỹ.
Việc áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ thực chất tạo ra một loại thuế đánh vào người tiêu dùng và nhà sản xuất Mỹ, đẩy giá cả thành phẩm (sản phẩm) và hàng hóa trung gian (linh kiện) được sử dụng trong sản xuất lên cao. Tuy nhiên, Phòng Nghiên cứu ngân sách Yale ước tính mức thuế quan sẽ khiến giá tiêu dùng ở Mỹ tăng 1,8% trong năm 2025. Tác động lạm phát ở mức thấp này có thể là do hàng xuất khẩu sang Mỹ đã được “phân bổ” trước khi mức thuế quan có hiệu lực. Nhiều nhà nhập khẩu Mỹ đã vội vã tích trữ hàng hóa trước thời hạn thuế có hiệu lực. Điều này cũng có thể phản ánh một số công ty chọn cách “tự gánh thuế” bằng cách không chuyển toàn bộ chi phí cho khách hàng, với hy vọng họ có thể chịu đựng được cho đến khi Trump “chùn bước” và thuế quan được dỡ bỏ hoặc giảm bớt.
Bất chấp những tuyên bố liên tục của Trump rằng thuế quan là một loại thuế do nước ngoài trả, các nghiên cứu liên tục cho thấy gánh nặng thuế quan đang đặt lên chính các công ty và người tiêu dùng Mỹ. Ngay trong năm nay, General Motors đã báo cáo rằng thuế quan đã khiến hãng này thiệt hại 1,1 tỷ USD trong quý 2/2025. Mức thuế mới 50% được áp đặt đối với các sản phẩm bằng đồng bán thành phẩm có hiệu lực từ ngày 1/8.
Thông báo vào tháng 7 đã khiến giá đồng tăng vọt 13% chỉ trong một ngày và điều này ảnh hưởng đến mọi thứ, từ hệ thống dây điện đến hệ thống ống nước, và chi phí cuối cùng được chuyển sang người tiêu dùng Mỹ.
Mức thuế suất trung bình của Mỹ hiện ở mức 18,3%, mức cao nhất kể từ năm 1934. Con số này cho thấy mức tăng đáng kinh ngạc so với mức chỉ 2,4% khi Trump nhậm chức. Mức trung bình theo tỷ trọng thương mại này có nghĩa là, đối với hàng hóa nhập khẩu thông thường, người Mỹ sẽ phải trả thêm gần 1/5 tiền thuế. Cục Dự trữ liên bang Mỹ lo ngại về những tác động tiềm ẩn này đến giá cả và gần đây đã quyết định duy trì lãi suất ở mức hiện tại, bất chấp áp lực của Trump đối với Chủ tịch Jerome Powell.
Dữ liệu kinh tế được công bố tại Mỹ ngày 1/8 vừa qua cho thấy tốc độ tạo việc làm chậm lại đáng kể, đồng thời xuất hiện một số dấu hiệu đáng lo ngại về tăng trưởng kinh tế và những dấu hiệu ban đầu về việc đầu tư kinh doanh bị ngưng trệ do sự bất ổn kinh tế mà mức thuế quan liên tục thay đổi của Trump gây ra. Trump đã phản ứng với báo cáo này bằng cách sa thải ủy viên Cục Thống kê Lao động Mỹ, một động thái gây sốc dẫn đến lo ngại khắp nơi rằng dữ liệu chính thức của Mỹ có thể sớm bị chính trị hóa. Tuy nhiên, những tác động kinh tế tồi tệ nhất vẫn có thể còn ở phía trước. Hậu quả trong nước từ chính sách thuế quan của Trump có thể sẽ dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng đối với chính nền kinh tế Mỹ./.