Tại sao Trung Quốc phủ nhận cung cấp vũ khí
cho Nga, Pakistan và Iran?
Trang mạng asiatimes.com (ngày 23/7)
Trung Quốc từ lâu vẫn khẳng định không cung cấp vũ khí cho bất kỳ bên tham chiến nào - một nguyên tắc cốt lõi trong chính sách đối ngoại “không can thiệp” của nước này. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Bắc Kinh liên tục bị cáo buộc làm điều ngược lại: cung cấp hỗ trợ quân sự trực tiếp cho các quốc gia tham gia xung đột, trong khi công khai phủ nhận và thậm chí còn giữ lập trường trung lập về ngoại giao.
Điều này dường như đã diễn ra với hai đồng minh thân cận nhất của Trung Quốc: Nga trong cuộc chiến với Ukraine và Pakistan trong cuộc xung đột vũ trang gần đây với Ấn Độ hồi tháng 5. Giờ đây, Bắc Kinh đang phải đối mặt với sự giám sát chặt chẽ về các mối liên hệ quân sự bị cáo buộc với Iran - quốc gia tham gia vào cuộc xung đột ngầm kéo dài với Israel và gần đây leo thang thành một cuộc chiến ngắn đầy căng thẳng.
Sau lệnh ngừng bắn cho cuộc chiến 12 ngày ở Trung Đông, Trung Quốc bị cáo buộc đã cung cấp các khẩu đội tên lửa đất đối không cho Iran để đổi lấy dầu mỏ. Những vũ khí này rất quan trọng đối với Tehran sau khi hệ thống phòng không của nước này bị tên lửa Israel phá hủy nghiêm trọng.
Đại sứ quán Trung Quốc tại Israel đã phủ nhận báo buộc trên, tuyên bố Bắc Kinh kiên quyết phản đối việc phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt và không xuất khẩu vũ khí cho các quốc gia đang có chiến tranh.
Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Trung Quốc vẫn chưa đưa ra tuyên bố chính thức về cáo buộc chuyển giao vũ khí cho Iran.
Ông Linggong Kong - chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Auburn (Mỹ) - cho rằng rất có thể Trung Quốc sẽ cung cấp hỗ trợ quân sự cho Iran trong khi công khai phủ nhận điều này. Chiến thuật phủ nhận có vẻ hợp lý như vậy sẽ cho phép Bắc Kinh khẳng định ảnh hưởng quân sự và phô trương một số loại vũ khí của mình, đồng thời làm chệch hướng chỉ trích của quốc tế và duy trì sự linh hoạt trong ngoại giao.
Nhưng chiến thuật này chỉ hiệu quả đến mức độ nào đó. Khi các bằng chứng gián tiếp được tích lũy, như nhiều người cho rằng, hành động bí mật như vậy có thể dần trở thành một bí mật công khai - dẫn đến điều mà các học giả gọi là "sự phủ nhận không có sức thuyết phục", khi sự phủ nhận không còn đáng tin cậy ngay cả khi nó vẫn được duy trì chính thức.
Sự ủng hộ của Trung Quốc đối với cuộc chiến của Nga Mặc dù Bắc Kinh liên tục tuyên bố lập trường trung lập trong cuộc chiến Nga-Ukraine nổ ra năm 2022, nhưng trên thực tế, Trung Quốc đã âm thầm ủng hộ Nga. Một phần là do Trung Quốc có cùng mục tiêu chiến lược nhằm thách thức trật tự quốc tế do phương Tây dẫn dắt.
Gần đây, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã nói với bà Kaja Kallas - Đại diện cấp cao về chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) - rằng Bắc Kinh không thể để Moskva thua trong cuộc chiến ở Ukraine. Ông Vương Nghị đã cảnh báo rằng một thất bại của Nga có thể sẽ khiến toàn bộ áp lực chiến lược của Mỹ đè nặng lên Trung Quốc.
Theo quan điểm của Bắc Kinh, Moskva đóng một vai trò quan trọng trong việc khiến phương Tây bận tâm, tạo cho Trung Quốc không gian chiến lược quý giá bằng cách chuyển hướng sự chú ý và nguồn lực của Mỹ khỏi khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Ngoài việc làm sâu sắc thêm các mối quan hệ thương mại vốn đã trở thành huyết mạch cho nền kinh tế Nga trong bối cảnh các lệnh trừng phạt của phương Tây, Trung Quốc đã cung cấp cho Nga một lượng lớn hàng hóa lưỡng dụng - hàng hóa có thể được sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự - để tăng cường khả năng tấn công và phòng thủ của Moskva, cũng như thúc đẩy sản xuất công nghiệp-quốc phòng của Trung Quốc. Bắc Kinh cũng đã cung cấp hình ảnh vệ tinh để hỗ trợ Nga trên chiến trường.
Mặc dù Mỹ và châu Âu đã nhiều lần chỉ trích Trung Quốc vì hỗ trợ quân sự cho Nga, nhưng Bắc Kinh vẫn liên tục phủ nhận những cáo buộc này. Mới đây nhất, vào ngày 18/4/2025, Ukraine chính thức cáo buộc Trung Quốc trực tiếp hỗ trợ Nga và áp đặt lệnh trừng phạt đối với 3 công ty có trụ sở tại Trung Quốc mà Kiev cho là có liên quan đến hoạt động sản xuất vũ khí phục vụ nỗ lực chiến tranh của Nga.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã bác bỏ cáo buộc của Ukraine, tái khẳng định rằng Trung Quốc chưa bao giờ cung cấp vũ khí sát thương cho bất kỳ bên nào trong cuộc xung đột và nhắc lại lập trường chính thức của nước này là thúc đẩy ngừng bắn và đàm phán hòa bình.
Trung Quốc âm thầm ủng hộ Pakistan Bắc Kinh từ lâu cũng tự coi mình là một bên trung lập trong cuộc xung đột Ấn Độ-Pakistan, đồng thời kêu gọi cả hai bên kiềm chế và thúc đẩy đối thoại hòa bình. Tuy nhiên trên thực tế, Trung Quốc là đồng minh của Pakistan. Và sự hỗ trợ quân sự trực tiếp mà nước này dành cho Lahore dường như được thúc đẩy bởi mong muốn của Trung Quốc nhằm kiềm chế ảnh hưởng của Ấn Độ tại khu vực, đối trọng với quan hệ đối tác chiến lược đang phát triển giữa Mỹ và Ấn Độ, đồng thời bảo vệ Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC), một dự án cơ sở hạ tầng song phương khổng lồ.
Trong cuộc xung đột mới nhất giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5, Pakistan lần đầu tiên triển khai các máy bay chiến đấu J-10C do Trung Quốc sản xuất, được cho là đã bắn hạ 5 máy bay Ấn Độ. Trong cuộc xung đột ngắn ngủi này, lực lượng phòng không Pakistan phụ thuộc rất nhiều vào vũ khí của Trung Quốc, triển khai các hệ thống tên lửa đất đối không, tên lửa không đối không, hệ thống radar tiên tiến và thiết bị bay không người lái (UAV)
do Trung Quốc sản xuất trong các hoạt động trinh sát và tấn công. Nhìn chung, hơn 80% thiết bị quân sự mà Pakistan nhập khẩu trong 5 năm qua là đến từ Trung Quốc.
Trong một ví dụ rõ ràng hơn về sự hỗ trợ quân sự nếu được chứng minh là đúng, Phó Tổng tham mưu trưởng Lục quân Ấn Độ đã cáo buộc Trung Quốc cung cấp cho Pakistan thông tin tình báo theo thời gian thực về các hoạt động di chuyển quân của Ấn Độ trong cuộc xung đột. Khi được yêu cầu phản hồi, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết họ không biết gì về vấn đề này, đồng thời tái khẳng định rằng mối quan hệ của Trung Quốc với Pakistan không nhằm chống lại bất kỳ bên thứ ba nào và nhắc lại lập trường lâu nay của Bắc Kinh ủng hộ một giải pháp hòa bình cho bất kỳ tranh chấp nào giữa Ấn Độ và Pakistan.
Iran thì sao?
Tương tự như Nga và Pakistan, Iran ngày càng được coi là đối tác quan trọng của Trung Quốc. Vào năm 2021, Trung Quốc và Iran đã ký một thỏa thuận hợp tác toàn diện trị giá 400 tỷ USD kéo dài trong 25 năm, bao gồm các lĩnh vực thương mại, năng lượng và an ninh. Thỏa thuận này thể hiện chiều sâu mối quan hệ chiến lược giữa hai nước, đồng thời cho thấy giá trị chiến lược mà Bắc Kinh đặt vào Iran. Theo quan điểm của Bắc Kinh, Tehran tạo ra sự cân bằng với ảnh hưởng của Mỹ và các đồng minh - đặc biệt là Israel và Saudi Arabia - trong khu vực, đồng thời giúp chuyển hướng nguồn lực và sự chú ý của phương Tây khỏi Trung Quốc.
Nhưng gần đây, vị thế của Tehran trong khu vực đã trở nên yếu hơn rất nhiều. Không chỉ cơ sở hạ tầng phòng không của nước này bị ảnh hưởng nặng nề trong cuộc đối đầu với Israel, các lực lượng ủy nhiệm và đồng minh của Iran tại khu vực - Hamas, Hezbollah và chế độ Assad ở Syria - cũng đã bị Israel tàn phá hoặc sụp đổ hoàn toàn.
Trong những hoàn cảnh này, việc Bắc Kinh hỗ trợ Tehran là điều bắt buộc về mặt chiến lược để duy trì sự ổn định của chế độ này. Thật vậy, Bắc Kinh đã thường xuyên lách các biện pháp trừng phạt năng lượng nhằm vào Iran, với ước tính 90% lượng dầu xuất khẩu của Iran vẫn được chuyển đến Trung Quốc.
Mặc dù Bắc Kinh không cung cấp bất kỳ hỗ trợ đáng kể nào cho Iran trong cuộc chiến 12 ngày, nhưng kể từ đó, đã có nhiều báo cáo cho thấy Iran đang hướng tới Trung Quốc như nhà cung cấp thay thế cho nhu cầu quốc phòng của nước này.
Các chuyên gia cho rằng Nga - đối tác quân sự truyền thống của Tehran - không còn khả năng cung cấp các thiết bị quốc phòng chất lượng và đầy đủ cho Iran. Một số người dùng mạng xã hội có ảnh hưởng ở Trung Quốc thậm chí còn ủng hộ việc Bắc Kinh bán vũ khí trực tiếp cho Iran. Theo ông Linggong Kong, nếu Trung Quốc làm vậy, nước này có thể sẽ thực hiện cùng một chiến thuật mà họ đã sử dụng ở những nước khác: công khai phủ nhận sự liên quan trong khi vẫn ngấm ngầm cung cấp hỗ trợ.
Làm như vậy sẽ cho phép Trung Quốc duy trì quan hệ ngoại giao với các đối thủ khu vực của Iran, chẳng hạn như Israel và Saudi Arabia, đồng thời hưởng lợi từ một Trung Đông đầy biến động khiến Washington mất tập trung và tạo cho Bắc Kinh không gian chiến lược.
Việc Trung Quốc sử dụng chiến thuật “phủ nhận có vẻ hợp lý” phản ánh một tham vọng chiến lược rộng lớn hơn. Cụ thể, nước này muốn khẳng định ảnh hưởng trong các cuộc xung đột khu vực quan trọng mà không gây ra phản ứng dữ dội. Bằng cách âm thầm hỗ trợ các đối tác trong khi vẫn giữ vẻ ngoài trung lập, Bắc Kinh muốn làm suy yếu sự thống trị của phương Tây, kéo giãn trọng tâm chiến lược của Mỹ và bảo vệ lợi ích của chính mình trong khi tránh những rủi ro và trách nhiệm của một liên minh quân sự công khai./.