Cú bắt tay xuyên Đại Tây Dương - Bài 1: Định hình lại cục diện thương mại quốc tế
TTXVN (Hong Kong, Rome, Praha 31/7): Trong bối cảnh hệ thống thương mại toàn cầu đang trải qua giai đoạn chuyển đổi sâu sắc, thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đạt được vào ngày 27/7 đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng, hứa hẹn định hình lại cục diện thương mại quốc tế. Thỏa thuận này không chỉ xóa bỏ những bất ổn do chiến tranh thương mại gây ra, giúp thị trường chứng khoán toàn cầu phục hồi, mà còn phản ánh những mục tiêu chiến lược sâu rộng của Mỹ và thúc đẩy xu hướng tự chủ công nghệ mới tại châu Âu.
Theo trang “Liên hợp buổi sáng”, trong thỏa thuận lịch sử giữa hai siêu cường kinh tế, EU cam kết sẽ mua 750 tỷ USD năng lượng và chất bán dẫn từ Mỹ trong vòng ba năm, đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ, và mua một lượng lớn vũ khí do Mỹ sản xuất. EU cũng chấp nhận mức thuế xuất khẩu 15% đối với hàng hóa của mình khi vào thị trường Mỹ, đồng thời mở cửa thị trường cho Mỹ. Tổng thống Mỹ Donald Trump ca ngợi thỏa thuận này đã đưa Mỹ và châu Âu xích lại gần nhau hơn, trong khi Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen mô tả đây là tình huống đôi bên cùng có lợi và gọi ông Trump là một nhà đàm phán tài ba. Thủ tướng Đức Merz cũng đã hoan nghênh thỏa thuận, tin rằng điều này có lợi cho ngành công nghiệp ô tô và nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Đức.
Mục tiêu của Mỹ trong cuộc chiến thương mại không chỉ là xóa bỏ thâm hụt thương mại khổng lồ mà còn nhằm chuyển hướng các nguồn vốn trở lại Mỹ và phục hồi ngành sản xuất chủ chốt, vốn có ý nghĩa sống còn đối với an ninh quốc gia. Thỏa thuận này cũng được xem là một thắng lợi nữa cho chương trình "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại" của ông Trump, khi ràng buộc các yêu cầu đầu tư và hướng dòng vốn chảy trở lại thị trường Mỹ, đồng thời củng cố vị thế bá chủ của đồng USD.
Thỏa thuận Mỹ-EU không chỉ là một hiệp định thương mại đơn thuần, mà còn là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi cơ bản trong hệ thống thương mại toàn cầu. Thay vì dựa trên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) với nguyên tắc đối xử bình đẳng, Mỹ đã áp dụng cách tiếp cận thuế suất phân biệt dựa trên mức độ gần gũi với các quốc gia. Các đồng minh như Anh, Nhật Bản và EU chịu mức thuế thấp hơn, khoảng 15%, trong khi các đối tác thương mại chủ chốt như Indonesia phải chịu mức thuế khoảng 20%, và Trung Quốc, được coi là đối thủ cạnh tranh, chịu mức thuế trung bình hơn 50%. Sự sắp xếp theo thứ bậc này rõ ràng khác với các nguyên tắc thương mại của WTO, khiến việc duy trì nguyên tắc đối xử tối huệ quốc giữa các nước trở nên khó khăn, đặc biệt khi Mỹ nhấn mạnh tiêu chuẩn xuất xứ, gây thách thức cho hoạt động tái xuất thương mại.
Hệ thống thương mại dựa trên WTO có thể sẽ dần nhường chỗ cho hệ thống thương mại song phương lấy Mỹ làm trung tâm. Chừng nào các quốc gia vẫn chủ yếu dựa vào xuất khẩu sang thị trường Mỹ, xu hướng chuyển đổi này sẽ khó đảo ngược. Tuy nhiên, các quốc gia vẫn cần giao thương với nhau, nên vấn đề lớn trong tương lai là làm thế nào để vận hành đồng thời hai hệ thống với các quy tắc khác nhau. Một khả năng là Nhật Bản sẽ đảm nhận vai trò lãnh đạo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đối với thương mại tự do khu vực.
Theo Viện nghiên cứu chính trị quốc tế Italy (ISPI), thỏa thuận Mỹ-EU có tác động khác nhau đến các bên liên quan. Đối với EU, việc chấp nhận mức thuế 15% là một đòn giáng nhẹ nhưng đáng kể vào nền kinh tế châu Âu và Italy. Các quốc gia có giao dịch thương mại đáng kể với Mỹ như Đức và Italy dự kiến sẽ chịu tác động kinh tế lớn hơn, với Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Đức có thể chậm lại gần 0,3% và Italy gần 0,2%, trong khi tác động đối với nền kinh tế Pháp sẽ hạn chế hơn, khoảng 0,1%. Mỹ hiện sẽ áp dụng mức thuế 15% đối với hầu hết hàng hóa nhập khẩu từ EU. Mặc dù EU trước đây áp dụng mức thuế trung bình khoảng 0,9% đối với hàng hóa Mỹ, thì theo thỏa thuận mới, EU sẽ áp dụng mức thuế 0% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ, và đã quyết định không đáp trả bằng các biện pháp tương đương.
Ngoài thuế quan, sự mất giá của đồng USD (đã mất 13% giá trị so với đồng euro kể từ khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1/2025) cũng làm cho các sản phẩm châu Âu trở nên đắt đỏ hơn đối với người tiêu dùng Mỹ, tạo ra một dạng "thuế quan bổ sung" cho các nhà xuất khẩu châu Âu. Mô hình kinh tế vĩ mô cho thấy mức thuế trung bình 15% này có thể khiến kim ngạch xuất khẩu của châu Âu sang Mỹ giảm 25-30%. Mặc dù thuế quan do các nhà nhập khẩu chi trả, tức là do nền kinh tế Mỹ chịu, và hơn 90% chi phí thuế quan sẽ do các tác nhân kinh tế tại Mỹ gánh chịu, nhưng các nhà xuất khẩu châu Âu khó có thể chịu thêm gánh nặng thuế quan khi đã mất 13% do đồng USD mất giá.
Tuy nhiên, thỏa thuận này cũng mang lại những lợi ích nhất định. Ngành công nghiệp ô tô của EU là một trong những bên hưởng lợi khi mức thuế đối với ô tô giảm từ 27,5% xuống 15%. Đây là tin tốt cho Đức, CH Czech (Séc) và các quốc gia có ngành công nghiệp ô tô phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ. Tổng thống Trump được xem là người hưởng lợi lớn nhất, khi ông đã điều chỉnh mối quan hệ thương mại được coi là bất cân xứng giữa Mỹ và EU. Ngoài ra, các công ty Anh cũng được hưởng lợi đáng kể. Các nhà xuất khẩu Anh hiện chỉ phải chịu mức thuế 10% tại Mỹ, thấp hơn đáng kể so với mức 15% mà các công ty EU phải đối mặt. Điều này mang lại lợi thế cạnh tranh cho các nhà xuất khẩu Anh trên thị trường Mỹ và là một thắng lợi cho những người ủng hộ Brexit./.
Mạc Luyện- Dương Hoa-Việt Dũng (TTXVN tại Hong Kong, Rome, Praha)
(Tiếp theo: Cú bắt tay xuyên Đại Tây Dương - Bài cuối: Các mục tiêu chiến lược)