Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu dầu - nhiệm vụ cấp bách của Nga
TTXVN (Moskva 30/7): Ngày 29/7, trang “ng.ru” đăng bài viết cho rằng việc bán nguyên liệu thô của Nga cho Trung Quốc và Ấn Độ sẽ trở nên phức tạp do các lệnh trừng phạt và xung đột địa chính trị. Nga có thể phải đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.  Nội dung cụ thể như sau: Các chuyên gia từ Viện Chính sách kinh tế Nga mang tên Gaidar cho rằng việc tiếp tục tăng sản lượng dầu cả trong và ngoài Tổ chức các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) và những quốc gia liên minh, còn gọi là OPEC+, sẽ hạn chế tiềm năng tăng trưởng giá dầu. Theo tính toán của họ, giá dầu sẽ ổn định ở mức trung bình 64 USD/thùng vào năm 2026. Chính sách thương mại của Mỹ, xung đột địa chính trị và việc giảm tiêu thụ dầu ở các nước phát triển sẽ vẫn là những yếu tố bổ sung gây biến động giá. Việc thắt chặt những lệnh trừng phạt đối với ngành nhiên liệu và năng lượng của Nga sẽ tạo ra thêm những rào cản đối với việc sản xuất và xuất khẩu nguyên liệu thô. Đó là lý do tại sao các chuyên gia từ Viện Gaidar nhấn mạnh rằng nhiệm vụ chính của Nga trong những năm tới nên là tìm kiếm các kênh mới để xuất khẩu tài nguyên năng lượng.
Giá dầu giảm vào ngày 29/7 sau khi tăng mạnh vào ngày 28/7. Ngày 28/7, giá dầu Brent tăng 2,3%, giá dầu ngọt nhẹ Mỹ (WTI) tăng 2,4% sau thông tin về việc ký kết một thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Việc tăng giá cũng được thúc đẩy bởi tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng ông quyết định rút ngắn thời hạn 50 ngày mà trước đây ông đã đặt ra để đạt được thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine xuống còn 10-12 ngày. Nhà lãnh đạo Mỹ cũng cảnh báo sẽ áp đặt thuế 100% đối với những người mua dầu của Nga và các lệnh trừng phạt khác nếu Moskva không ký kết một thỏa thuận hòa bình với Kiev trước thời hạn.
Các nhà phân tích nghi ngờ khả năng những lệnh trừng phạt thứ cấp sẽ được thực hiện vì điều này có thể dẫn đến tăng giá. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng việc áp đặt những lệnh trừng phạt này có thể "thay đổi đáng kể" các dự báo về thị trường dầu mỏ. Theo những chuyên gia từ Viện Gaidar, chính sách của Mỹ và áp lực trừng phạt đối với Nga sẽ vẫn là những nguyên nhân chính gây biến động trên thị trường dầu mỏ.
Theo các nhà nghiên cứu, trước đó các quốc gia tham gia thỏa thuận của OPEC+ đã đồng ý tăng hạn ngạch sản xuất dầu. Các chuyên gia sau đó đồng ý rằng thành viên lớn nhất của OPEC+ là Saudi Arabia có ý định giành lại thị phần. Điều này lại gây ra nguy cơ giá dầu thế giới giảm.
Ngày 28/7, Ủy ban Giám sát chung cấp bộ trưởng (JMMC) của OPEC+ đã xem xét dữ liệu sản lượng dầu thô tháng 5 và tháng 6/2025. Sau cuộc họp, không có khuyến nghị thay đổi nào về các thông số hiện tại của thỏa thuận sản lượng dầu. Một cuộc họp của 8 nước OPEC+ dự kiến diễn ra vào ngày 3/8, nơi các quyết định về việc chấm dứt cắt giảm sản lượng dầu tự nguyện sẽ được đưa ra. Trong cuộc họp này, một quyết định về các thông số sản lượng dầu trong tháng 9 cho 8 nước tham gia thỏa thuận cũng sẽ được đưa ra.
Theo nghiên cứu viên Ekaterina Galeeva tại Phòng thí nghiệm Thị trường Công nghiệp và Cơ sở hạ tầng thuộc Viện Gaidar, việc tăng sản lượng hơn nữa sẽ hạn chế đà tăng giá dầu. Theo tính toán của các nhà kinh tế, giá dầu sẽ vẫn ở mức trung bình 64 USD/thùng vào năm tới.
Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) cũng đưa ra ước tính tương tự. Theo dự báo của EIA, giá dầu thô Brent trong nửa cuối năm nay sẽ là 66 USD/thùng. Nghiên cứu viên Galeeva cho biết: “Sự gia tăng đáng kể trữ lượng dầu toàn cầu sẽ gây áp lực giảm giá liên tục trong giai đoạn 2025-2026”.
Theo EIA, lượng dầu dự trữ toàn cầu đã tăng 1,2 triệu thùng/ngày (bpd) trong nửa đầu năm 2025 và sẽ tăng trung bình 0,9 triệu thùng/ngày vào cuối năm và 1,1 triệu thùng/ngày vào năm 2026. Trong trường hợp này, giá dầu thô Brent trung bình sẽ là 69 USD/thùng trong năm nay và 58 USD/thùng vào năm tới.
Các chuyên gia tại Viện Gaidar đánh giá một yếu tố bất ổn khác đối với thị trường dầu mỏ sẽ là xung đột thương mại giữa Mỹ và các nước khác, cũng như những quyết định trong tương lai của OPEC+ và việc tuân thủ các mục tiêu sản lượng của những thành viên do nguồn cung dầu từ các nước ngoài OPEC+ tăng trưởng.
Nghiên cứu viên Galeeva cho biết: “Sự tăng trưởng sản lượng dầu toàn cầu là do sản lượng của OPEC+ tăng, cũng như sản lượng của Mỹ, Brazil, Canada và Guyana tăng. Theo dự báo, sản lượng của các nước ngoài OPEC+ sẽ tăng 1,3 triệu thùng/ngày vào năm 2025 và 0,5 triệu thùng/ngày vào năm 2026”.
Viện Gaidar cho rằng nhu cầu về nguyên liệu thô sẽ tăng ở một số nước đang phát triển và giảm ở các nước thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Nhu cầu tăng mạnh nhất sẽ đến từ vận tải cơ giới, hóa dầu và hàng không. “Do đó, các nước châu Á, Trung Đông và châu Phi sẽ trở thành nguồn tăng trưởng nhu cầu bổ sung chính.
Giữa tháng Bảy, Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak cho biết nhu cầu dầu mỏ toàn cầu dự kiến sẽ tăng trưởng ít nhất đến năm 2035. Theo ông, nhu cầu dầu mỏ toàn cầu dự kiến sẽ tăng trưởng tại các quốc gia thuộc khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Mỹ Latinh và châu Phi “trong bối cảnh số lượng ô tô gia tăng”. “Kết quả là, mặc dù tỷ trọng dầu mỏ trong cán cân năng lượng toàn cầu sẽ giảm từ 37% xuống 33% vào năm 2050, nhưng nhu cầu dầu mỏ về giá trị tuyệt đối sẽ tăng từ 102 triệu thùng/ngày lên 114 triệu thùng/ngày” - quan chức này cho biết.
Trong khi đó, Viện Gaidar tin rằng khả năng tăng nguồn cung nguyên liệu thô xuất khẩu của Nga sẽ bị hạn chế do việc mở rộng thêm các lệnh trừng phạt. “Ví dụ, khả năng áp dụng thuế bảo hộ 100% hoặc 500% đối với các đối tác thương mại chủ chốt của Nga mà Mỹ đang thảo luận. Nếu các loại thuế này được áp dụng, chi phí chính sẽ đổ lên đầu Trung Quốc, Ấn Độ (nước nhập khẩu dầu lớn nhất của Nga) và Thổ Nhĩ Kỳ (nơi tái xuất các sản phẩm dầu mỏ sang EU)” - nghiên cứu viên Galeeva lập luận.
Theo phân tích ngành, trong nửa đầu năm 2025, Nga đã cung cấp cho Ấn Độ khoảng 1,75-1,8 triệu thùng dầu mỗi ngày, tăng 1% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức cao nhất kể từ tháng 7/2024. Các nhà phân tích tính toán rằng khối lượng nhập khẩu trong 6 tháng có thể vượt quá 318 triệu thùng, tương đương với gần 22 tỷ USD, dựa trên giá xuất khẩu trung bình khoảng 69 USD/thùng. Trong cả năm 2024, thu nhập từ việc cung cấp dầu cho Ấn Độ đã vượt quá 40 tỷ USD.
Tuy nhiên, các cơ quan phương Tây lưu ý rằng các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ hiện đang cố gắng bắt đầu đa dạng hóa việc mua dầu của Nga trong bối cảnh những lệnh trừng phạt mới của EU. Đặc biệt, các công ty dầu mỏ của Ấn Độ đã bắt đầu mua dầu của Azerbaijan, các loại dầu của Tây Phi, bao gồm cả loại dầu Murban hàng đầu của Nigeria và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) - loại dầu cao cấp.
Theo dữ liệu từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc, nguồn cung cấp vật chất nguyên liệu thô của Nga cho Trung Quốc đang giảm. Nga đã cung cấp cho Trung Quốc 49,1 triệu tấn dầu trong nửa đầu năm 2025, giảm 10,8% so với cùng kỳ năm 2024. Về giá trị, nguồn cung cấp dầu của Nga cho Trung Quốc đạt 25 tỷ USD, ít hơn 24% so với giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 năm ngoái, khi Trung Quốc mua 55,115 triệu tấn dầu từ Nga với giá 33 tỷ USD. Chỉ riêng trong tháng 6/2025, Trung Quốc đã nhập khẩu 8,3 triệu tấn dầu từ Nga với giá 3,9 tỷ USD, ít hơn lần lượt 0,9% và 21% so với tháng 6/2024. Để so sánh: trong cả năm 2023, Trung Quốc đã nhập khẩu 107 triệu tấn dầu từ Nga và đến cuối năm 2024, Trung Quốc đã mua 108,5 triệu tấn dầu từ Nga với giá 62,4 tỷ USD.
Nguồn thu ngân sách dầu khí của Nga tiếp tục giảm. Theo kết quả riêng của tháng 6, doanh thu thuế của ngân sách liên bang từ việc sản xuất và bán dầu khí đã giảm 34% so với tháng 6/2024, xuống còn 495 tỷ ruble (6,03 tỷ USD). Các khoản thu hàng tháng trong tháng 6 đã giảm xuống mức thấp nhất trong 2,5 năm qua: mức thấp nhất trước đó được ghi nhận vào tháng 1/2023 - 426 tỷ ruble. Theo kết quả của nửa đầu năm 2025: 4.730 tỷ ruble đã được thu, ít hơn gần 17% so với cùng kỳ năm trước. Theo các nhà phân tích phương Tây, trong tháng 7, nguồn thu ngân sách của Nga từ việc bán nguyên liệu thô sẽ đạt khoảng 680 tỷ ruble, thấp hơn 37% so với mức của tháng 7/2024. Tổng doanh thu ngân sách từ dầu mỏ trong giai đoạn từ tháng 1-7/2025 sẽ giảm khoảng 20%, xuống còn 5.400 tỷ ruble, các chuyên gia tin tưởng.
Trong khi đó, Chính phủ Nga đã điều chỉnh kỳ vọng về doanh thu thuế từ việc khai thác và bán nguyên liệu thô trong năm nay. Con số này đã giảm từ 10.900 tỷ ruble trước đó xuống còn 8.300 tỷ ruble, tức là giảm 2.600 tỷ ruble, tương đương gần 1/4.
Các chuyên gia đồng ý rằng Nga cần bắt đầu đa dạng hóa xuất khẩu nguyên liệu thô càng sớm càng tốt. “Nếu Nga không còn phụ thuộc vào nguồn cung dầu khí cho một “người tiêu thụ duy nhất” - EU - từ năm 2022, điều này không có nghĩa là họ nên tìm kiếm một “người tiêu thụ duy nhất” mới, chẳng hạn như Trung Quốc, Ấn Độ hoặc một quốc gia khác thay vì EU. Mặc dù Nga đã định hướng lại dòng chảy xuất khẩu dầu khí sang một số quốc gia, nhưng điều này không có nghĩa là phạm vi cung cấp chỉ giới hạn ở các quốc gia này”, nhà phân tích hàng đầu Natalia Milchakova tại tổ chức tài chính Freedom Finance Global nhấn mạnh.
Đặc biệt, chuyên gia này tin rằng Nga có thể dễ dàng tăng khối lượng xuất khẩu sang các nước Trung Á, bao gồm cả Uzbekistan, nơi các mỏ dầu gần như cạn kiệt hoàn toàn và khí đốt rất hạn chế. “Thêm vào đó, còn có cơ sở hạ tầng ở đó: đường ống dẫn dầu và khí đốt”, nhà phân tích lưu ý.
Một lựa chọn khác là phát triển hóa dầu và hóa khí, tức là xuất khẩu không phải nguyên liệu thô mà là các sản phẩm chế biến có giá trị gia tăng cao. “Ít nhất thì các doanh nghiệp hóa dầu của Tatarstan và Bashkortostan cũng có tiềm năng tăng sản lượng và các cơ sở sản xuất mới cũng đang được xây dựng ở Nga (Nhà máy Xử lý Khí Amur và Tổ hợp Hóa chất Khí, ...)” - nhà phân tích Milchakova đưa ra một ví dụ.
“Theo kế hoạch giai đoạn 2025-2027, Nga dự kiến thu khoảng 42.000 tỷ ruble vào năm 2026 và hơn 43.000 tỷ ruble vào năm 2027. Doanh thu từ dầu khí chiếm khoảng 1/3 tổng thu ngân sách Nga. Tuy nhiên, kế hoạch có thể được điều chỉnh giảm, bao gồm cả trường hợp Nga phải nhanh chóng chuyển hướng dòng xuất khẩu. Do đó, điều quan trọng là việc đa dạng hóa xuất khẩu của Nga không nên diễn ra “vội vàng” mà phải được lên kế hoạch càng sớm càng tốt, nhà phân tích Milchakova lập luận./.
Trần Hải (TTXVN tại Moskva)