Mặt trái trong “chiến thuật vùng xám” của Trung Quốc trên Biển Đông
Trang mạng businessinsider.com (Ngày 16/8)
Vụ va chạm mới đây giữa 2 tàu Trung Quốc ở Biển Hoa Nam (Biển Đông) vừa qua là một sự kiện gây chấn động. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, điều này đã được dự báo từ trước.
Trong nhiều năm qua, quân đội, hải cảnh và dân quân biển Trung Quốc đã bị cáo buộc sử dụng các chiến thuật hung hăng như: chặn đầu các tàu ở cự ly gần, truy đuổi và dùng vòi rồng để khẳng định quyền kiểm soát tại các vùng biển tranh chấp. Chính những hành động này đã làm gia tăng khả năng xảy ra các vụ va chạm giống như vừa qua. Gregory Poling, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết:
"Đây là một phần trong quy trình hoạt động tiêu chuẩn của Trung Quốc. Đó là cố tình thực hiện các hành vi không an toàn và tạo ra nguy cơ va chạm trên biển và trên không”.
Vụ va chạm "thảm họa"
Ngày 11/8/2025, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines đã chia sẻ đoạn video về một tàu tuần duyên của lực lượng hải cảnh Trung Quốc mang số hiệu 3104 đang truy đuổi với tốc độ cao và dùng vòi rồng phun nước vào tàu tuần tra BRP Suluan của Philippines. Vụ việc xảy ra cách bãi cạn Scarborough khoảng 11 hải lý (khoảng 20,3 km) về phía Đông.
Khi tàu hải cảnh Trung Quốc áp sát BRP Suluan, một tàu chiến lớn của Hải quân Trung Quốc đã cắt ngang mũi tàu tuần duyên này và tạo nên cú va chạm dữ dội. Đoạn video cho thấy cả 2 tàu Trung Quốc đều bị hư hỏng đáng kể ở phần thân, mặc dù chỉ có tàu hải cảnh Trung Quốc bị mất khả năng hoạt động. Trước vụ va chạm, cả tàu chiến và tàu hải cảnh Trung Quốc dường như liên tục cắt ngang và lạng lách trong quá trình truy đuổi tàu Philippines. Người phát ngôn Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines Jay Tarriela cho biết tàu tuần duyên Trung Quốc đã "thực hiện một hành động liều lĩnh" dẫn đến vụ va chạm. Ông cho biết phần mũi của tàu tuần duyên bị hư hỏng nặng và không thể ra khơi được nữa.
Sau vụ việc, các chuyên gia về Trung Quốc nhận định rằng tai nạn này bắt nguồn từ những hành động liều lĩnh của Trung Quốc ở Biển Đông, chỉ ra rằng đây là một kiểu hành vi gây ra nhiều rủi ro va chạm. Trên thực tế, Trung Quốc đã nhiều lần bị cáo buộc vi phạm Công ước quốc tế về Quy tắc phòng ngừa va chạm trên biển (COLREGS). Lyle Morris, một thành viên cấp cao tại Trung tâm phân tích Trung Quốc của Viện chính sách Asia Society, cho biết: "Khi một lực lượng hải quân/ hải cảnh thường xuyên vi phạm COLREGS và các chuẩn mực nghề nghiệp, đây chính là kết cục bi thảm”. Ông nhấn mạnh: "Thông thường, sau một vụ việc như vậy, người ta sẽ đánh giá lại quy trình an toàn để đảm bảo tai nạn không tái diễn" nhưng đồng thời cho rằng điều đó sẽ không xảy ra trong trường hợp này.
Các hành đồng liều lĩnh và ngày càng nguy hiểm trên biển Từ việc phun vòi rồng, theo dõi ở cự ly gần, đến truy đuổi tốc độ cao và chặn đầu, Trung Quốc đang tìm cách thực thi các tuyên bố chủ quyền gây tranh cãi của mình ở Biển Đông - những tuyên bố được cho là không phù hợp với luật pháp quốc tế. Philippines đã nhiều lần ghi nhận việc tàu tuần duyên Trung Quốc “quấy rối” các tàu của mình, đến mức gây ra thương tích cho thủy thủ đoàn của Philippines. Lyle Goldstein, Giám đốc Chương trình châu Á tại Tổ chức nghiên cứu chính sách đối ngoại “Defense Priorities” (Mỹ), cho rằng các hoạt động liều lĩnh này dường như đã gia tăng trong thập kỷ qua, một phần "phản ánh việc Trung Quốc ngày càng có nhiều sức mạnh hải quân và không quân để phô trương trong những tình huống như vậy”.
Một số hành động như phun vòi rồng hoặc các hành động gây nguy hiểm khác được gọi là chiến thuật "vùng xám": các hoạt động nhằm khẳng định quyền kiểm soát mà không vượt qua giới hạn để gây ra xung đột công khai. Nhưng vì những hành động này không tuân thủ các quy tắc an toàn hàng hải đã được thiết lập, các chuyên gia cho rằng chúng có thể làm tăng khả năng xảy ra tai nạn và tính toán sai lầm. Christopher Sharman, một cựu Đại tá Hải quân Mỹ và là Giám đốc Viện nghiên cứu Hàng hải Trung Quốc tại Trường đại học Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho biết: “Vòi rồng, các hành động đâm va nguy hiểm và các hành vi không an toàn khác đã trở thành một điều bình thường mới”.
Tại sao vụ va chạm này lại đặc biệt?
Các chuyên gia về Trung Quốc cho biết vụ va chạm nghiêm trọng này phản ánh một sự leo thang, đáng chú ý nhất là bởi nó liên quan đến tàu khu trục lớp Type 052D - tàu tên lửa dẫn đường đa nhiệm - chứ không chỉ là các tàu tuần duyên hay tàu đánh cá như thường thấy. Trước đây, Trung Quốc thường chỉ để lực lượng hải cảnh hoặc thậm chí là dân quân biển (đóng giả làm tàu cá) để thực hiện các hành vi hung hăng ở Biển Đông. Theo luật pháp Trung Quốc, lực lượng hải cảnh có nhiều thẩm quyền để thực thi quyền lực và chủ quyền hàng hải. Việc giữ cho các tàu chiến không trực tiếp tham gia vào các hành động này sẽ giúp giảm khả năng tính toán sai lầm, vốn có thể leo thang một cách nhanh chóng Tuy nhiên, việc tàu khu trục Hải quân Trung Quốc trực tiếp tham gia vào vụ va chạm này và thậm chí còn tiếp tục truy đuổi tàu Philippines ngay cả sau khi đâm phải tàu tuần duyên của chính Trung Quốc, là một điểm đáng chú ý. Đây là một lựa chọn hiếm gặp và đầy rủi ro, cho thấy các cuộc đối đầu ở Biển Đông - vốn luôn được coi là một “điểm nóng” - đang trở nên nguy hiểm hơn.
Sharman nói rằng “đây dường như là một quyết định chính trị có tính toán từ Bắc Kinh", một quyết định có thể nhằm đáp trả Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos sau những bình luận của ông trước đó rằng Manila sẽ bị lôi kéo vào bất kỳ xung đột nào liên quan đến Đài Loan. Điều này cho thấy Trung Quốc có thể sẵn sàng đem cả tài sản quân sự giá trị cao tham gia vào các hoạt động quấy rối tiền tuyến. Chuyên gia Goldstein cho rằng nếu tàu khu trục Trung Quốc đâm vào tàu Philippines thay vì tàu tuần duyên Trung Quốc, vụ việc này có thể đã châm ngòi cho một cuộc xung đột lớn bởi Manila là một đồng minh và đối tác quốc phòng quan trọng của Washington.
Vụ va chạm trên cũng có thể gây ra một tổn thất lớn về nhân mạng. Hiện vẫn chưa rõ có thương vong nào trong vụ va chạm này hay không. Trong video, một vài thủy thủ Trung Quốc vẫn đứng trên mũi tàu tuần duyên ngay trước khi va chạm với tàu khu trục. Người phát ngôn Tarriela cho biết thủy thủ đoàn Philippines đã đề nghị hỗ trợ tìm kiếm và cứu nạn nhưng phía Trung Quốc không có phản hồi.
Cho đến nay, Bắc Kinh chưa đưa ra tuyên bố chính thức nào về vụ va chạm, cũng như tình trạng các tàu của họ hay số liệu thương vong. Trong khi đó, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ đã nhắc đến một cuộc họp báo gần đây của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, trong đó người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cáo buộc Philippines mới là bên thực hiện "các hành động nguy hiểm", chẳng hạn như "tăng tốc và quay đầu đột ngột về phía mũi tàu Trung Quốc, dẫn đến một tình huống phức tạp và căng thẳng”.
Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Trong những năm qua, Mỹ và các đồng minh đã ghi nhận hàng trăm hành động nguy hiểm của Trung Quốc trên biển và trên không, từ truy đuổi, chặn đầu đến áp sát nguy hiểm. Một vụ việc đặc biệt đáng chú ý trên biển xảy ra vào năm 2018 khi tàu khu trục Trung Quốc đã suýt va chạm với một tàu chiến của Hải quân Mỹ trên Biển Đông. Washington lúc đó cho rằng Bắc Kinh đang thực hiện "các hành động ngày càng hung hăng".
Câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có thay đổi các chiến thuật để tránh các vụ va chạm trong tương lai hay không?
Một số chuyên gia về Trung Quốc lưu ý rằng Bắc Kinh có thể sẽ tiếp tục chính sách hiện tại vì cho rằng họ đang thành công. Sau vụ va chạm ngày 11/8/2025, một máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã thực hiện những hành động mà Philippines mô tả là "nguy hiểm" gần một máy bay của nước này. Chuyên gia Poling nhấn mạnh nếu Trung Quốc không thay đổi hành vi của mình, sớm muộn cũng sẽ có một tai nạn gây thương vong. Điều này có thể châm ngòi cho một sự “leo thang quân sự” mà không bên nào mong muốn”./.