Bầu cử Tổng thống Bolivia: Cánh tả
đối diện nguy cơ thua cánh hữu sau 2 thập kỷ cầm quyền TTXVN (Buenos Aires 17/8)
Ngày 17/8, gần 7,9 triệu cử tri Bolivia đã đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống được đánh giá là có thể tạo nên bước ngoặt chính trị lớn nhất trong 20 năm qua. Lần đầu tiên kể từ năm 2006, phe cánh tả đứng trước nguy cơ mất quyền điều hành đất nước, trong bối cảnh quốc gia Nam Mỹ này rơi vào cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong bốn thập kỷ. Hãng tin AP đã có bài phân tích về kỳ bầu cử lần này như sau:
Quá trình bỏ phiếu bắt đầu với lời kêu gọi của Chủ tịch Tòa án Bầu cử Tối cao Óscar Hassenteufel yêu cầu các ứng cử viên và lực lượng chính trị “tôn trọng và chấp nhận kết quả, bởi nền dân chủ chỉ được vinh danh khi quyết định của nhân dân được bảo vệ”.
Tuy nhiên, quá trình bầu cử đã diễn ra không hoàn toàn yên ả. Tại Cochabamba, nơi ứng cử viên cánh tả Andrónico Rodríguez dự kiến bỏ phiếu, một quả pháo nhỏ có chứa thuốc nổ bị kích hoạt gần khu vực điểm bầu cử. Bộ trưởng Chính phủ Roberto Ríos xác nhận sự việc không gây thương vong hay thiệt hại, nhưng ngay lập tức cảnh sát đã được tăng cường.
Khi Rodríguez đi bỏ phiếu, ông bị một nhóm người ném đá và buộc phải rời đi trong hỗn loạn.
Rodríguez, Chủ tịch Thượng viện và là học trò chính trị của cựu Tổng thống Evo Morales, đã tham gia tranh cử dưới danh nghĩa liên minh cánh tả Liên minh nhân dân (Alianza Popular). Tuy nhiên, theo các khảo sát, ông không nằm trong nhóm ứng cử viên hàng đầu.
Các cuộc thăm dò dư luận trước bầu cử cho thấy hai ứng cử viên cánh hữu đang dẫn đầu là doanh nhân tỷ phú Samuel Doria Medina và cựu Tổng thống Jorge “Tuto” Quiroga (2001-2002). Phát biểu sau khi bỏ phiếu tại La Paz, Doria Medina khẳng định: “Người dân Bolivia có thể thoát khỏi khủng hoảng bằng con đường hòa bình và dân chủ. 90% đồng bào tin tưởng vào giải pháp này”.
Trong khi đó, Quiroga xuất hiện từ sáng sớm tại Santa Cruz, kêu gọi cử tri bỏ phiếu ôn hòa “để thay đổi lịch sử đất nước”.
Khủng hoảng kinh tế hiện nay, với tình trạng khan hiếm nhiên liệu và giá lương thực leo thang, đã trở thành chủ đề chính trong chiến dịch tranh cử. Hai ứng viên cánh hữu đều cam kết khắc phục tình trạng này trong thời gian ngắn nhất.
Trong suốt 20 năm qua, Bolivia hầu như nằm dưới sự lãnh đạo của phong trào Xã hội Chủ nghĩa (MAS) do Evo Morales sáng lập. Từ năm 2006 đến 2019, Morales - tổng thống bản địa đầu tiên của đất nước - đã đưa Bolivia theo con đường “xã hội chủ nghĩa bản địa”, dựa vào xuất khẩu khí đốt và khai thác tài nguyên để tài trợ cho các chương trình xã hội.
MAS từng giúp hàng triệu người thoát nghèo, mở rộng giáo dục và y tế. Tuy nhiên, những năm gần đây, mô hình này bộc lộ nhiều hạn chế khi giá năng lượng giảm, quản lý kinh tế kém hiệu quả và các cáo buộc tham nhũng ngày càng nhiều. Khủng hoảng kinh tế hiện nay, cộng với sự chia rẽ nội bộ, khiến uy tín MAS suy giảm mạnh.
Ứng cử viên hiện tại của MAS, Eduardo del Castillo, chỉ đứng ở nhóm cuối trong các khảo sát, trong khi cả Morales lẫn đương kim Tổng thống Luis Arce (người kế nhiệm Morales và cũng là người của MAS) đều không ra tranh cử. Arce, sau khi bỏ phiếu tại La Paz, cam kết sẽ tiến hành “chuyển giao có trật tự và dân chủ”.
Theo luật, để chiến thắng ngay trong vòng một, ứng viên phải đạt trên 50% số phiếu hợp lệ, hoặc ít nhất 40% kèm cách biệt 10% với đối thủ đứng thứ hai. Nhiều khả năng không ai đạt ngưỡng này, và đất nước sẽ phải tổ chức bầu cử vòng hai vào ngày 19/10.
Một trong những tâm điểm của bầu cử là vùng Chapare - thành trì truyền thống của Morales. Cựu tổng thống, hiện tránh lệnh bắt giữ liên quan đến cáo buộc lạm dụng khi còn đương chức, đã kêu gọi cử tri bỏ phiếu trắng. Những người ủng hộ ông cũng đe dọa phong tỏa giao thông sau khi kết thúc bầu cử, buộc lực lượng an ninh phải tăng cường kiểm soát.
Morales xuất hiện tại điểm bỏ phiếu nhưng rời đi nhanh chóng mà không tiết lộ lá phiếu của mình. Trước cuộc bầu cử, ông này bày tỏ chưa biết sẽ làm gì nếu phe cánh hữu thắng cử, trong khi các đối thủ tuyên bố sẽ bắt giam ông nếu lên nắm quyền.
Hơn 25.000 cảnh sát được huy động bảo đảm an ninh tại 34.000 điểm bỏ phiếu, trong khi toàn bộ phương tiện cơ giới bị cấm lưu thông. Ở nước ngoài, khoảng 369.000 công dân Bolivia đăng ký bầu chủ yếu tại Argentina, Chile, Brazil, Tây Ban Nha và Mỹ.
Cộng đồng quốc tế bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến tiến trình dân chủ ở quốc gia giàu tài nguyên này, đặc biệt với trữ lượng lithium lớn nhất thế giới. Liên minh châu Âu (EU) đã cử 82 quan sát viên, còn Tổ chức các quốc gia châu Mỹ (OAS) cử 87 người tham gia giám sát.
Các nhà phân tích cho rằng nếu Bolivia chuyển hướng sang cánh hữu, đây sẽ là sự nối dài xu thế đang nổi lên tại Nam Mỹ. Ở Argentina, Tổng thống cực hữu Javier Milei đã đánh bại phe cánh tả vào năm 2023; còn tại Ecuador, doanh nhân trẻ Daniel Noboa cũng giành chiến thắng cùng năm.
Đối với nhiều người dân Bolivia, kỳ bầu cử lần này mang tính quyết định đối với tương lai quốc gia. Các hòm phiếu đóng cửa vào cuối ngày 17/8. Kết quả sơ bộ dự kiến được công bố trong đêm, nhưng kết quả chính thức có thể cần vài ngày mới hoàn tất. Trong bối cảnh chia rẽ sâu sắc giữa các lực lượng chính trị, dư luận quốc tế và người dân Bolivia đều hy vọng tiến trình dân chủ diễn ra trong hòa bình, mở ra một giai đoạn mới cho đất nước Nam Mỹ này./.