Thỏa thuận ngừng bắn
Campuchia-Thái Lan củng cố vai trò của ASEAN TTXVN (Kuala Lumpur 29/7)
Theo hãng tin Bernama, thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện đạt được giữa Thái Lan và Campuchia trong cuộc họp đặc biệt được tổ chức tại khu hành chính Putrajaya (Malaysia)
ngày 28/7 đã nhấn mạnh vai trò của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) như một cơ chế hiệu quả trong việc giải quyết các tranh chấp khu vực, khi cả hai bên đều tuân thủ lời kêu gọi của khối.
Trong cuộc họp đặc biệt tại Putrajaya, Campuchia và Thái Lan đã đạt được thỏa thuận chung, bao gồm lệnh ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện, có hiệu lực từ 0h00 giờ (giờ địa phương) ngày 29/7. Thủ tướng Campuchia Hun Manet và quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai đã tham dự cuộc họp cùng với Đại sứ Mỹ tại Malaysia Edgard Kagan và người đồng cấp Trung Quốc Dương Ngọc Tĩnh (Ouyang Yujing). Mỹ là nước đồng tổ chức cuộc họp, trong khi Trung Quốc là nước quan sát viên để thúc đẩy một giải pháp hòa bình cho tình hình hiện tại.
Giảng viên cao cấp Khoa Luật và Quản trị tại Đại học Taylor (Malaysia), Tiến sĩ Julia Roknifard, cho biết mong muốn của các nước thành viên ASEAN tránh can thiệp vào công việc nội bộ của khối, do những lời đe dọa của Tổng thống Mỹ Donald Trump, đã khuyến khích cả Thái Lan và Campuchia tuân thủ nguyên tắc ASEAN là trung tâm. Bà Roknifard giải thích: "Ban đầu, Thái Lan và Campuchia dường như không mấy cởi mở với ý tưởng ASEAN có thể đóng vai trò, cho rằng hai nước muốn đàm phán song phương với nhau. Tuy nhiên, ASEAN hóa ra lại là cơ chế chính để hai nước tuân thủ, và họ đã tuân thủ. Việc các nhà lãnh đạo Thái Lan và Campuchia tự tin tổ chức các cuộc đàm phán tại Malaysia với Thủ tướng Datuk Seri Anwar Ibrahim là tín hiệu tốt cho ASEAN với tư cách là một tổ chức hợp tác". Trước đó, Thủ tướng Malaysia Anwar tuyên bố rằng Thái Lan và Campuchia đã đồng ý ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện trong bối cảnh căng thẳng gia tăng dọc theo biên giới tranh chấp giữa hai nước, sau cuộc họp đặc biệt do ông chủ trì tại Putrajaya ngày 28/7.
Theo bà Roknifard, cả Campuchia và Thái Lan cần nỗ lực chấm dứt xung đột, tốt nhất là chấm dứt vĩnh viễn, vì những tình huống như vậy sẽ tạo cơ hội cho các thế lực bên ngoài tìm cách thúc đẩy lợi ích riêng của họ. Bà nhận xét: "Điều này sẽ gây bất lợi cho toàn bộ khu vực vì chúng ta sẽ chứng kiến sự bất ổn, tiềm ẩn một cuộc khủng hoảng người tị nạn, phổ biến vũ khí và gia tăng hoạt động tội phạm và phiến quân. Tất cả những điều này sẽ không tốt cho ASEAN, vốn đang phải vật lộn để giải quyết xung đột ở Myanmar và các xung đột tiềm tàng ở Biển Hoa Nam (Biển Đông)".
Trong khi đó, Giám đốc Viện Nghiên cứu Đông Á thuộc Đại học Thammasat (Thái Lan), Phó Giáo sư - Tiến sĩ Chaiwat Meesanthan, nhấn mạnh vai trò trung gian của Thủ tướng Malaysia, với tư cách là Chủ tịch ASEAN, trong việc đưa hai nước ngồi vào bàn đàm phán. Ông Chaiwat nói: "Điều này giúp củng cố niềm tin rằng quá trình giải quyết xung đột đang được thực hiện một cách công bằng và minh bạch.
Tuy nhiên, giải pháp thực sự vẫn phụ thuộc vào sự chân thành và thiện chí hợp tác của Chính phủ Thái Lan và Campuchia". Ông Chaiwat giải thích rằng ASEAN chỉ có thể can thiệp khi có sự đồng thuận của cả hai bên. Ông nhấn mạnh: “Một giải pháp lâu dài đòi hỏi các cuộc đàm phán liên tục và chân thành giữa hai nước. Các cơ chế như Ủy ban Biên giới Chung (JBC) hoặc việc thành lập một ủy ban đặc biệt có sự tham gia của bên thứ ba như ASEAN có thể đóng vai trò trung gian, quan sát viên và người bảo vệ trong các cuộc đàm phán”. Theo ông Chaiwat, việc tuân thủ luật pháp quốc tế, chẳng hạn như phán quyết của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) về ngôi đền tranh chấp Preah Vihear, cũng rất quan trọng. Ông nói: “Những nỗ lực như phân định ranh giới chung và hợp tác phát triển kinh tế tại các khu vực tranh chấp có thể tạo ra các tình huống đôi bên cùng có lợi mà không cần sử dụng vũ lực”.
Trong khi đó, giảng viên tại Viện Nghiên cứu Hòa bình thuộc Đại học Hoàng tử Songkhla (Thái Lan), Phó Giáo sư Chokchai Wongtanee, cho rằng cách tốt nhất để giải quyết khủng hoảng biên giới là thông qua việc sử dụng ASEAN. Ông nói: "Cả hai nước nên tận dụng thiện chí hiện có trong các nước thành viên ASEAN để đàm phán và tìm kiếm một giải pháp có thể dẫn đến hòa bình, chứ không phải chiến tranh". Theo ông Chokchai, điều quan trọng nhất hiện nay là cả hai nước tạm dừng giao tranh và khôi phục hòa bình, sau đó sử dụng các biện pháp ngoại giao và chính trị để giải quyết tranh chấp. Ông cho biết xung đột giữa Thái Lan và Campuchia bắt nguồn từ biên giới lịch sử và bản đồ chồng chéo được kế thừa từ thời kỳ thực dân Pháp.
Hai nước láng giềng Đông Nam Á này từ lâu đã có những tranh cãi ngoại giao liên quan đến đoạn đường biên giới chung dài 817 km chưa được phân định. Căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia đã âm ỉ kể từ ngày 28/5 sau một cuộc giao tranh giữa quân đội hai nước gần khu vực biên giới tranh chấp đền Preah Vihear, khiến 1 binh sĩ Campuchia thiệt mạng.
Tranh chấp biên giới giữa Thái Lan và Campuchia đã lên đến đỉnh điểm vào ngày 24/7 với các cuộc đụng độ vũ trang dọc biên giới phía Bắc Campuchia. Cho đến nay, hơn 20 người được báo cáo đã thiệt mạng ở phía Thái Lan, trong khi chính quyền Campuchia xác nhận 13 người, bao gồm 5 binh sĩ, đã thiệt mạng trong cuộc xung đột. Hàng nghìn thường dân ở cả hai bên biên giới đã buộc phải sơ tán./.