Ai thắng trong "Chiến tranh thế giới thứ ba không tiếng súng"?
Trang mạng asiatimes.com (Ngày 17/8)
Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bước vào nhiệm kỳ thứ hai, chính sách thương mại quyết liệt của ông đã thổi bùng lên xung đột kinh tế toàn cầu. Trên thực tế, đây được coi là “chiến tranh thế giới thứ ba không tiếng súng”.
Các mức thuế quan mới được áp dụng vào tháng 8/2025, cùng nhiều mức thuế quan khác sắp được triển khai, đang làm rung chuyển thị trường toàn cầu, gây căng thẳng cho chuỗi cung ứng và đe dọa sinh kế trên khắp các châu lục. Không giống như chiến tranh thông thường, cuộc chiến thương mại này được tiến hành bằng thuế quan, các biện pháp trả đũa và các thỏa thuận thương mại bấp bênh. Nhưng tác động cũng không kém phần nghiêm trọng. Từ công nhân nhà máy ở châu Á đến nông dân ở Bắc Mỹ, hàng triệu người bị cuốn vào “cuộc chiến” này.
Thế giới bất ổn đối với các doanh nghiệp Làn sóng thuế quan mới nhất của Trump đã gây chấn động toàn bộ giới kinh doanh. Các công ty từ Detroit đến Dhaka đang chật vật thích nghi với chi phí biến động, giao hàng chậm trễ và nhu cầu thị trường biến động.
Các doanh nghiệp một lần nữa ngần ngại trong việc tuyển dụng, mở rộng hay đầu tư. Một số đã phải thu hẹp quy mô sản xuất. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là ở những nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu, đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Như một nhà quản lý chuỗi cung ứng tại Việt Nam đã nói: “Chúng tôi đã dành 2 năm qua để xây dựng lại sau Đại dịch COVID-19 và lạm phát. Giờ đây, chúng tôi lại phải phá bỏ tất cả vì cuộc chiến thương mại này”.
Bị sa thải và mất kế sinh nhai Chi phí đầu vào tăng cao và nhu cầu giảm sút đang khiến nhiều doanh nghiệp phải cắt giảm việc làm chứ không tạo thêm việc làm. Những lời hứa về kinh tế đằng sau chính sách thuế quan của Trump - bảo vệ việc làm cho người Mỹ và phục hồi các ngành công nghiệp trong nước - đang mâu thuẫn với thực tế.
Nông dân Mỹ đang phải đối mặt với các mức thuế trả đũa mới từ Trung Quốc, đe dọa vị thế vốn đã bấp bênh của họ trên thị trường toàn cầu. Ở các nước đang phát triển, tình trạng sa thải diễn ra tràn lan, đặc biệt là trong các ngành sản xuất hàng may mặc, lắp ráp điện tử và chế biến thực phẩm - những ngành phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu.
Các quốc gia đang phát triển là “tổn thất ngoài dự kiến” Cuộc chiến thương mại này không chỉ là cuộc chiến giữa Mỹ và Trung Quốc. Ảnh hưởng của nó còn lan rộng đến các nước Nam Bán cầu, nơi các quốc gia phụ thuộc vào thương mại với các nền kinh tế lớn đang bị lôi kéo vào cuộc chiến.
Tại Bangladesh, Campuchia và Nigeria, các nhà máy đang đóng cửa, hoạt động tại các cảng chậm lại, và tiền tệ mất ổn định. Hàng triệu người vừa thoát nghèo đang chứng kiến tương lai của họ có nguy cơ sụp đổ.
Đối với các quốc gia đang phát triển, thương mại không phải là một quân cờ trong cuộc chiến địa chính trị mà là một huyết mạch. Họ là những nạn nhân vô hình của cuộc xung đột kinh tế này.
Đồng minh cũng “chịu trận” Ngay cả những đồng minh thân cận nhất của Mỹ cũng không thoát khỏi ảnh hưởng. Canada một lần nữa phải đối mặt với thuế quan của Mỹ, đặc biệt là đối với nhôm, tấm pin mặt trời và một số sản phẩm nông nghiệp.
Mặc dù Canada vẫn là một bên tham gia USMCA (Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada), thỏa thuận này không bảo vệ Canada khỏi các hành động đơn phương của Tổng thống Mỹ theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại - cho phép áp thuế dựa trên lý do “an ninh quốc gia”.
Điều này chứng minh rằng ngay cả các hiệp định thương mại chính thức cũng không mang lại nhiều sự bảo vệ thực sự trong một hệ thống bị chi phối bởi các chính sách không thể đoán trước và có động cơ chính trị.
Chuyện gì đã xảy ra với thương mại tự do?
Cuộc chiến thương mại đang diễn ra của Trump đã làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Mỹ trong nhiều thập kỷ qua trong việc xây dựng một hệ thống thương mại dựa trên luật lệ. Mỹ từng dẫn đầu việc thúc đẩy thị trường mở, hợp tác toàn cầu và các cơ chế giải quyết tranh chấp. Giờ đây, nước này đã trở thành một trong những nguồn gây bất ổn hàng đầu - khi thuế quan được sử dụng như để đe dọa chứ không phải là một công cụ, và các thỏa thuận được coi là tùy chọn hơn là mang tính ràng buộc. Nếu Mỹ có thể tùy ý áp đặt hoặc bỏ qua các quy tắc, các quốc gia khác có động lực gì để tuân thủ chúng?
Một lần nữa, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) lại đứng ngoài quan sát. Với cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO vẫn còn tê liệt và chưa có cải cách thực chất nào rõ ràng, WTO đã không thể ứng phó với cuộc khủng hoảng ngày càng trầm trọng này.
Nếu không có hệ thống thực thi hiệu quả, các quy tắc thương mại toàn cầu sẽ chỉ còn là những gợi ý và niềm tin toàn cầu sẽ sụp đổ.
Tư duy “Trò chơi có tổng bằng 0” Cốt lõi trong cách tiếp cận của Trump là triết lý “trò chơi có tổng bằng 0”: Bất kỳ quốc gia nào đạt được lợi ích nào đó, đồng nghĩa với việc Mỹ phải chịu tổn thất. Nhưng điều này không phản ánh cách hoạt động thực tế của nền kinh tế toàn cầu hiện đại. Hàng nhập khẩu của một nước chính là hàng xuất khẩu của nước khác. Nhà cung cấp của một công ty lại là khách hàng của công ty khác. Việc làm gián đoạn thương mại sẽ gây tổn hại cho tất cả mọi người trong chuỗi, đặc biệt là người lao động ở tầng thấp nhất.
Thương mại, khi được thực hiện một cách hợp tác và công bằng, chính là một hệ thống “tổng dương” (có lợi cho tất cả). Nhưng khi được vũ khí hóa để phục vụ các mục đích chính trị, thiệt hại sẽ lan rộng khắp mọi nơi.
Không ai thắng trong cuộc chiến này Cuộc chiến thuế quan trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump đã gây ra những xáo trộn rộng khắp. Nếu tình trạng này tiếp tục không được kiểm soát, nó có thể đẩy nền kinh tế thế giới vào sự phân mảnh sâu sắc hơn, bất ổn tài chính và gia tăng bất bình đẳng.
Lời hứa của thương mại toàn cầu luôn là phát triển và thịnh vượng chung. Nhưng hiện nay, nó đang bị biến thành một công cụ đối đầu. Nếu thương mại trở thành chiến tranh, tất cả đều thua cuộc. Doanh nghiệp mất sự ổn định. Người lao động mất thu nhập. Các quốc gia đang phát triển mất đi hy vọng.
Chưa muộn để thay đổi hướng đi. Nhưng điều đó đòi hỏi sự lãnh đạo mạnh mẽ, niềm tin vào các tổ chức quốc tế, và một cam kết mới không coi thương mại là vũ khí, mà là một cây cầu nối./.