Lời cảnh báo khi tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại
TTXVN (Singapore 20/8): Theo tờ The Straits Times, Trung Quốc đang đối mặt với những thách thức khó có thể giải quyết khi nền kinh tế xuất hiện cả điểm sáng lẫn điểm tối giằng co. Mặc dù xuất khẩu vẫn là một điểm sáng, nhưng sự yếu kém trong lĩnh vực bất động sản và nhu cầu nội địa càng làm nổi bật những thách thức của Bắc Kinh trong việc duy trì tăng trưởng kinh tế.
Một tuần trước, có vẻ như Trung Quốc đang ở trong một vị thế tốt. Kim ngạch xuất khẩu của nước này trong tháng 7/2025 bất ngờ tăng vọt 7,2%, tốc độ nhanh nhất trong nhiều tháng, bất chấp những dự đoán rằng cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ làm suy yếu động lực xuất khẩu của Bắc Kinh và gây ra sự tàn phá cho quỹ đạo kinh tế của nước này. Các lô hàng xuất khẩu đã vượt mức tăng 5,4-5,8% theo ước tính của các nhà kinh tế, và tiếp thêm sự lạc quan cho kết quả kinh doanh mạnh mẽ của nửa đầu năm 2025, khi xuất khẩu tăng 5,9%. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc cũng tăng trưởng ở mức 5,3% trong sáu tháng đầu năm, vượt qua mục tiêu "khoảng" 5% được đặt ra cho cả năm.
Nhưng rồi số liệu thống kê đáng lo ngại vào ngày 15/8 cho thấy sản lượng công nghiệp, chi tiêu tiêu dùng, đầu tư kinh doanh và việc làm đều yếu hơn dự kiến, khi nền kinh tế Trung Quốc dường như mất đà. Sản lượng công nghiệp tăng 5,7% trong tháng 7/2025, mức chậm nhất kể từ tháng 11/2024 và thấp hơn so với mức tăng trưởng 6,8% của tháng 6. Doanh số bán lẻ tăng 3,7%, mức tăng trưởng yếu nhất trong năm 2025 và giảm so với mức 4,8% của tháng 6. Các nhà kinh tế đã dự đoán mức tăng trưởng 4,6%.
Khi công bố dữ liệu mới nhất, một phát ngôn viên của Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc đã đổ lỗi một phần cho thời tiết khắc nghiệt tác động đến hiệu suất kinh tế. Một số nhà máy đã phải tạm dừng sản xuất sau khi bị ảnh hưởng bởi các đợt nắng nóng và lũ lụt. Nhưng ngay cả sau khi tính đến các yếu tố theo mùa như vậy, và có thêm thời gian nghỉ ngơi với việc gia hạn thỏa thuận thuế quan Mỹ-Trung, có vẻ như nền kinh tế Trung Quốc đang mất đà. Và nguyên nhân chủ yếu là do các vấn đề trong nước.
Thị trường bất động sản trì trệ Các tín hiệu cho thấy mọi thứ đang có chiều hướng tốt lên. Tại cuộc họp Bộ Chính trị ngày 30/7, cuộc họp định hình chính sách kinh tế cho phần còn lại của năm, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã trì hoãn việc đưa ra những biện pháp kích thích kinh tế mới, thay vào đó, họ tập trung vào chính sách "nội quyển", hay cạnh tranh gay gắt giữa các công ty, vốn đã dẫn đến tình trạng cung vượt cầu và cuộc chiến giá cả khốc liệt trong các ngành công nghiệp, từ xe điện (EV) đến tấm pin Mặt Trời. Các nhà phân tích lập luận rằng những nhà hoạch định chính sách Trung Quốc cảm thấy không cần thiết phải hỗ trợ chính sách mạnh mẽ hơn nữa, do nền kinh tế đã tăng trưởng tốt hơn dự kiến cho đến thời điểm hiện nay của năm 2025.
Tuy nhiên, lĩnh vực bất động sản lại là vấn đề nan giải nhất của Trung Quốc. Lĩnh vực này chiếm khoảng 1/4 nền kinh tế và theo truyền thống là nguồn thu quan trọng của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, thị trường này đã liên tục suy thoái kể từ khi các cơ quan quản lý bắt đầu kiểm soát hoạt động mở rộng do nợ nần của những nhà phát triển bất động sản vào năm 2020. Nỗi đau càng trở nên sâu sắc hơn vào tháng 7/2025, khi giá nhà mới tiếp tục giảm và đầu tư bất động sản cũng giảm với tốc độ nhanh hơn.
Theo dữ liệu chính thức ngày 15/8, giá nhà mới tại 70 thành phố lớn đã giảm trung bình 0,3% trong tháng 7/2025. Tổng đầu tư tài sản cố định của Trung Quốc- tiền chi cho các hạng mục như nhà cửa, cơ sở hạ tầng và thiết bị- chỉ tăng 1,6% trong bảy tháng đầu năm so với cùng kỳ năm trước.
Nạn nhân lớn nhất là lĩnh vực bất động sản, nơi đầu tư nhà ở đã giảm 12% từ đầu năm đến nay, mức giảm sâu hơn mức giảm 11,2% được ghi nhận trong nửa đầu năm 2025. Điều này cho thấy thị trường nhà ở Trung Quốc vẫn chưa chạm đáy.
Trong khi đó, đầu tư do chính phủ dẫn dắt không mấy tác động đến việc thúc đẩy chi tiêu của khu vực tư nhân. Nhiều công ty tư nhân vẫn còn thận trọng, vẫn bị ảnh hưởng bởi làn sóng siết chặt quản lý bắt đầu từ năm 2021 và tình trạng suy thoái thị trường nhà đất đang diễn ra.
Chiến dịch chống đầu cơ Trong bối cảnh đó, chiến dịch của Bắc Kinh chống lại cái mà họ gọi là "sự bành trướng hỗn loạn" trong khu vực tư nhân đang gây bất ổn cho các ngành công nghiệp và chính quyền địa phương. Bà Erica Tay-Giám đốc nghiên cứu vĩ mô của ngân hàng Maybank- nói với tờ The Straits Times: "Cạnh tranh giá cả gay gắt đang làm xói mòn biên lợi nhuận trong một số lĩnh vực, bao gồm cả giao đồ ăn và xe điện. Nó cũng góp phần vào việc cắt giảm chi phí của các công ty, gây ảnh hưởng đến việc làm và tăng trưởng tiền lương. Triển vọng việc làm và tiền lương ảm đạm từ dữ liệu niềm tin người tiêu dùng chính thức đang nói lên điều đó".
Một cuộc khảo sát gần đây của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, tức ngân hàng trung ương, cho thấy người gửi tiền ở thành thị thích tiết kiệm hơn là tiêu dùng hoặc đầu tư. Cụ thể, 62,2% số người được hỏi ủng hộ việc gửi tiết kiệm nhiều hơn, trong khi 23,8% muốn tiêu dùng nhiều hơn và 14% muốn đầu tư nhiều hơn. Bà Tay cho biết: "Cạnh tranh gay gắt và niềm tin người tiêu dùng yếu kém, do đó tạo thành một vòng luẩn quẩn. Ban lãnh đạo đã đúng khi xác định nội quyển là một vấn đề kinh tế lớn. Điều chưa rõ ràng là làm thế nào để ngăn chặn các cuộc chiến giá cả leo thang".
Việc củng cố sẽ loại bỏ những doanh nghiệp yếu kém và đưa doanh nghiệp trở lại con đường phát triển lành mạnh và bền vững hơn. Tuy nhiên, chính quyền địa phương sẽ ngần ngại hành động, do những hậu quả dự kiến sẽ xảy ra đối với việc làm và lợi nhuận của chính họ.
Niềm tin của người tiêu dùng Trong nhiều năm, Bắc Kinh đã hứa sẽ tái cân bằng nền kinh tế theo hướng tiêu dùng nội địa và thoát khỏi mô hình cũ là đầu tư và xuất khẩu. Nhưng số liệu bán lẻ tháng 7/2025 cho thấy còn rất nhiều việc phải làm.
Ngay cả khi chính phủ trợ cấp để thúc đẩy mua sắm thiết bị gia dụng, ô tô và đồ dùng điện tử, chi tiêu chung vẫn ảm đạm. Doanh số bán hàng của các nhà hàng hầu như không tăng, bất chấp mùa du lịch Hè.
Các phản ứng chính sách vẫn diễn ra. Các khoản giảm thuế nhỏ, trợ cấp hạn chế và những chương trình cho vay có mục tiêu dường như không đủ để khơi dậy sự phục hồi bền vững tiêu dùng. Các cải cách cơ cấu- mạng lưới an sinh xã hội mạnh mẽ hơn, lương hưu tốt hơn, chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng hơn- sẽ giúp người dân cảm thấy đủ an tâm để chi tiêu, nhưng chúng đòi hỏi cam kết chính trị và tài khóa đáng kể.
Tuy nhiên, bất chấp những điểm yếu trong nước, cỗ máy xuất khẩu của Trung Quốc vẫn đang trong trạng thái chiến đấu. Mức tăng trưởng 7,2% trong các lô hàng xuất khẩu trong tháng 7/2025 đã gây bất ngờ cho các nhà phân tích và cho thấy rằng người mua toàn cầu- dù là đang tích trữ để phòng ngừa những gián đoạn thương mại có thể xảy ra hay chỉ đơn giản là bị thu hút bởi giá cả cạnh tranh của Trung Quốc- đang duy trì nền tảng công nghiệp rộng lớn của nước này. Khả năng phục hồi xuất khẩu đó là một lý do khiến nền kinh tế nói chung đạt được mức tăng trưởng GDP vững chắc vào năm 2025.
Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa chuyển thành niềm tin của người tiêu dùng trên thực tế. Bà Tay nhận định: "Sự khác biệt giữa dữ liệu GDP chính thức của Trung Quốc và 'cảm nhận thực tế' là do tình trạng giảm phát trên toàn nền kinh tế".
Số liệu tăng trưởng GDP chính thức của Trung Quốc là theo giá trị thực tế, hoặc đã điều chỉnh theo lạm phát, nhưng khi giá cả trên toàn nền kinh tế giảm, GDP danh nghĩa- chưa điều chỉnh theo lạm phát- đã thấp hơn tăng trưởng GDP thực tế trong chín quý liên tiếp gần đây. Bà Tay chỉ ra rằng khoảng cách giữa hai thước đo này hiện là lớn nhất kể từ cuối năm 2009. Tăng trưởng GDP danh nghĩa chỉ đạt 3,9% trong quý II/2025, trong khi tăng trưởng GDP thực tế là 5,2%. “Lợi nhuận và lương của công ty được tính theo giá trị danh nghĩa- đó là lý do tại sao các doanh nhân và người tiêu dùng không cảm thấy lạc quan”, bà nói.
Sức mạnh xuất khẩu có thể bù đắp cho nhu cầu nội địa yếu trong một thời gian, nhưng nó khiến tăng trưởng dễ bị tổn thương trước những cú sốc địa chính trị. Các nhà kinh tế dự đoán tăng trưởng nửa cuối năm 2025 sẽ yếu hơn nửa đầu năm, và đà tăng trưởng xuất khẩu có thể không kéo dài nếu nhu cầu toàn cầu hạ nhiệt hoặc nếu căng thẳng thương mại bùng phát trở lại.
Câu hỏi bây giờ là liệu các nhà hoạch định chính sách có cảm thấy buộc phải hành động quyết đoán hơn hay không. Đối với phần còn lại của thế giới, quỹ đạo của Trung Quốc có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Một Trung Quốc chậm lại không chỉ là câu chuyện nội bộ; đó là cơn đau đầu của toàn cầu./.
Đỗ Vân (TTXVN tại Singapore)