Sự bùng nổ của ngành công nghiệp quốc
phòng và cơ hội cho châu Á TTXVN (Tokyo 18/8)
Theo tờ “Nikkei” ngày 18/8, một trong những ngành công nghiệp đang tăng trưởng nhanh trên thế giới là ngành công nghiệp quốc phòng. Trước sự gia tăng của các mối đe dọa an ninh ở nhiều nơi trên toàn cầu, các quốc gia đang liên tục tăng ngân sách quốc phòng nhằm củng cố khả năng răn đe. Nhật Bản cũng đã mở đường cho một thương vụ xuất khẩu tàu chiến lớn sang Australia, đánh dấu bước tiến ra thị trường quốc phòng toàn cầu.
Hôm 5/8, khi Australia công bố sẽ chọn đề xuất của Nhật Bản cho dự án phát triển tàu hộ vệ thế hệ mới, giá cổ phiếu của Mitsubishi Heavy Industries đã lập mức kỷ lục kể từ khi niêm yết trên thị trường chứng khoán Tokyo. Tàu chiến mới do Nhật-Australia hợp tác phát triển sẽ dựa trên nguyên mẫu tàu hộ vệ lớp Mogami do Mitsubishi Heavy chế tạo.
Trùng hợp thay, thông báo của phía Australia lại được đưa ra đúng vào ngày Mitsubishi Heavy công bố báo cáo tài chính quý. Phát biểu trước báo giới, ông Nishio Hiroshi, Giám đốc Tài chính (CFO) của tập đoàn này cho biết: “Nếu ký kết thành công, đây sẽ là một thương vụ chuyển giao trang thiết bị quốc phòng rất lớn”. Hiện tại, cổ phiếu của Mitsubishi Heavy đang dẫn đầu nhóm ngành quốc phòng với giá trị vốn hóa thị trường vượt 13.000 tỷ Yên (khoảng 88 tỷ USD).
Chỉ trong 2 năm qua, giá cổ phiếu đã tăng gấp khoảng 5 lần, trong đó sự gia tăng ngân sách quốc phòng trong nước đang trở thành động lực lớn thúc đẩy kết quả kinh doanh. Chuyên gia phân tích Isayama Yuichiro của Goldman Sachs Securities nhận định: “Nếu hợp đồng được chính thức ký kết, Mitsubishi Heavy sẽ không chỉ hưởng lợi từ việc mở rộng ngân sách quốc phòng trong nước mà còn từ hợp tác quốc tế. Doanh thu, lợi nhuận và số lượng đơn đặt hàng trong mảng quốc phòng chắc chắn sẽ còn tăng mạnh hơn nữa”.
Nhu cầu vũ khí gia tăng mạnh mẽ trên toàn cầu Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), tổng doanh thu của ngành công nghiệp quốc phòng thế giới đã tăng 60% so với 10 năm trước. Theo phân tích của Business Research Insights (Ấn Độ), quy mô ngành công nghiệp quốc phòng năm 2024 đã vượt hơn 2.000 tỷ USD và dự báo đến năm 2033 sẽ vượt 3.300 tỷ USD, tương đương với quy mô ngành công nghiệp ô tô hiện nay.
Doanh nghiệp quốc phòng lớn nhất là Lockheed Martin (Mỹ), nhà sản xuất máy bay chiến đấu chủ lực F-35 cho quân đội Mỹ và Lực lượng Phòng vệ Trên không Nhật Bản (JASDF). Tính đến cuối tháng 7, hãng đã bàn giao hơn 1.200 chiếc F-35 cho các quốc gia. F-35 sở hữu khả năng tàng hình, giúp khó bị phát hiện bởi radar đối phương, cùng với các cảm biến tiên tiến, khiến số lượng quốc gia nhập khẩu liên tục tăng. Những năm gần đây, Lockheed Martin còn mở rộng sang các lĩnh vực vũ trụ, an ninh mạng và trí tuệ nhân tạo (AI). Hôm 26/6 vừa qua, hãng công bố đã mua lại bộ phận giám sát không gian của Amentum (Mỹ), một công ty khởi nghiệp có thế mạnh trong các lĩnh vực công nghệ mới, đứng thứ 21 thế giới. Bằng chiến lược mua bán-sáp nhập (M&A), Lockheed Martin đang dốc sức tăng cường năng lực phát triển vũ khí.
Theo SIPRI, top 5 doanh nghiệp quốc phòng thế giới năm 2023 đều của Mỹ. BAE Systems (Anh), đối tác của Nhật Bản trong phát triển máy bay chiến đấu thế hệ mới đứng vị trí thứ 6. Leonardo (Italy) đứng thứ 13, thuộc nhóm hàng đầu châu Âu. Thales (Pháp), công ty từng vượt qua Nhật Bản trong thương vụ xuất khẩu tàu ngầm sang Australia năm 2016, xếp thứ 16. Về phía Nhật Bản, tập đoàn lớn nhất là Mitsubishi Heavy Industries cũng chỉ đứng thứ 39, cho thấy sự chênh lệch đáng kể về quy mô so với các doanh nghiệp quốc phòng phương Tây. Trong khi đó, một đồng minh châu Á của Mỹ là Hàn Quốc lại đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ đẩy mạnh xuất khẩu. Hanwha Group đã vươn từ vị trí 42 lên 24 chỉ trong một năm (2023), vượt xa Mitsubishi Heavy.
Các doanh nghiệp thuộc quốc gia đối lập với Mỹ đang mở rộng quy mô Rostec, tập đoàn quốc phòng quốc doanh của Nga, hiện đứng thứ 7 thế giới với doanh thu tăng 30% so với năm 2022.
Do dung đột quân sự Nga-Ukraine kéo dài, Nga đã tăng cường sản xuất vũ khí cho nhu cầu trong nước. Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng lớn mạnh, chiếm các vị trí từ 8 đến 10 trong bảng xếp hạng doanh thu toàn cầu. Có thể kể đến Tập đoàn Công nghiệp Hàng không Trung Quốc (AVIC) phát triển máy bay chiến đấu, hay Tập đoàn Công nghiệp Vũ khí Trung Quốc sản xuất xe tăng. Trung Quốc còn tự phát triển máy bay chiến đấu tàng hình, qua đó nâng cao đáng kể năng lực công nghệ.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung ngày càng gay gắt, Washington yêu cầu các nước đồng minh tăng cường năng lực phòng vệ tự chủ. Nhiều quốc gia vội tăng ngân sách quốc phòng, nhưng không có năng lực sản xuất trong nước, dẫn tới tình trạng đơn đặt hàng tiếp tục dồn vào các tập đoàn quốc phòng đã khẳng định được thương hiệu.
Nhu cầu bùng nổ, sản xuất phân tán: Cơ hội lớn cho châu Á và Nhật Bản Kể từ sau Chiến tranh Lạnh, thị trường vũ khí vốn do Mỹ và Liên Xô/Nga thống trị, nay đã có sự thay đổi. Doanh nghiệp Mỹ vẫn dẫn dắt thị trường nhờ công nghệ vượt trội, nhưng cũng liên tục gặp trục trặc. F-35 thường xuyên bị trễ tiến độ bàn giao cho quân đội các nước trong khi Hãng Boeing cũng bị lo ngại về vấn đề quản lý chất lượng. Một số ý kiến cho rằng nguyên nhân nằm ở sự suy yếu của năng lực sản xuất công nghiệp Mỹ. Ngành đóng tàu suy giảm đặc biệt nghiêm trọng khi tàu hộ vệ dành cho Hải quân Mỹ, khởi công từ năm 2022, bị chậm tiến độ và hiện dự kiến phải tới năm 2029 mới có thể đưa vào hoạt động. Trong khi đó, Nhật Bản có thể hoàn thiện và đưa tàu hộ vệ vào biên chế chỉ sau khoảng 3 năm kể từ khi khởi công.
Nga, do vẫn đang vướng vào cuộc chiến với Ukraine, cũng đang phải dốc sức sản xuất vũ khí cho nhu cầu nội địa, thậm chí còn phải nhập đạn dược từ Triều Tiên. Một số quốc gia vốn sử dụng vũ khí Nga đang chuyển sang nguồn cung khác. Các nước châu Âu cũng nỗ lực tăng cường sản xuất, nhưng vẫn bị hạn chế do từng thu hẹp quy mô sau Chiến tranh Lạnh.
Hàn Quốc duy trì năng lực sản xuất vũ khí mặt đất nhờ tình trạng đối đầu kéo dài với Triều Tiên, bất chấp Chiến tranh Lạnh kết thúc. Tập đoàn Hanwha đang hướng tới trở thành doanh nghiệp quốc phòng tổng hợp có khả năng sản xuất vũ khí trạng bị cho cả lục quân, hải quân và không quân. Hanwha đã mua lại các hãng đóng tàu lớn trong nước, đồng thời tiến hành thâu tóm doanh nghiệp đóng tàu Mỹ, góp phần vào nỗ lực khôi phục ngành công nghiệp chế tạo của Mỹ. Elbit Systems (Israel) đang mở rộng thị trường nhờ thế mạnh về máy bay không người lái (UAV). ST Engineering (Singapore) công bố năm 2024 đã ký hợp đồng trị giá khoảng 76 triệu USD cung cấp đạn pháo cho châu Âu.
Nhật Bản, do hệ quả của Chiến tranh Thái Bình Dương, lâu nay áp đặt quy định nghiêm ngặt về xuất khẩu vũ khí.
Để phát triển ngành công nghiệp quốc phòng, nước này đã xem xét lại “Ba nguyên tắc xuất khẩu vũ khí” có từ năm 1967 và chính thức chuyển sang thúc đẩy xuất khẩu từ năm 2014. Một quan chức cấp cao của Cơ quan Trang bị Quốc phòng Nhật Bản cho biết: “Trước tiên, chúng tôi muốn tạo ra dòng chảy để Nhật Bản có thể thâm nhập vào chuỗi cung ứng của ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ và châu Âu”./.