Nguyên nhân Trump không muốn Tổng
thống Đài Loan đến New York TTXVN (Washington 28/7)
Tờ Financial Times ngày 28/7 cho biết chính quyền Tổng thống Donald Trump đã từ chối cấp phép cho Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức dừng chân tại New York trên đường tới Trung Mỹ, sau khi Trung Quốc phản đối chuyến thăm này với Washington. Động thái này diễn ra khi Mỹ và Trung Quốc đang đàm phán thương mại và tìm cách ổn định quan hệ.
Ông Lại Thanh Đức dự định quá cảnh tại Mỹ vào tháng 8 tới trên đường đến Paraguay, Guatemala và Belize, những quốc gia công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập.
Tuy nhiên, theo 3 nguồn tin thân cận, phía Mỹ đã thông báo với nhà lãnh đạo hòn đảo này rằng ông không thể đến New York trên đường tới Trung Mỹ. Ngày 28/7, Văn phòng của ông Lại tại Đài Bắc cho biết Tổng thống không có kế hoạch công du nước ngoài trong tương lai gần vì Đài Loan đang phục hồi sau cơn bão gần đây và Đài Bắc đang đàm phán với Washington về thuế quan.
Những người hiểu rõ vấn đề này cho biết quyết định không công du nước ngoài của ông Lại Thanh Đức được đưa ra sau khi nhận được thông báo rằng ông sẽ không được phép đến thăm New York. Quyết định của Nhà Trắng sẽ làm sâu sắc thêm mối lo ngại trong số những người ủng hộ Đài Loan tại Washington rằng ông Trump đang có lập trường mềm mỏng hơn với Trung Quốc khi ông thúc đẩy tổ chức hội nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Tờ Financial Times ngày 28/7 đưa tin rằng Bộ Thương mại Mỹ được yêu cầu “đóng băng” các biện pháp kiểm soát xuất khẩu cứng rắn đối với Trung Quốc khi hai nước đang tổ chức các cuộc đàm phán thương mại và thảo luận về hội nghị thượng đỉnh. Trung Quốc phản đối việc các nhà lãnh đạo Đài Loan đến thăm Mỹ, quốc gia không có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Bắc. Năm 2023, chính quyền Joe Biden cho phép Tổng thống Đài Loan khi đó là bà Thái Anh Văn dừng chân tại New York trên đường đến Belize và Guatemala. Theo một người hiểu rõ vấn đề, ông Lại Thanh Đức đã tiếp cận Heritage Foundation, một tổ chức tư vấn bảo thủ ở Washington, để vận động họ mời ông tham dự một sự kiện ở New York trong chuyến đi dự kiến của mình.
Ngoài ra, ông Lại Thanh Đức cũng dự định đến Dallas trong chuyến đi này. Hiện chưa rõ liệu Mỹ chỉ từ chối cấp phép cho ông đến New York hay ông được thông báo là không được phép quá cảnh tại Mỹ. Một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết cả hai bên đang “làm việc để khắc phục tình hình” và không có chuyến đi nào bị hủy. Văn phòng Đại diện Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc tại Washington, nơi đóng vai trò như đại sứ quán trên thực tế, đã trích dẫn tuyên bố từ Văn phòng tổng thống Đài Loan rằng ông Lại Thanh Đức “hiện không có kế hoạch đi nước ngoài trong tương lai gần”.
Bonnie Glaser, chuyên gia về Trung Quốc và Đài Loan tại Quỹ Marshall Đức, cho biết quyết định của Mỹ cho thấy “ông Trump muốn tránh làm Bắc Kinh tức giận trong khi các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Trung Quốc đang diễn ra và kế hoạch cho một hội nghị thượng đỉnh tiềm năng với ông Tập Cận Bình đang được triển khai”. Bà Glaser cho biết quyết định này gợi nhớ đến các sự kiện trong nhiệm kỳ đầu của Trump khi ông trì hoãn việc bán vũ khí cho Đài Loan và “nổi giận” sau khi Alex Wong, một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ từng giữ chức Phó Cố vấn An ninh quốc gia trong chính quyền, đến thăm Đài Loan để phát biểu tại một hội nghị. Bà Glaser nhận định: “Trump nên đương đầu với áp lực từ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, chứ không phải nhượng bộ. Bằng cách phát tín hiệu rằng các khía cạnh trong mối quan hệ giữa Mỹ và Đài Loan có thể thương lượng được, Trump sẽ làm suy yếu khả năng răn đe và khuyến khích Tập Cận Bình thúc đẩy các nhượng bộ bổ sung liên quan đến Đài Loan".
Một số người am hiểu cuộc tranh luận cho biết chính quyền Trump đang cố gắng tránh gây nguy hiểm cho các cuộc đàm phán thương mại với Trung Quốc. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (He Lifeng) đã bắt đầu vòng đàm phán thứ ba tại Stockholm vào ngày 28/7. Chính quyền Trump cũng đã hoãn các hành động cứng rắn chống lại Trung Quốc sau khi Bắc Kinh làm chậm việc xuất khẩu đất hiếm sang Mỹ hồi tháng 5 vừa qua, sử dụng vị thế thống trị trong lĩnh vực này làm đòn bẩy chống lại Washington.
Randy Shriver, cựu quan chức cấp cao của Mỹ hiện là Chủ tịch Hội đồng quản trị của Viện An ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cho biết quyết định ngăn cản ông Lại Thanh Đức đến thăm New York khiến ông nhớ lại những giai đoạn trước đây khi Mỹ tránh có các hành động liên quan đến Đài Loan mà họ tin rằng sẽ khiến Bắc Kinh tức giận. Ông Shriver nhấn mạnh rằng nếu đây là cách chính quyền cố gắng làm hài lòng Bắc Kinh, thì đó là một sai lầm. Ông cũng phê phán cách nghĩ rằng không có thời điểm thích hợp để làm điều gì đó với Đài Loan, và cho rằng Mỹ đang tự hạn chế chính mình.
Rush Doshi, cựu quan chức Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ phụ trách Trung Quốc, cho rằng điều quan trọng là phải xem động thái của Đài Loan trong bối cảnh áp dụng chính sách mềm mỏng hơn đối với Trung Quốc ở tất cả vấn đề trước thềm hội nghị thượng đỉnh có thể diễn ra với Tập Cận Bình. Doshi, Phó giáo sư tại Đại học Georgetown và là thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại, chia sẻ: “Họ đã ‘đóng băng’ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và có thể cả các hành động tài chính, chấp thuận việc bán chip AI mạnh mẽ cho Trung Quốc mà không đòi hỏi gì thêm và hạn chế mối quan hệ không chính thức với Đài Loan. Họ sẽ làm gì khi Bắc Kinh sẽ lợi dụng và yêu cầu nhiều hơn, chẳng hạn như thay đổi chính sách đối với Đài Loan hoặc yêu cầu công nghệ tốt hơn của Mỹ?”.
Bên cạnh những lo ngại về việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh đổ vỡ, một số quan chức cho rằng Mỹ cần phải “giấu mình chờ thời” đối với Trung Quốc. Cụm từ này - từng được cựu lãnh đạo tối cao Trung Quốc Đặng Tiểu Bình sử dụng - đang được viện dẫn để giải thích rằng đòn bẩy đất hiếm mà Trung Quốc tạo ra đối với Mỹ đang hạn chế khả năng của Washington trong việc thực hiện các hành động cứng rắn chống lại Bắc Kinh./.