Amíp ăn não - Sát thủ thầm lặng tại các vùng nước ngọt ở Mỹ
Hà Nội (TTXVN 31/7)-- Một cậu bé 12 tuổi vừa qua đời sau khi bị nhiễm amíp ăn não, chỉ 2 tuần sau kỳ nghỉ cuối tuần tại hồ Lake Murray – một điểm đến nổi tiếng ở South Carolina (Mỹ). Đây là lời cảnh tỉnh khẩn cấp về mối hiểm họa tiềm ẩn trong các vùng nước ngọt ấm, đặc biệt khi mùa Hè lên đến đỉnh điểm.
Theo giới chuyên gia, amíp ăn não – một sinh vật đơn bào có tên khoa học là Naegleria fowleri – xâm nhập vào cơ thể qua mũi, thường xảy ra khi nạn nhân nhảy hoặc lặn trong nước, khiến nước bị ép lên xoang mũi. Từ đó, amíp theo dây thần kinh khứu giác đi thẳng lên não, gây ra tình trạng viêm não – màng não amíp nguyên phát (primary amebic meningoencephalitis). Căn bệnh này tiến triển rất nhanh và hầu như dẫn đến tử vong.
Tại Mỹ, trung bình mỗi năm ghi nhận dưới 10 ca nhiễm amíp này nhưng tỷ lệ tử vong lại gần như tuyệt đối. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), từ năm 1962 - 2024 chỉ có 4 người sống sót trong tổng số 167 trường hợp được báo cáo. Phần lớn bệnh nhân tử vong trong vòng 5 ngày kể từ khi có triệu chứng. Các triệu chứng ban đầu thường rất nhẹ và dễ bị bỏ qua như đau đầu hoặc buồn nôn, khiến việc chẩn đoán sớm trở nên vô cùng khó khăn. Chính điều này biến Naegleria fowleri trở thành một sát thủ thầm lặng vì bệnh nhân có ít cơ hội được can thiệp y tế kịp thời.
Amíp Naegleria fowleri phát triển mạnh ở các vùng nước ngọt ấm, đặc biệt khi nhiệt độ nước cao hơn 25 độ C. Loài sinh vật này có thể tồn tại trong hồ, sông, suối nước nóng và thậm chí cả nước máy, dù rất hiếm gặp.
Trên thực tế, dù amíp Naegleria fowleri tồn tại khá phổ biến trong tự nhiên nhưng tỷ lệ nhiễm bệnh rất ít. Giới khoa học vẫn đang tìm hiểu về cơ chế lây nhiễm. Một số người từng có kháng thể, cho thấy họ có thể đã từng tiếp xúc và sống sót sau khi bị nhiễm loại vi khuẩn nguy hiểm này. Trong khi đó, có những trường hợp tử vong vì sưng não, nhưng không phát hiện được amíp.
CDC Mỹ đang thử nghiệm một loại kháng sinh – từng được phê duyệt tại châu Âu – với hy vọng có thể cải thiện khả năng điều trị. Loại thuốc này đã chứng minh hiệu quả tiêu diệt amíp trong các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.
Theo giới chuyên gia, cách phòng ngừa tuyệt đối duy nhất là không bơi trong sông hồ, đặc biệt khi nước ấm. Nếu vẫn muốn tham gia các hoạt động dưới nước, CDC Mỹ khuyến cáo nên giữ đầu luôn trên mặt nước, sử dụng kẹp mũi hoặc bịt mũi khi nhảy/lặn. Ngoài ra, không nên sử dụng nước máy chưa tiệt trùng để rửa xoang mũi.
Ngoài amíp ăn não, các vùng nước ngọt còn tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe khác so với bể bơi đã qua xử lý hóa chất. Nước ngọt có thể chứa vi khuẩn E.coli, thường sống trong ruột người và động vật khỏe mạnh nhưng cũng có những chủng gây bệnh nghiêm trọng như nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm ruột, nôn mửa, thậm chí nhiễm khuẩn huyết.
Ngoài ra, sự phát triển bùng nổ của tảo lam (cyanobacteria) cũng là một mối nguy lớn. Tảo lam thường trông giống bọt, váng sơn hoặc vệt màu trên mặt nước. Chúng sinh sôi mạnh trong thời tiết ấm nóng, đặc biệt khi nguồn nước bị ô nhiễm phân bón hoặc chất thải từ vật nuôi.
Một số loài tảo lam sản sinh độc tố, gây kích ứng da, đau bụng, tiêu chảy, sốt, đau cơ, co giật và trong trường hợp nghiêm trọng có thể gây tổn thương gan cấp tính./.
Thanh Phương