80 năm Quốc khánh: "Việt Nam - Hành trình ký ức" - Tác phẩm nghệ thuật kết nối hai nền văn hóa Pháp - Việt Hà Nội (TTXVN 13/8)-- Theo phóng viên TTXVN tại Paris, hòa trong không khí chào mừng lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tối 12/8, tại trụ sở Hội Hương sắc Việt Nam ở thủ đô Paris, một cuốn sách ảnh song ngữ đặc biệt đã chính thức ra mắt công chúng Việt kiều và bạn bè Pháp.
Với tựa đề "Việt Nam - Hành trình ký ức" (Vietnam - Un voyage mémoriel), cuốn sách không chỉ là một tuyển tập các câu chuyển bằng ảnh thông thường, mà còn là cầu nối văn hóa độc đáo giữa Việt Nam và Pháp, được thực hiện bởi nhà văn, nghệ sĩ nhiếp ảnh Pháp Dominique de Miscault và Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà - nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam.
Buổi lễ ra mắt sách diễn ra trong bầu không khí ấm cúng và trang trọng, với sự tham gia của đông đảo bà con kiều bào, bạn bè quốc tế, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và những người yêu mến văn hóa Việt Nam. Điểm nhấn đặc biệt của buổi lễ là màn trình diễn bản nhạc "Tiến quân ca"- Quốc ca Việt Nam, do nghệ sĩ piano Anna Kavalerova trình diễn, tạo nên không khí trang nghiêm và xúc động, thể hiện lòng tôn kính đối với những giá trị thiêng liêng của dân tộc.
Nói về bối cảnh ra đời của cuốn sách, Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà bày tỏ mong muốn "làm một việc có ý nghĩa để chào mừng sự kiện trọng đại của năm". Với bà, đây không chỉ là một dự án nghệ thuật cá nhân, mà còn là lời tri ân sâu sắc đối với 80 năm lịch sử hào hùng của đất nước, từ ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tại Quảng trường Ba Đình, ngày 2/9/1945.
Bà Dominique de Miscault, nghệ sĩ nhiếp ảnh và nhà văn người Pháp, lần đầu đặt chân đến Việt Nam vào năm 1992 - thời điểm đất nước đang từng bước mở cửa sau khi Mỹ chính thức dỡ bỏ lệnh cấm vận. Khác với nhiều du khách khác, bà không đến với một dự án lớn hay kế hoạch cụ thể, mà chỉ với "một cảm giác rõ rệt: Việt Nam đang chờ đón mình".Trong Lời mở đầu của cuốn sách, bà chia sẻ đầy xúc động: "Tôi không sinh ra ở Việt Nam. Nhưng mỗi lần đến đây, tôi thấy mình được trở về". Từ những bước chân đầu tiên trên phố cổ Hà Nội, qua cầu Long Biên, đến những khu chợ lao động, bà đã bắt đầu "lắng nghe Việt Nam bằng cả ánh mắt lẫn trái tim".
Suốt hơn 3 thập kỷ qua, bà Dominique đã quay trở lại Việt Nam nhiều lần, không phải để "làm việc" mà để sống cùng những chuyển động thầm lặng của đất nước. Bà chụp để lưu giữ một Việt Nam chân thực và đời thường nhất, không hào nhoáng, không dàn dựng, mà là những khoảnh khắc nhỏ bé nhưng sâu lắng: một ánh nhìn, một dáng ngồi, một nhịp sống thầm lặng. Theo lời bà, "Mỗi bức ảnh là một tấm gương ký ức, phản chiếu một đất nước đang chuyển mình từng ngày nhưng vẫn giữ gìn được linh hồn của chính mình".
Các tác giả cho biết cuộc gặp gỡ giữa nhà nghiên cứu văn hóa Việt và nhiếp ảnh gia người Pháp diễn ra tại Paris vào một buổi chiều mùa Đông. Khi Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà lần đầu nhìn thấy các bức ảnh của bà Dominique de Miscault, bà đã nhận ra trong đó "một câu chuyện văn hóa độc đáo được gửi gắm trong từng khung hình". Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà hồi tưởng: "Tôi lắng nghe, không chỉ bằng tư cách một người viết, mà bằng trái tim của một người con Việt xa quê, xúc động trước cách một người ngoại quốc yêu đất nước mình bằng ánh nhìn tinh tế và lòng trân trọng hiếm có".
Từ đó, hai người quyết định hợp tác để tạo ra một cuốn sách mà "hình ảnh, cảm xúc và đối thoại cùng nâng đỡ, bổ sung cho nhau". Mục tiêu của họ là lưu giữ và lan tỏa vẻ đẹp huyền ảo, sâu lắng của văn hóa Việt Nam qua lăng kính nghệ thuật và nhân văn. Quá trình thực hiện cuốn sách kéo dài nhiều tháng, từ việc chọn ảnh, sắp xếp theo chủ đề, viết lời bình, dịch song ngữ, cho đến biên tập và xuất bản. Theo Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà, một trong những khó khăn lớn nhất là "ảnh tư liệu khá cũ nên tìm được ảnh còn chất lượng để in không nhiều".
Ngoài ra, việc cân nhắc kỹ giữa yếu tố nghệ thuật và thông tin văn hóa, giữa chất lượng hình ảnh và câu chữ giản dị nhưng sâu sắc cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn.
Dù đến từ hai đất nước xa xôi, nhưng "sự tin tưởng và đồng cảm giữa hai cô cháu đã giúp mọi việc suôn sẻ". Thuận lợi lớn nhất chính là cả hai đều có tình yêu sâu đậm với Việt Nam, mỗi người theo cách riêng của mình. Nhiếp ảnh gia Dominique de Miscault yêu đất nước này như một phần đời sống nội tâm của mình, còn Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà, với tư cách một nhà nghiên cứu văn hóa, càng thấy quý giá khi những di sản đang mai một được lưu giữ qua lăng kính đầy trân trọng của một nghệ sĩ nước ngoài.
"Việt Nam - Hành trình ký ức" không kể chuyện theo trình tự thời gian mà là một hành trình cảm xúc, được chia thành ba miền Bắc - Trung - Nam. Mỗi bức ảnh đều đi kèm với lời bình song ngữ, tạo nên sự đối thoại giữa hình ảnh và ngôn từ, giữa ký ức cá nhân và ký ức tập thể. Từ những hình ảnh gần gũi như bức ảnh Bác Hồ trong mọi mái nhà Việt, nghi lễ thượng cờ thiêng liêng tại Quảng trường Ba Đình, đến cầu Long Biên - biểu tượng thời gian và ký ức, cuốn sách ghi lại một Việt Nam đang chuyển mình nhưng vẫn giữ được linh hồn của chính mình.
Đặc biệt, cuốn sách còn ghi lại những nét văn hóa độc đáo như lễ Then giải hạn của người Tày ở Lạng Sơn, đời sống ngư dân miền biển, hay những khoảnh khắc đời thường giản dị nhưng đầy chất thơ. Qua góc nhìn của bà Dominique, Việt Nam hiện lên không như một điểm đến du lịch hay một vùng đất hùng vĩ, mà như một không gian ký ức, giản dị, đời thường, tĩnh lặng và sâu sắc. Như lời bà chia sẻ: "Tôi chụp để không quên. Không quên một Việt Nam bình dị mà sâu sắc, trầm lặng mà nhân hậu".
Tại buổi lễ ra mắt, nhiều vị khách đã chia sẻ cảm xúc sâu sắc về cuốn sách. Khánh Vân - một độc giả trẻ sinh ra ở Việt Nam, nhưng đến Pháp từ khi 4 tuổi, chia sẻ cuốn sách "thực sự gợi lại cho tôi những kỷ niệm rất xúc động và đầy hoài niệm... Việc đọc cuốn sách này đã giúp tôi kết nối lại với cội nguồn của mình và đây là một cuốn sách rất cảm động mà tôi vô cùng khuyến khích mọi người nên đọc".
Ông Slawomir Broszkiewicz, người bạn Ba Lan của Dominique de Miscault, quen biết bà từ 30 năm, đánh giá cao tài năng và tâm huyết của nghệ sĩ: "Dominique là một nghệ sĩ thành đạt, một nghệ sĩ toàn diện... Cô ấy là một nhân vật không thể thiếu trên sân khấu nghệ thuật Paris, trong việc giới thiệu Việt Nam, nhưng không phải là một Việt Nam mang tính thể chế hóa cao, mà là một Việt Nam rất đời thường, mà không phải ai cũng biết đến". Ông nhấn mạnh rằng qua việc tiếp xúc với Dominique, ông đã có cơ hội "hiểu một chút về lịch sử phức tạp của đất nước, cũng như con người, những mối quan tâm và thế giới nghệ thuật của Việt Nam."
Chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Pháp, các tác giả kỳ vọng cuốn sách không chỉ đến tay độc giả Việt và Pháp, mà còn có thể hiện diện ở các thư viện, viện bảo tàng, trường học để trở thành một tài liệu sống động, gần gũi giới thiệu về Việt Nam. Họ đặc biệt mong muốn giúp thế hệ trẻ Pháp hiểu rõ hơn về chiều sâu và sự đa dạng của văn hóa Việt Nam. Cuốn sách cũng góp phần giới thiệu góc nhìn nghệ thuật và nhân văn về văn hóa Việt Nam ra không gian quốc tế, như một cách lan tỏa tiếng nói văn hóa Việt trên thế giới.
Cuốn sách cũng là thành quả của Hội Tinh hoa Việt Nam, được thành lập nhằm quảng bá văn hóa Việt Nam tại Pháp, gìn giữ và chia sẻ truyền thống cũng như bí quyết tạo nên vẻ đẹp Việt Nam. Theo Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà, với tư cách là người sáng lập hội, bà cảm thấy cần phải tạo ra mối liên kết giữa quá khứ của mình ở Việt Nam và cuộc sống ở Pháp, đồng thời hỗ trợ văn hóa Việt Nam cho trẻ em Việt sinh ra tại Pháp.
"Việt Nam - Hành trình ký ức" không chỉ là một cuốn sách ảnh, mà còn là minh chứng cho sức mạnh của nghệ thuật trong việc kết nối các nền văn hóa, xóa nhòa ranh giới địa lý để tạo nên những cầu nối tâm hồn bền vững. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, những tác phẩm như thế này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời mở rộng tầm nhìn quốc tế cho văn hóa Việt Nam.
Như lời nhà văn, nghệ sĩ nhiếp ảnh Pháp Dominique de Miscault: "Việt Nam, với tôi, không chỉ có chiến tranh, mà còn có sự điềm tĩnh, nội lực, và một tình yêu âm thầm đối với những gì họ đã chọn để tin tưởng"./.
Nguyễn Thu Hà