Hành trình đổi mới cùng đất nước: Việt Nam trên đà trở thành “con hổ kinh tế” mới của châu Á
Hà Nội (TTXVN 13/8)
Theo hãng tin AP, Việt Nam đang tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành “con hổ kinh tế” tiếp theo của châu Á, nhờ các cải cách mạnh mẽ và định hướng hình thành một “kỷ nguyên phát triển mới” trong tương lai.
Trong bài báo đăng tải ngày 13/8, AP viết: Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, tương tự hành trình tăng trưởng ấn tượng của các nền kinh tế như Hàn Quốc hay Đài Loan (Trung Quốc). Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng và cải cách, đồng thời ứng phó với những thách thức như dân số già hóa, biến đổi khí hậu và cải cách thể chế.
Áp lực gia tăng trong bối cảnh Mỹ - một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam - áp thuế đối với nhiều nền kinh tế, trong đó Việt Nam, do thặng dư thương mại. Diễn biến này phản ánh quỹ đạo tăng trưởng nhanh của Việt Nam trong thời gian qua.
Năm 1990, trung bình một người Việt Nam có thể chi trả khoảng 1.200 USD cho hàng hóa và dịch vụ mỗi năm (điều chỉnh theo giá địa phương). Đến nay, con số này đã tăng hơn 13 lần, lên gần 16.385 USD. Từ một nền kinh tế kém phát triển, Việt Nam đã vươn lên trở thành trung tâm sản xuất toàn cầu với đường cao tốc hiện đại, những tòa cao ốc chọc trời, tầng lớp trung lưu mở rộng và hàng triệu người thoát nghèo.
Tuy vậy, mô hình dựa vào lao động giá rẻ và xuất khẩu đang chậm lại, trong khi các cải cách như mở rộng khu vực tư nhân, củng cố an sinh xã hội và đầu tư công nghệ, năng lượng xanh đứng trước áp lực từ biến đổi khí hậu. Chuyên gia Mimi Vu từ Công ty tư vấn Raise Partners nhấn mạnh: “Mọi nguồn lực cần được huy động. Chúng ta không thể để lỡ thời gian”.
* Bùng nổ xuất khẩu và áp lực duy trì đà tăng trưởng Dòng vốn đầu tư nước ngoài tăng mạnh đã giúp Việt Nam mở rộng hoạt động xuất khẩu. Nhiều vùng ngoại ô trước đây đã nhường chỗ cho các khu công nghiệp sôi động. Năm 2024, Việt Nam đạt thặng dư thương mại 123,5 tỷ USD với Mỹ. Trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump ưu tiên giảm thâm hụt thương mại với các nước, chính quyền Mỹ đã áp thuế 20% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Điều này có thể tác động đến một số ngành xuất khẩu chủ lực. Tuy nhiên, cựu Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink cho rằng Việt Nam sẽ cân nhắc so sánh mức thuế của mình với các nước láng giềng và đối thủ cạnh tranh. Ông nói: “Miễn là họ ở cùng khu vực và phạm vi, tôi nghĩ Việt Nam có thể chấp nhận kết quả đó”.
Ngay cả trước khi diễn biến này xuất hiện, Việt Nam đã nhận thức rõ nguy cơ rơi vào “bẫy thu nhập trung bình” nếu thiếu những cải cách đột phá. Hàn Quốc đã vượt qua bẫy này nhờ ngành điện tử, Đài Loan với bán dẫn, Singapore với tài chính. Nhưng nền kinh tế Việt Nam hiện đa dạng hơn so với các nước này ở thời điểm họ “chuyển mình”. Do đó, khó có thể chỉ dựa vào một ngành mũi nhọn khi chi phí lao động tăng. Ông Richard McClellan, nhà sáng lập Công ty tư vấn kiểm toán RMAC, nhận định: “Cần một chiến lược đột phá”.
* Chiến lược chuyển mình Việt Nam đang đặt kỳ vọng vào lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và năng lượng tái tạo, kèm ưu đãi thuế và hỗ trợ nghiên cứu tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Hạ tầng tiếp tục được đầu tư, bao gồm kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân dân dụng và dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam trị giá 67 tỷ USD, hứa hẹn rút ngắn thời gian đi lại giữa Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh xuống còn 8 giờ.
Bên cạnh đó, Việt Nam hướng tới vai trò là trung tâm tài chính khu vực, với kế hoạch thành lập hai trung tâm tài chính đặc biệt tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Các trung tâm này sẽ được áp dụng cơ chế quản lý linh hoạt, ưu đãi thuế, hỗ trợ các công ty khởi nghiệp (start-up) chuyên về công nghệ tài chính (fintech) và cải thiện cơ chế giải quyết tranh chấp kinh doanh dễ dàng hơn.
Nền tảng của tất cả những thay đổi mạnh mẽ đó là cải cách thể chế. Các bộ ngành trung ương và địa phương của Việt Nam đang được sáp nhập, bộ máy hành chính được tinh gọn và các đơn vị hành chính hợp nhất thành các trung tâm kinh tế vùng.
* Khu vực tư nhân – động lực mới Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, ban hành tháng 5/2025, xác định doanh nghiệp tư nhân là “lực lượng quan trọng” của nền kinh tế, cam kết cải thiện môi trường kinh doanh, gỡ bỏ rào cản và tạo điều kiện bứt phá.
Trước đây, xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu do các tập đoàn đa quốc gia dẫn dắt. Doanh nghiệp nội địa hoạt động ở phân khúc giá trị thấp, khó tiếp cận vốn. Chính sách mới ưu tiên doanh nghiệp đầu tư công nghệ, trao cơ hội tham gia các dự án lớn như đường sắt cao tốc Bắc - Nam, và đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 20 doanh nghiệp tư nhân đạt quy mô toàn cầu.
* Thách thức từ biến đổi khí hậu và dân số già hóa Biến đổi khí hậu đang tác động trực tiếp tới hoạt động sản xuất - kinh doanh. Ông Bruno Jaspaert, Giám đốc Khu công nghiệp DEEP C (Hải Phòng), cho biết từng bị mất một nhà đầu tư chủ chốt vì lũ lụt. Do đó, ông đã chủ động xây dựng kế hoạch ứng phó chi tiết hơn. Bão Yagi đổ bộ Việt Nam năm 2024 gây thiệt hại khoảng 1,6 tỷ USD và làm giảm 0,15% GDP. Cơn bão này tàn phá các nhà máy đóng góp gần một nửa sản lượng kinh tế cả nước. Tuy nhiên, hệ thống đường nội bộ của DEEP C vẫn khô ráo.
Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo nếu không ứng phó mạnh mẽ, Việt Nam có thể mất 12-14,5% GDP mỗi năm vào năm 2050 và khoảng 1 triệu người có nguy cơ rơi vào cảnh nghèo cùng cực vào năm 2030.
Ngoài ra, giai đoạn “dân số vàng” của Việt Nam dự kiến kết thúc vào năm 2039, lực lượng lao động dự kiến đạt đỉnh vào năm 2042. Các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần tập trung mở rộng chăm sóc y tế dự phòng, nâng tuổi nghỉ hưu và tăng tỷ lệ phụ nữ tham gia lực lượng lao động để duy trì năng suất và thúc đẩy “già hóa khỏe mạnh”./.
Diệu Linh (Theo AP)