Khó khăn chồng chất ở vùng cô lập sau lũ lịch sử
Nghệ An (TTXVN 2/8)
Cùng với nhiều xã ở vùng miền Tây tỉnh Nghệ An, hai xã Mỹ Lý và Nhôn Mai là những địa phương chịu thiệt hại nặng nề trong đợt lũ vừa qua. Đây cũng là vùng bị cô lập dài ngày. Riêng xã Nhôn Mai, sau hơn 10 ngày khi lũ dữ đi qua, đây là xã duy nhất còn lại trên địa bàn tỉnh Nghệ An vẫn còn cô lập hoàn toàn do quốc lộ 16 bị sạt lở vực ta-luy dương, đá núi sạt lở, vách ta-uy dương sạt trượt, lũ cuốn mất đường. Cho đến nay, dù các lực lượng chức năng, cùng các đoàn cứu trợ đã tiếp cận được địa bàn để hỗ trợ người dân. Tuy nhiên trước mắt và lâu dài người dân các vùng này nơi đây đang đối diện với muôn vàn khó khăn.
* Xuyên tâm lũ Sau hơn 10 ngày khi lũ dữ càn quét, gây thiệt hại nghiêm trọng, đến nay xã Nhôn Mai vẫn bị cô lập hoàn toàn bởi tuyến quốc lộ 16 bị sạt lở rất nghiêm trọng. Với nỗ lực tìm hiểu thực trạng, mức độ hư hỏng trên tuyến giao thông huyết mạch này khiến xã Nhôn Mai bị cô lập, chúng tôi đã vượt hành trình xuyên tâm lũ trên cung đường quốc lộ 16 nối xã Mỹ Lý- Nhôn Mai dài khoảng 40km. Hành trình này phải di chuyển bằng xe máy, nhiều đoạn phải đi bộ lội qua bùn đất, sình lầy, bám đá men theo bờ vách của dòng Nậm Nơn cuồn cuộn dòng chảy đục ngàu, rất khó nhọc và hiểm nguy.
Quốc lộ 16 đoạn từ xã Mỹ Lý đi xã Nhôn Mai tiếp giáp và chạy song song với dòng Nậm Nơn, qua những bản làng rất bình yên, mang đậm nét văn hóa cổ của đồng bào Thái. Khi lũ trên dòng Nậm Nơn dâng cao, chảy mạnh đã càn quét dữ dội và xóa sổ nhiều cụm dân cư vốn sầm uất, trù phú trên cung đường, gây nên cảnh hoang tàn, tiêu điều, khó có thể khôi phục lại.
Quá trình di chuyển, chúng tôi tiếp cận nhiều khu vực có nhiều nhà cửa, công trình của người dân bị lũ dữ tàn phá, cuốn trôi xuống sông Nậm Nơn. Cụm dân cư sầm uất, trù phú với nhiều nhà cửa khang trang, sôi động cảnh bán buôn, kinh doanh nằm trải dài trên quốc lộ 16 bên sông Nậm Nơn đã bị xóa sổ hoàn toàn. Vết tích còn lại chỉ là những dãy nền móng nhà giữa ngổn ngang những đổ nát, xác xơ. Những trụ cột, cổng sắt vùi sâu trong lớp bùn đất dày hơn 2m và vô số những thân cây. Xe máy, vật dụng bị lũ vò nát, méo mó cuốn trôi từ thượng nguồn về nằm rải rác trên đường.
Trên cung đường, chúng tôi bắt gặp những lều nhỏ người dân dựng tạm ven đường để ngủ nghỉ qua ngày. Những dáng ngồi bó ngồi trong căn lều tạm, ánh mắt thất thần về nhìn đống đổ nát. Một vài người dân cố gắng tìm kiếm, moi lên từ bùn đất những vật dụng còn có thể dùng. Nhiều ngôi nhà bị hư hại nghiêm trọng nằm cheo leo bên bờ vực sạt lở của sông Nậm Nơn. Tình trạng sạt lở bờ suối diễn biến phức tạp, đe dọa nghiêm trọng sự an toàn của nhiều ngôi nhà, nhất là ở cụm dân cư bản Xốp Tụ (xã Mỹ Lý).
Quốc lộ 16 đoạn từ bản Xiêng Tằm đến ngã ba bản Xốp Tụ dài gần 10km, lũ dữ gây sạt lở, xói mòn, làm biến dạng hoàn toàn nhiều đoạn. Nhiều đoạn khác bị đất, cát, bùn phủ dày từ 1,2m đến gần 2m. Đoạn từ Xốp Tụ đi bản Hòa Lý qua sang xã Nhôn Mai luôn trong tình trạng đá núi, sạt lở đất, cây rừng từ trên vách ta-luy dương rất nguy hiểm đối với người và phương tiện qua lại.
Cách xã Nhôn Mai gần 30km xuất hiện một cung sụt lún nghiêm trọng đã gây nứt, gãy mặt đường với mảng sụt hàng ngàn khối đất đã trượt xuống khoảng gần 30cm so với mặt đường. Gần đó là một điểm sạt lở nghiêm trọng khi đất, đá, cây rừng đã đổ ập xuống và phủ kín gần hết mặt đường trên chiều hơn 20m. Nhiều điểm sạt lở núi với mức độ khác nhau đã xảy ra và tiềm ẩn nguy cơ sạt lở tiếp do kết cấu thổ nhưỡng, địa tầng yếu, khả năng giữ nước trên vách núi đã đạt độ bão hòa.
Một "điểm nghẽn" khác là điểm sạt lở núi cực kỳ nghiêm trọng cách xã Nhôn Mai gần 30km. Nhiều tảng đá rất lớn có khối lượng hàng chục tấn cùng với đất, cây rừng từ độ cao trên vách núi đổ xuống chắn ngang tuyến quốc lộ 16 trên chiều dài gần 20m. Để qua điểm sạt này, chúng tôi phải lội trong đất nhão, lách người men theo các khe hở, khoảng trống giữa những tảng đá nằm ngổn ngang dưới vách núi dựng đứng.
Cầu Nậm Nơn (Km 350+384) bắc qua sông Nậm Nơn cũng bị lũ làm sạt lở tại vị trí mố cầu, hệ thống lan can phòng vệ vị hư hại nặng. Quốc lộ 16 bị hư hại nghiêm trọng nhất xảy ra tại đoạn cua, dốc sau điểm trường Trường Mầm non bản Hòa Lý (xã Mỹ Lý). Khoảng gần 30m đường đã bị cuốn trôi, xói mòn sâu xuống gần 4m, lộ cả các cống ngầm. Toàn bộ hệ thống lan can phòng vệ, biển báo giao thông bị hư hỏng, trôi, vùi lấp. Ngổn ngang đá tảng kích thước lớn, thân cây to chắn ở hai đầu điểm đường bị lũ cuốn trôi.
Cách điểm sạt này khoảng 300m cũng xuất hiện một điểm hư hại khác với mức độ, quy mô lớn hơn. Hàng trăm khối đất đá của nền đường, mặt đường và hệ thống lan can phòng vệ đã bị lũ cuốn trôi tạo nên một vách sâu gần 10m, dài hàng chục mét. Cạnh điểm bị lũ cuốn trôi mất đường này là điểm sạt lở núi với khối lượng hàng ngàn khối đất, đá, cây rừng đổ xuống, phủ kín suốt chiều dài gần 30m trên mặt đường.
* Khó khăn chồng chất Xã Nhôn Mai là xã biên giới với 21 thôn, bản, hơn 1.430 hộ dân với gần 6.870 người, trong đó có đến 760 hộ nghèo, 326 hộ cận nghèo. Dân cư của xã chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông, Thái và Khơ Mú. Trận lũ vừa qua, xã có gần 280 căn nhà bị ảnh hưởng, trong đó 69 căn nhà bị cuốn trôi hoàn toàn, 20 căn nhà hư hỏng nặng và hơn 140 căn cần phải di dời khẩn cấp, gần 50 căn nhà khác nằm trong vùng nguy cơ sạt lở cao. Nhiều công trình thiết yếu như nhà cộng đồng, trường mầm non, trường tiểu học bị hư hỏng nặng. Hệ thống giao thông, thủy lợi, điện lưới và viễn thông cũng bị hư hại nghiêm trọng.
Ông Lê Hồng Thái, Chủ tịch UBND xã Nhôn Mai cho biết, khi tuyến đường sông còn chưa sử dụng được để dùng thuyền nhỏ ra ngoài nhận hàng cứu trợ, ngày 24/7, trực thăng cứu hộ do Bộ Quốc phòng điều động đã chuyển một số hàng hóa, nhu yếu phẩm cho bà con. Hiện nay, xã vẫn bị cô lập, chỉ có lực lượng cán bộ xã, Bộ đội biên phòng và Công an xã có thể tiếp cận được người dân để mang lương thực, thực phẩm thiết yếu cứu đói cấp bách, mang quà hỗ trợ của các đoàn thiện nguyện. Tuy nhiên các lực lượng phải lội bùn, lội suối đi bộ từ 5-8 tiếng đồng hồ. Việc huy động nhân lực, phương tiện máy móc để thông tuyến quốc lộ 16 vào Nhôn Mai sẽ mất rất nhiều thời gian. Hiện nay việc hỗ trợ tiếp tế lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cho xã Nhôn Mai chỉ thực hiện bằng đường thủy ngược, xuôi trên sông Nậm Nơn từ xã Mỹ Lý và xã Tri Lễ.
Theo ông Vi Văn Tình, bản Huồi Xá, xã Nhôn Mai, ngôi nhà sàn của gia đình đã bị lũ cuốn trôi cùng với bao nhiêu đồ đạc, vật dụng, giờ chỉ còn nền đá trơ trọi giữa bùn đất. Sau lũ, gia đình phải đi ở nhờ nhà người thân, ăn cháo loãng, đi vào rừng đào măng, tìm củ quả. May mắn là sau đó các chú Bộ đội biên phòng đã kịp thời vào được bản, mang theo gạo, mì tôm, muối, nước sạch cho người dân.
Lũ đi qua để lại khung cảnh tan hoang, xác xơ tại các bản làng, vùng ảnh hưởng, hàng ngàn người dân lâm cảnh trắng tay, không còn nhà để về. Thống kê trận lũ vừa qua, tỉnh Nghệ An có hàng ngàn ngôi nhà bị cuốn trôi hoàn toàn và hư hỏng một phần. Riêng xã Mỹ Lý có gần 220 nhà bị lũ cuốn trôi hoàn toàn, hàng trăm nhà khác và trường học, trụ sở Đồn Biên phòng, Công an bị vùi lấp và hư hỏng.
Chị Lương Thị Lanh, bản Xiềng Tắm, xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An xót xa chia sẻ, lũ đến nhanh, gia đình không kịp trở tay nên bị lũ cuốn trôi hết tất cả. Căn nhà xây dựng kiến cố cùng nhiều tài sản bị cuốn trôi theo dòng nước lũ. Bây giờ chỗ ăn, chỗ ngủ, chỗ tắm giặt cũng khó khăn. May mắn nhờ có nhà Dì để nương nhờ, ở tạm hơn 10 ngày qua. Nhưng hiện tại nhà Dì bị sạt lở nên cũng không an toàn.
Ông Lô Văn Hoan, bản Xiềng Tắm, xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An chia sẻ, bây giờ người dân trong bản rất khó khăn. Nhà tôi và nhiều gia đình khác nhà bị trôi hết rồi, xây dựng lại rất khó. Mong nhờ cấp trên, các nhà hảo tâm, các đoàn thiện nguyện hỗ trợ cho gia đình vượt qua giai đoạn khó khăn này.
Đến nay, các lực lượng bộ đội biên phòng, chính quyền địa phương đang tích cực hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả. Những nhu yếu phẩm, những tình cảm của đồng bào cả nước đến với người dân vùng lũ bị cô lập là rất cần thiết. Thế nhưng, để ổn định cuộc sống lâu dài cần có chính sách căn cơ hơn.
Thiếu tá Phan Đức Tâm, Chính trị viên Đồn Biên phòng Mỹ Lý (Bộ đội biên phòng tỉnh Nghệ An) chia sẻ, chúng tôi tuyên truyền cho các địa phương, bố trí nơi ăn chỗ ngủ cho bà con; đồng thời kêu gọi các đoàn thiện nguyện trong và ngoài tỉnh chung tay giúp đỡ nhân dân vùng ảnh hưởng.
Ông Lương Văn Bảy, Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An cho biết: Hiện nay, đối với các bản bị cô lập, chính quyền đã tiếp cận được và cung cấp lương thực, thực phẩm, nhu yếu phẩm cho bà con. Thời gian tới, chính quyền mong muốn cơ quan cấp trên hỗ trợ thêm về nhu yếu phẩm, các vật dụng khác.
Văn Tý - Xuân Tiến