Đằng sau việc thành lập Hội đồng An ninh Quốc gia Đức
TTXVN (Berlin 17/8)
Tờ DW của Đức ngày 16/8 cho biết, tuy nước này không có Hội đồng An ninh Quốc gia giống như nhiều quốc gia khác, nhưng điều đó sắp thay đổi. Vậy nhiệm vụ của cơ quan an ninh này là gì? Liệu nó có thể thúc đẩy quá trình ra quyết định chậm chạp của Berlin hay không?
Nếu Hội đồng An ninh Quốc gia (NSR) theo kế hoạch của Đức đã tồn tại từ trước thì Thủ tướng Friedrich Merz có lẽ sẽ không phải mục tiêu duy nhất bị chỉ trích vì đã dừng cung cấp vũ khí cho Israel do tình hình ở Dải Gaza.
Phát biểu với DW, chuyên gia an ninh và quốc phòng tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức (DGAP), Aylin Matl cho biết: “Quyết định này có lẽ đã được đưa ra với sự chuẩn bị tốt hơn và cuộc bỏ phiếu sẽ diễn ra suôn sẻ hơn”.“Việc rút quân Đức khỏi Afghanistan có lẽ cũng sẽ không hỗn loạn như vậy vì đã được lên kế hoạch và quyết định từ giai đoạn trước đó”.
Lý do Đức thành lập NSR Khoảng 60 quốc gia trên thế giới đang có các ủy ban an ninh tương tự như NSR sắp được thành lập ở Đức. Tuy nhiên, không giống như Mỹ hay Pháp, hội đồng này của Đức sẽ không thể đơn phương đưa ra các quyết định về an ninh. Điều này sẽ trao quyền cho Chính phủ Đức hành động quyết đoán hơn trong thời kỳ khủng hoảng.
Thỏa thuận thành lập NSR giữa chính phủ liên minh của Đức, bao gồm Liên minh Dân chủ/Xã hội Cơ đốc giáo (CDU/CSU) và đảng Dân chủ Xã hội (SPD), đã chấm dứt nhiều thập kỷ thảo luận. Điều này một phần là do Đức hiếm khi được kêu gọi đóng vai trò chủ đạo trong các vấn đề an ninh và do đó có thể cân nhắc một cách chậm hơn. Ngoài ra, trong những năm gần đây, các chính phủ liên minh thường bị cản trở bởi các đảng phái ngăn chặn một số biện pháp an ninh, do đó đòi hỏi một quy trình ra quyết định hiệu quả hơn.
Ông Philipp Rotmann thuộc Viện Chính sách công toàn cầu (GPPi) nói: “Vì Berlin thường không thể đưa ra quyết định, Chính phủ Đức thường xuyên bỏ phiếu trắng trong các vấn đề quan trọng của châu Âu”. Điều này gây ra sự thất vọng cho các đối tác châu Âu của Đức. Theo ông Rotmann, quan trọng là Đức phải đưa ra quyết định nhanh chóng và quyết đoán hơn để thúc đẩy lợi ích của chính mình.
Điều này càng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết kể từ cuộc xung đột Nga-Ukraine xảy ra năm 2022. Theo chuyên gia an ninh Matl: “Chính phủ liên minh Đức đã soạn thảo thành công chiến lược an ninh quốc gia nhưng lại không thành lập được hội đồng an ninh quốc gia trong quá trình này”.
Giờ đây, cuối cùng chính phủ cũng muốn tự mình giải quyết vấn đề đó. Thỏa thuận liên minh đã ghi nhận NSR - vốn được coi là dự án tâm huyết của Thủ tướng Merz. Theo kế hoạch, chính phủ sẽ quyết định thành lập cơ quan mới nói trên tại cuộc họp nội các đầu tiên sau kỳ nghỉ Hè vào cuối tháng 8 này. Các nguồn tin chính phủ cho biết, NSR sẽ bắt đầu hoạt động vào tháng 10.
Nhiệm vụ của NSR Nhiệm vụ chính của NSR sẽ là thu thập và tổng hợp tất cả thông tin và đánh giá liên quan để đưa ra quyết định nhanh nhất có thể. NSR sẽ họp thường xuyên và cũng sẽ đảm nhiệm vai trò dự báo và lập kế hoạch chiến lược. Điều này nhằm tiếp tục những gì mà chính phủ liên minh trước đây - gồm đảng SPD, đảng Dân chủ Tự do (FDP) và đảng Xanh - đã đề ra trong chiến lược an ninh quốc gia của mình.
Theo kế hoạch nêu trên, chính phủ hiện tại muốn tự đặt ra những ưu tiên và phát triển hơn nữa chiến lược này bằng cách kêu gọi các nhóm chuyên gia tư vấn và thường xuyên “hợp tác với hội đồng an ninh quốc gia của các nước đồng minh”.
Một nhiệm vụ quan trọng khác của NSR là xây dựng các kịch bản và bài tập cho những tình huống khủng hoảng, ví dụ như cướp máy bay hoặc mô phỏng tấn công. Ông Matl khẳng định: “Mục tiêu chính là chủ động định hình chính sách thay vì chỉ phản ứng với các sự kiện”.
NSR sẽ do Thủ tướng điều hành. Các thành viên thường trực của NSR sẽ bao gồm người đứng đầu Văn phòng Thủ tướng, người chịu trách nhiệm điều phối các cơ quan tình báo và các Bộ Ngoại giao, Nội vụ, Quốc phòng, Tài chính, Kinh tế, Tư pháp, Phát triển và Kỹ thuật số. Các thành viên chính phủ khác hoặc những cá nhân đại diện của các tiểu bang liên bang cũng có thể được triệu tập nếu cần thiết.
Đại diện của các quốc gia khác, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh châu Âu (EU) cũng có thể tham gia NSR nếu cần thiết, cũng như người đứng đầu các cơ quan an ninh, chuyên gia và các nhân vật trong khu vực tư nhân.
NSR sẽ do một đơn vị tham mưu của Văn phòng Thủ tướng điều phối và được chia thành 3 lĩnh vực chính: đánh giá tình hình tổng hợp, phân tích dự báo chiến lược, cũng như một nhánh hành pháp điều phối.
Điều gì đang thay đổi?
NSR sẽ thay thế Hội đồng An ninh Liên bang, cơ quan đến nay chủ yếu chịu trách nhiệm phê duyệt hoạt động xuất khẩu vũ khí của Đức, và Nội các An ninh, cơ quan được Văn phòng Thủ tướng sử dụng để điều phối và trao đổi thông tin với các bộ của Đức về những vấn đề quan trọng.
Theo một tài liệu được chuẩn bị cho NSR mà DW có được: “NSR sẽ đảm nhận các nhiệm vụ này nhằm mục đích tập hợp, xử lý, phối hợp chuyên môn và kiến thức”. Tài liệu nêu rõ: “Mục tiêu là có thể đưa ra các quyết định chính trị với tầm nhìn 360 độ”. Tuy nhiên, việc lần đầu tiên thành lập một cơ quan như vậy ở Đức đồng nghĩa với việc các bộ sẽ mất đi một số quyền hạn và độc lập.
Mặc dù vậy, ông Rotmaman cho biết: “Các bộ này có thể giúp định hình những quy trình ra quyết định bằng cách nộp đề xuất của riêng mình ngay từ đầu”. Chuyên gia Matl nói: “Nếu thông tin chi tiết từ tất cả các bộ phận được thu thập trước và sử dụng để chuẩn bị đánh giá chung về tình hình, các quyết định có thể được đưa ra hiệu quả hơn”. Tuy nhiên, bà cảnh báo không nên kỳ vọng quá cao khi cho rằng: “Đây là bước đầu tiên quan trọng, nhưng ta phải chờ xem hội đồng này phát triển thế nào”. “Liệu NSR có thể xây dựng các kịch bản liên phòng ban và đưa ra quyết định, hay sẽ bị trì trệ, biến thành một con hổ giấy?” NSR sẽ họp kín, nhưng các quyết định của họ sẽ được công khai. Ông Rotmann khẳng định: “Trong một nền dân chủ, điều cần thiết là giải thích tầm quan trọng và tính phù hợp của những quyết định riêng lẻ này và cung cấp cho mọi người cái nhìn sâu sắc”. Ông cho biết điều quan trọng không kém là phải có sự tham gia của các bên ngay từ giai đoạn đầu, cũng như giao tiếp cởi mở để “không có thuyết âm mưu hay tin đồn nào bị lan truyền về những gì xảy ra trong NSR này”./.