Thái độ của Mỹ Latinh đối với cuộc chiến của Nga ở Ukraine
TTXVN (Sydney 30/7)
Trang tin của Viện Các vấn đề quốc tế Australia (AIIA) ngày 30/7 đăng bài với nhận định rằng tại Mỹ Latinh, Cuba, Nicaragua và Venezuela không phải là những nước duy nhất ủng hộ Moskva và cuộc xâm lược của Nga ở Ukraine. Trong nhiều trường hợp, sự ủng hộ được ngụy trang dưới “vỏ bọc” lợi ích hòa bình hoặc lập trường trung lập đối với cuộc xung đột.
Trường hợp của Colombia, Mexico và Brazil là một ví dụ.
Mặc dù thế giới chứng kiến nhiều cách tiếp cận ngoại giao của Mỹ Latinh đối với Nga và Ukraine nhưng thực tế chỉ có 2 hình thức cơ bản: ủng hộ hoặc phản đối. Trong khi phần lớn các quốc gia phản đối cuộc xâm lược của Nga, coi đó là “mối đe dọa” đối với chủ quyền lãnh thổ và quyền tự quyết, nhiều quốc gia khác lại không muốn đổ lỗi cho Moskva. Nhìn rộng hơn, hiện không còn khối mang tính ý thức hệ mà chủ yếu là thái độ chống đế quốc hoặc chống thực dân, với một vài ngoại lệ, chẳng hạn như Tổng thống Chile Gabrie Boric, người đã công khai phản đối hành động xâm lược của Nga ở Ukraine.
Sự phản đối của ông khác biệt so với các nhà lãnh đạo cánh tả Mỹ Latinh khác như Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva và Tổng thống Colombia Gustavo Francisco Petro, những người chỉ trích đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky nhiều hơn Tổng thống Nga Vladimir Putin. Tuy nhiên, vẫn có thể xác định 3 cách tiếp cận riêng biệt đối với cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine: địa chính trị, kinh tế và lịch sử.
Khu vực này có lợi ích rất lớn khi mở cửa chào đón Nga. Các thành viên BRICS như Brazil đã cố gắng duy trì cái được cho là “lập trường trung lập” trong việc theo đuổi hòa bình (cho dù Tổng thống Lula da Silva công khai ủng hộ Putin) đồng thời bảo vệ lợi ích kinh tế của họ. Những nước khác như Colombia và Mexico đã che giấu thái độ không muốn lên án cuộc xâm lược của Putin ở Ukraine bằng việc công khai kêu gọi hòa bình một cách chung chung.
Về kinh tế, thái độ của Mỹ Latinh đối với Nga có vẻ hời hợt hơn vì khả năng đầu tư trực tiếp nước ngoài của Nga đã bị suy giảm đáng kể do hậu quả của chiến tranh cùng với tác động của các lệnh trừng phạt kinh tế sau cuộc xâm lược Ukraine. Chắc chắn, các khoản đầu tư của Nga vào khu vực đã giảm dần, nhất là trong các lĩnh vực như năng lượng, dầu khí, phần mềm và công nghệ thông tin. Tuy nhiên, mối quan hệ kinh tế với Nga lại có ý nghĩa hơn trong trường hợp của Cuba, Nicaragua và Venezuela - nơi họ gắn kết chặt chẽ hơn do cùng phải chịu các lệnh trừng phạt kinh tế của phương Tây và vì thế, họ cần phải gắn kết để tránh hậu quả của sự cô lập về kinh tế.
Trong khi đó, các mối quan hệ lịch sử lại mang tính hệ quả lớn hơn những gì thường được biết đến. Việc các quốc gia Mỹ Latinh do cánh tả lãnh đạo hiểu sai về quá khứ Xô Viết cùng với những điểm chung lâu đời về xã hội và văn hóa, phần nào lý giải sự ủng hộ liên tục từ các nhà lãnh đạo khác nhau ở Brazil. Những mối quan hệ này, bắt nguồn từ tình cảm chống thực dân chung và được vun đắp qua nhiều thập kỷ, bất chấp những thay đổi về tư tưởng đã minh họa cho ảnh hưởng đa chiều của Nga trong khu vực.
Bối cảnh trên nhấn mạnh thực tế rằng ảnh hưởng của Nga trong khu vực vượt ra ngoài ranh giới tư tưởng, với việc các chính phủ cánh tả lẫn cánh hữu đều công khai ủng hộ Nga hoặc chỉ trích tham vọng gia nhập NATO của Ukraine và lấy đó làm lý do biện minh cho hành động xâm lược của Nga.
Việc ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng đã khiến các nhà lãnh đạo cánh tả nổi bật của Mỹ Latinh liên kết với chính quyền Mỹ mới, dẫn đến những hậu quả đáng kể cho khu vực. Những lời chỉ trích của chính quyền mới đối với Kiev trùng khớp với lập trường của Brazil, Mexico, Colombia, Cuba và Nicaragua. Bất chấp những khác biệt về tư tưởng, sự liên kết của họ xuất phát từ sự kết hợp giữa các điểm tương đồng chính trị, chiến lược địa chính trị và các mối liên hệ lịch sử.
Việc ông Putin công khai bất chấp các nỗ lực đàm phán của Trump để đặt ra câu hỏi về ảnh hưởng của Mỹ Latinh đối với cuộc xung đột, chủ yếu là do ban đầu khu vực này ngần ngại đưa ra lập trường quyết đoán chống Putin. Các chính sách của chính quyền Trump 2.0 đã khiến Brazil và Colombia bày tỏ những lo ngại về kế hoạch của Mỹ đối với Ukraine cho dù vẫn kiềm chế không thẳng thừng lên án Nga. Lập trường này dường như không thực sự ủng hộ Kiev mà thiên về phản đối sự can dự của Washington vào các tiến trình hòa bình, thậm chí còn đổ lỗi cho Ukraine phải chịu một phần trách nhiệm.
Trong khi đó, chỉ riêng hệ tư tưởng đã chứng minh là không đủ để thúc đẩy sự lên án thống nhất đối với Nga hoặc sự ủng hộ rộng rãi đối với Ukraine ở khu vực Mỹ Latinh. Những nỗ lực trước đây của chính quyền Joe Biden nhằm đảm bảo hỗ trợ quân sự cho Ukraine đã vấp phải sự từ chối kiên quyết và thái độ miễn cưỡng. Sự xa cách này - được hiểu là sự ủng hộ ngầm Nga - góp phần làm tăng thêm lo ngại về xu hướng độc tài ngày càng gia tăng trong khu vực, phản ánh những cam kết ngày càng suy yếu đối với các nền dân chủ mới nổi đang ở trong khủng hoảng.
Bị cộng đồng quốc tế “bỏ rơi”, Ukraine đang phải đứng trước cuộc đàm phán với các quốc gia tìm kiếm khoáng sản đất hiếm của mình để đổi lấy sự bảo hộ và về cơ bản là đặt Kiev vào bối cảnh xóa nợ. Việc Mỹ Latinh hầu như không đưa ra những lời chỉ trích đáng kể về cách tiếp cận “tân” thực dân này cho thấy sự thay đổi đáng lo ngại, trong đó chủ quyền và quyền tự quyết ngày càng trở nên dễ bị bỏ qua mà chỉ phụ thuộc vào lợi ích và bối cảnh địa chính trị./.