Lý do Iran theo đuổi con đường đàm phán hạt nhân
TTXVN (Tel Aviv 28/7)
Theo báo “Tehran Times”, khi trả lời phỏng vấn vào ngày 27/7 về cuộc chiến 12 ngày gần đây giữa Iran và Israel, Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi nhấn mạnh rằng việc Iran quyết định tạm dừng giao tranh và theo đuổi con đường đàm phán xuất phát từ sức mạnh, sự đoàn kết và tính toán chiến lược - chứ không phải từ sự yếu kém hay đầu hàng.
Nhìn lại những diễn biến bắt đầu từ cuộc tấn công bất ngờ của Israel hôm 13/6, Araghchi cho biết lực lượng vũ trang và Chính phủ Iran đã chuẩn bị cho mọi kịch bản. Ông khẳng định: “Đàm phán là một lựa chọn chiến lược được đưa ra khi một quốc gia đã chứng minh được sức mạnh kiên cường và năng lực răn đe trên trường quốc tế”.
Ông tiết lộ rằng quyết định chấp thuận tạm ngừng chiến sự được đưa ra dưới sự chỉ đạo của Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran. Ông khẳng định lệnh ngừng bắn không phải do áp lực từ bên ngoài, mà là quyết định có tính toán của Iran, chỉ được kích hoạt sau khi “kẻ thù” - ám chỉ chính quyền Do Thái - chủ động đề nghị chấm dứt chiến sự vô điều kiện. Araghchi nhấn mạnh: “Đây không phải là một tính toán sai lầm của Bộ Ngoại giao. Đây là chỉ đạo thống nhất từ lãnh đạo cấp cao của đất nước. Lệnh ngừng bắn chỉ được phê chuẩn sau khi phía Israel chủ động đưa ra yêu cầu - một kết quả cho thấy hiệu quả từ chiến lược kháng cự của Iran”.
Cuộc chiến kéo dài 12 ngày chứng kiến sự leo thang quân sự nghiêm trọng, bao gồm các cuộc không kích của Mỹ vào ngày 22/6 nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran tại Natanz, Fordow và Isfahan. Đáp trả nhanh chóng, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã phát động chiến dịch “Lời hứa Chân thật 3”, phóng 22 đợt tên lửa tấn công các trung tâm quân sự và tình báo của Israel tại vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Iran cũng tấn công căn cứ không quân al-Udeid tại Qatar - căn cứ lớn nhất của Mỹ tại Tây Á - như một lời cảnh báo rằng mọi hành động gây hấn sẽ phải trả giá đắt. Cuộc chiến kết thúc vào ngày 24/6.
Theo Araghchi, việc Iran quyết định kết hợp giữa kháng cự quân sự và can thiệp ngoại giao chính là điều đã ngăn chặn chiến tranh lan rộng thành thảm họa khu vực. Ông nói: “Chúng ta đã 3 lần đứng bên bờ vực chiến tranh toàn diện trong những năm gần đây - sau cái chết của (thủ lĩnh phong trào Hồi giáo Hamas) Ismail Haniyeh, trong chiến dịch “Lời hứa 2”, và sau sự sụp đổ của Syria. Tuy nhiên, chính ngoại giao, chứ không chỉ vũ lực, đã giúp chúng ta thoát khỏi vực thẳm”.
Trong phát biểu của mình, Araghchi cũng chỉ trích nhóm 3 nước châu Âu - gồm Pháp, Anh và Đức - vì “sự đạo đức giả trắng trợn”. Vào ngày 26/7, 3 nước này đã đưa ra tối hậu thư, đe dọa kích hoạt cơ chế tái áp đặt trừng phạt (snapback)
của Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) vào trước ngày 31/8 nếu Iran không trở lại bàn đàm phán với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Ông nói: “Chính những chính phủ này đã làm ngơ để Israel dội bom tàn bạo xuống Gaza suốt nhiều tháng trời, giờ lại đưa ra tối hậu thư với Iran khi chúng tôi tự vệ. Trong khi hơn 120 quốc gia lên án các cuộc tấn công vào Iran, châu Âu lại lặp lại luận điệu của Mỹ thay vì bảo vệ thỏa thuận hạt nhân JCPOA mà họ tuyên bố ủng hộ”.
Ông cũng phê phán việc các nước châu Âu giữ im lặng trong suốt chiến dịch “gây áp lực tối đa” của Mỹ và những lời đe dọa trực tiếp từ Tổng thống Mỹ Donald Trump:
“Họ đã không lên tiếng phản đối các vụ phá hoại cơ sở hạt nhân của chúng tôi hay vụ ám sát các nhà khoa học của Iran, nhưng lại giả vờ bảo vệ nguyên tắc không phổ biến vũ khí hạt nhân. Đó không phải là ngoại giao - mà là sự cưỡng ép hợp pháp trá hình”.
Về vấn đề hạt nhân, Araghchi nhắc lại lập trường lâu dài của Iran: Tehran chưa bao giờ theo đuổi vũ khí hạt nhân, và JCPOA chỉ là những biện pháp xây dựng lòng tin tạm thời, không phải giới hạn vĩnh viễn. Ông cho rằng cách tiếp cận của Mỹ dưới thời Trump - xen kẽ giữa đe dọa công khai và đề xuất mơ hồ - là một cái bẫy mà Iran đã khôn ngoan vượt qua. Ông nhấn mạnh: “Khi Trump đưa ra tối hậu thư chiến tranh hoặc đàm phán, Iran đã chọn đối thoại gián tiếp - không phải vì yếu đuối, mà vì tầm nhìn chiến lược". Araghchi bác bỏ các đề xuất như thành lập một liên danh nhiên liệu đa quốc gia, cho rằng đó là sự xâm phạm chủ quyền. Ông khẳng định quyền của Iran trong việc sở hữu công nghệ hạt nhân vì mục đích hòa bình là điều không thể đem ra mặc cả, đồng thời cảnh báo rằng nếu bị dồn ép quá mức, Iran có thể xem xét lại tư cách thành viên của mình trong Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT).
Ngoại trưởng Iran cũng dành lời khen ngợi người dân Iran vì sự đoàn kết trong khủng hoảng: “Sự đồng lòng mạnh mẽ của nhân dân cho thấy niềm tin sâu sắc vào nỗ lực của nhà nước trong việc vừa tránh chiến tranh, vừa bảo vệ danh dự quốc gia”. Theo Araghchi, phản ứng của Iran - cả về quân sự và ngoại giao - đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: “Chúng tôi không bị cô lập. Chúng tôi không bị đe dọa. Và chúng tôi chỉ đàm phán khi lá cờ của mình đã được giương cao trong chiến thắng”. Ông kết luận bằng lời cảnh báo tới các quốc gia trong khu vực đang cho phép Quân đội Mỹ đóng quân: “Nếu Iran buộc phải tự vệ, thì sẽ không có căn cứ thù địch nào được miễn trừ".
Trong bối cảnh lệnh ngừng bắn hiện đang có hiệu lực và các nỗ lực ngoại giao tiếp tục được triển khai, giới lãnh đạo Iran xem cuộc xung đột vừa qua không phải là hồi kết, mà là một bước ngoặt - nơi năng lực răn đe và bản lĩnh ngoại giao của Iran đã củng cố vị thế của nước này trong khu vực và trên trường quốc tế./.