James Webb lần đầu tiên quan sát hố đen "ăn nhẹ" sao trong vũ trụ
Hà Nội (TTXVN 3/8)-- Kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) vừa ghi nhận những hố đen đầu tiên đang “ngốn” các ngôi sao trong các thiên hà bị bụi vũ trụ che khuất - những nơi mà phần lớn kính thiên văn khác không thể quan sát.
Theo nghiên cứu công bố ngày 1/8 trên tạp chí Astrophysical Journal Letters, JWST đã sử dụng khả năng quan sát hồng ngoại vượt trội để nhìn xuyên qua lớp bụi, hé lộ các sự kiện hiếm gặp gọi là TDE - hiện tượng khi một ngôi sao đi lạc vào quá gần hố đen, bị kéo giãn thành đĩa khí nóng quay xung quanh và dần bị nuốt chửng.
Thông thường, các TDE được phát hiện nhờ bức xạ tia X, cực tím hoặc ánh sáng khả kiến phát ra từ khí sao bị nung nóng - nhưng trong môi trường đầy bụi, các tín hiệu này gần như bị chặn hoàn toàn. Tuy nhiên, chính bụi vũ trụ sau khi hấp thụ năng lượng đó lại phát ra ánh sáng hồng ngoại - một tín hiệu đặc trưng mà JWST có thể nhận biết.
Tiến sĩ Megan Masterson, nhà vật lý thiên văn tại MIT, cho biết: “Các bước sóng quan sát truyền thống gần như bị bụi cản hết, nhưng JWST thì có thể nhìn thấy tín hiệu hồng ngoại phát ra muộn vài tháng - đây gần như là cách duy nhất để nghiên cứu các hố đen đang ăn sao nhưng bị bụi che kín”.
Trong nghiên cứu trước đó, nhóm của Masterson đã rà soát dữ liệu từ các khảo sát hồng ngoại và phát hiện 12 dấu hiệu TDE tiềm năng. Với JWST, họ tập trung vào 4 trường hợp và phát hiện các nguyên tử bị ion hóa mạnh - dấu hiệu rõ ràng cho thấy có bức xạ năng lượng cao từ hố đen đang hoạt động. Đồng thời, dấu vết của bụi silicat cũng cho thấy các sự kiện này nhiều khả năng là các hố đen “ngủ yên” vừa tỉnh dậy để “ăn nhẹ" một ngôi sao, chứ không phải hố đen đang ăn liên tục như ở các chuẩn tinh (quasar). Mô phỏng máy tính sau đó xác nhận các quan sát của JWST hoàn toàn phù hợp với kịch bản TDE.
Phát hiện này không chỉ giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn cách các hố đen hoạt động trong môi trường nhiều bụi - vốn chiếm phần lớn vũ trụ - mà còn mở ra phương pháp mới để "nhìn thấy" những hố đen trước nay gần như vô hình./.
Thanh Tùng