Lý do cần ngừng bắn ở
Ukraine Trang mạng project-syndicate.org (New York 27/8)
“Chỉ cần chín muồi là đủ” là lời của Edgar trong vở kịch “Vua Lear” của Shakespeare.
Mọi người nên ghi nhớ điều này trong bối cảnh các nỗ lực ngoại giao nhằm chấm dứt chiến tranh giữa Nga và Ukraine.
Hiếm khi trong lịch sử, một bên có thể chấm dứt chiến tranh chỉ bằng cách áp đặt ý chí của mình lên bên kia. Trong hầu hết các trường hợp, điều khiến một cuộc xung đột chín muồi để rồi tìm giải pháp chính là sự hiện diện của những nhà lãnh đạo lựa chọn một thỏa thuận thay vì tiếp tục chiến đấu, những người đủ mạnh mẽ trong nước để duy trì sự ủng hộ cho lập trường đó, những người ủng hộ một công thức mang lại lợi ích cho tất cả mọi người và những người chấp nhận một tiến trình ngoại giao được cả hai bên chấp nhận để đạt được những mục tiêu này.
Ngày nay, câu hỏi hiển nhiên về cuộc chiến Nga-Ukraine là liệu những yếu tố này có thể được xác định hay không. Mặc dù Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt hòa bình lên hàng đầu, nhưng thật khó để lạc quan. Nga đã chiếm đóng Crimea và một phần khu vực Donbass ở phía Đông Ukraine vào năm 2014, và ba năm rưỡi giao tranh tái diễn bắt đầu từ tháng 2/2022 đã không mang lại nhiều thay đổi cho bản đồ này. Nền hòa bình duy nhất có thể hình dung được sẽ phải được thương lượng, chứ không phải áp đặt.
Triển vọng ngoại giao đặc biệt chưa chín muồi khi nói đến Nga. Tổng thống Vladimir Putin có lẽ đủ mạnh mẽ để đưa ra lời kêu gọi chấm dứt chiến tranh ở trong nước, mặc dù ông sẽ phải giải thích tại sao quá nhiều sinh mạng đã phải hy sinh để đổi lấy một chiến thắng không trọn vẹn. Tuy nhiên, ông vẫn chưa sẵn sàng làm như vậy, bởi vì ông tin rằng tốt hơn hết là không nên có một thỏa thuận và thời gian đang đứng về phía ông. Mục tiêu của Putin không phải là thêm lãnh thổ, mà là ngăn chặn Ukraine với tư cách là một quốc gia dân chủ độc lập có quan hệ chặt chẽ với phương Tây, và ông chưa hề tỏ ra sẵn sàng chấp nhận bất cứ điều gì ít hơn. Cũng chưa rõ liệu hiện tại có tồn tại một tiến trình mà Nga sẽ chấp nhận hay không;
Điện Kremlin đang dựng lên những rào cản cho cuộc gặp giữa Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Về phía Ukraine, cũng có những giới hạn. Ukraine coi lệnh ngừng bắn là tốt hơn so với việc tiếp tục chiến tranh, nhưng chỉ khi nào không bị yêu cầu chuyển giao bất kỳ vùng đất nào vĩnh viễn cho Nga. Zelensky có thể đưa ra một sự thỏa hiệp như vậy, mặc dù nhiều người trong nước sẽ cay đắng nhận ra rằng Nga sẽ tiếp tục chiếm đóng lãnh thổ Ukraine.
Một nền hòa bình lâu dài giữa Nga và Ukraine chắc chắn sẽ được ưu tiên hơn, nhưng điều đó vẫn nằm ngoài tầm với. Một giải pháp lâu dài phải khả thi cũng như đáng mong muốn, và hiện tại, những nỗ lực ngoại giao đầy tham vọng như vậy là không thể. Hơn nữa, có rất nhiều rủi ro liên quan đến việc theo đuổi một nền hòa bình lâu dài trước khi thời cơ chín muồi.
Việc buộc Ukraine từ bỏ lãnh thổ sẽ là "phần thưởng" cho sự hung hăng của Putin, có thể sẽ dụ dỗ những nước khác có tham vọng lãnh thổ sử dụng vũ lực để đạt được những mục tiêu đó. Hơn nữa, thực tế là việc đàm phán một nền hòa bình như vậy sẽ mất nhiều tháng hoặc nhiều năm, do đó giao tranh sẽ còn kéo dài. Thông thường, phạm vi của tham vọng ngoại giao không thể lớn hơn mức độ chín muồi cho một giải pháp chấm dứt chiến tranh.
Những cân nhắc này nhấn mạnh sự cần thiết phải xem xét lại khả năng làm trung gian cho một lệnh ngừng bắn - cách tiếp cận của Mỹ trước hội nghị thượng đỉnh Trump-Putin ở Alaska. Cả Nga và Ukraine đều sẽ không hoàn toàn hài lòng.
Ukraine sẽ từ bỏ khả năng giải phóng bằng vũ lực những gì Nga đang chiếm đóng;
Nga sẽ từ bỏ khả năng chiếm đóng thêm lãnh thổ Ukraine và lật đổ chính phủ của nước này.
Nhưng một lệnh ngừng bắn mang lại lợi ích cho cả hai bên, vượt xa những lợi ích tích lũy được từ việc chấm dứt giao tranh. Không bên nào bị yêu cầu từ bỏ các mục tiêu dài hạn hoặc bị ngăn cản củng cố quân đội.
Việc đạt được một lệnh ngừng bắn như vậy đòi hỏi hai điều: gia tăng áp lực lên Nga và cam kết lâu dài với Ukraine. Phần lớn điều này có thể đạt được bằng cách Trump cam kết (và thuyết phục Quốc hội ủng hộ) việc cung cấp hỗ trợ quân sự và tình báo không giới hạn mà Ukraine cần để xây dựng một hệ thống phòng thủ bền vững và thực hiện các cuộc tấn công vào các mục tiêu ở Nga. Việc áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga cũng là cần thiết - cũng như lời hứa nới lỏng các biện pháp trừng phạt nếu Nga ký kết một lệnh ngừng bắn.
Một số người cho rằng các đảm bảo an ninh phải được mở rộng cho Ukraine. Khả năng này cần được tiếp cận một cách thận trọng. Ukraine đã bị xâm lược hai lần mặc dù đã nhận được những đảm bảo vào năm 1994. Những đảm bảo duy nhất được chứng minh ở châu Âu trong thời kỳ hậu chiến là những đảm bảo do NATO cung cấp cho các thành viên của mình - những đảm bảo gần như tự động và được hỗ trợ bởi năng lực quân sự có ý nghĩa của Mỹ và châu Âu. Không thể mong đợi điều gì tương tự như vậy ở đây.
Châu Âu và Mỹ cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng liệu họ có muốn từ bỏ chính sách gián tiếp hỗ trợ Ukraine để đổi lấy việc triển khai máy bay và lực lượng bộ binh ở nước này hay không - điều có thể đẩy họ vào cuộc chiến với Nga. Một lần nữa, hỗ trợ an ninh có vẻ hấp dẫn hơn so với đảm bảo an ninh.
Việc thúc đẩy lệnh ngừng bắn sẽ không hề dễ dàng. Có nguy cơ thực sự là chiến tranh sẽ tiếp diễn. Theo thời gian, cả hai bên sẽ phải đánh giá lại những ưu và nhược điểm của việc tiếp tục giao tranh và liệu họ có sẵn sàng thỏa hiệp thêm điều gì để chấm dứt nó hay không.
Và ngay cả khi lệnh ngừng bắn được đưa ra, vẫn có nguy cơ nó sẽ không kéo dài, rằng nó sẽ chỉ đơn giản là một sự tạm dừng chứ không phải là một bước tiến tới hòa bình. Cách để ngăn chặn giao tranh tái diễn là làm cho nó trở nên kém hấp dẫn bằng cách tăng cường răn đe và củng cố cách tiếp cận này bằng cách nêu rõ những chi phí sẽ áp đặt cho bên vi phạm lệnh ngừng bắn.
Cũng có nguy cơ lệnh ngừng bắn sẽ kéo dài và các ranh giới tạm thời trở nên gần như vĩnh viễn. Đây là kinh nghiệm đã diễn ra trên cả Bán đảo Triều Tiên và ở Cyprus.
Tuy nhiên, điều đó vẫn tốt hơn nhiều so với việc tiếp tục chiến tranh. Và một ngày nào đó, sau khi một lãnh đạo mới xuất hiện, rất có thể sẽ có cơ hội đàm phán một thỏa thuận hòa bình. Cho đến lúc đó, một lệnh ngừng bắn lâu dài có vẻ là lựa chọn tốt nhất cho tất cả mọi người./.