Canada và bài toán độc lập chiến lược
TTXVN (Ottawa 2/8): Canada đang đứng trước bước ngoặt quan trọng trong định hướng thương mại và đối ngoại quốc gia, khi quan hệ với Mỹ ngày càng phức tạp và sức ép thuế quan gia tăng, trong khi Trung Quốc nổi lên như một đối tác tiềm năng. Các động thái gần đây của cả hai cường quốc lớn nhất thế giới khiến giới hoạch định chính sách tại Ottawa phải cân nhắc kỹ lưỡng con đường phía trước.
* Sức ép từ Mỹ: Cảnh báo về sự phụ thuộc Theo phân tích của tờ The Globe and Mail, những diễn biến gần đây cho thấy Mỹ không còn đơn thuần xem Canada là một đồng minh chiến lược mà đang chuyển sang cách tiếp cận mang tính thương lượng cứng rắn hơn.
Ngày 1/8, Thủ tướng Canada Mark Carney cho biết chính phủ nước này thất vọng trước quyết định của Tổng thống Trump tăng thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Canada lên 35%, từ mức 25% đưa ra trước đó. Tuy nhiên, một loạt sản phẩm nằm trong Hiệp định thương mại Canada-Mỹ-Mexico (CUSMA) năm 2020 vẫn được miễn thuế.
Sắc lệnh áp thuế của Tổng thống Trump nêu rõ Canada không hợp tác trong việc ngăn chặn tình trạng tự do buôn bán thuốc giảm đau chứa chất gây nghiện fentanyl và các loại ma túy khác, cũng như những hành động trả đũa của Ottawa.
Trong khi đó, Thủ tướng Carney cho biết Canada đã nỗ lực ngăn chặn nạn buôn bán tràn lan fentanyl và tăng cường an ninh biên giới.   Theo ông, dù hiệp định CUSMA vẫn còn hiệu lực nhưng một số mặt hàng khác của Canada như gỗ, thép, nhôm và ô tô có thể bị ảnh hưởng nặng nề từ biện pháp thuế quan của Mỹ.
Thỏa thuận giữa hai nước về việc Canada hủy bỏ thuế dịch vụ kỹ thuật số đã giúp các tập đoàn công nghệ lớn của Mỹ như Meta, Netflix hưởng lợi đáng kể, trong khi Canada phải đối mặt với thiệt hại về quyền tự chủ tài chính. Điều này được đánh giá là lời cảnh báo rõ ràng về tính bền vững của mô hình phụ thuộc sâu vào một thị trường duy nhất.
Trong bối cảnh này, yêu cầu đa dạng hóa quan hệ thương mại được đặt ra như một ưu tiên mang tính chiến lược, không chỉ là một lựa chọn mà là một đòi hỏi cấp thiết để đảm bảo an ninh kinh tế trong dài hạn.
* Cơ hội từ Trung Quốc Trong khi đó, Trung Quốc – nền kinh tế lớn nhất thế giới tính theo sức mua tương đương – đang trở thành một đối tác đáng chú ý với Canada. Quốc gia này hiện chiếm tới 1/3 sản lượng sản xuất toàn cầu và dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng tái tạo, vật liệu mới…
Dữ liệu thương mại cho thấy, từ năm 2018 đến 2023, kim ngạch thương mại giữa Trung Quốc và Mexico - quốc gia vẫn duy trì quan hệ ổn định với Mỹ - đã tăng 66%. Điều này được xem là ví dụ cho thấy khả năng duy trì thế cân bằng trong chính sách đối ngoại là khả thi, nếu được hoạch định khéo léo.
Các quan chức ngoại giao Canada cũng bắt đầu cho thấy dấu hiệu tái định hướng. Phát biểu sau chuyến công du châu Á đầu tháng 7/2025, Ngoại trưởng Canada Anita Anand nhấn mạnh rằng chính sách đối ngoại cần phản ánh lợi ích kinh tế quốc gia, đồng thời không nên bị giới hạn bởi những giá trị truyền thống đơn thuần.
Trước đó, trong tháng 6/2025, Thủ tướng Mark Carney và người đồng cấp Trung Quốc Lý Cường đã thống nhất “bình thường hóa” quan hệ song phương và khôi phục Ủy ban Kinh tế – Thương mại chung. Đây là tín hiệu cho thấy hai bên đang tìm kiếm cơ chế hợp tác thực chất hơn trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động.
* Giữ cân bằng giữa hai cực Tuy nhiên, cả Mỹ và Trung Quốc đều không phải là những lựa chọn hoàn toàn an toàn. Trung Quốc vẫn đang áp thuế trừng phạt lên nông sản và hải sản của Canada để đáp trả biện pháp thuế quan đối với ô tô điện mà Canada đã ban hành. Cùng lúc, các điều kiện mà Bắc Kinh đưa ra cho việc mở rộng hợp tác cũng khiến Ottawa phải thận trọng, từ tiếp cận khoáng sản, công nghệ cao cho tới các hoạt động tại Bắc Cực.
Ở chiều ngược lại, Mỹ ngày càng gia tăng yêu cầu tiếp cận chiến lược, trong khi không ít chính sách thương mại được cho là nhằm tái định vị Canada như một đối tác lệ thuộc hơn là độc lập.
Trong bối cảnh bị kẹp giữa hai siêu cường, Canada đang nỗ lực tìm kiếm “vùng đệm chiến lược” để bảo vệ các lợi ích cốt lõi. Việc xem xét lại cấu trúc của các mối quan hệ thương mại và an ninh đang được đẩy mạnh, đi cùng với các kế hoạch tăng cường năng lực sản xuất nội địa và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
* Triển vọng và lựa chọn Trung Quốc có thể đóng vai trò là đối tác bổ sung chứ không thay thế, nếu được khai thác đúng hướng, nhất là trong việc tiếp cận công nghệ và mở rộng thị trường cho doanh nghiệp Canada. Đổi lại, Ottawa cần giữ vững lập trường trong các vấn đề chiến lược như chủ quyền công nghệ và an ninh quốc gia.
Về phía Mỹ, sự gắn bó về địa lý, lịch sử và hệ thống pháp lý khiến nước này vẫn là đối tác then chốt. Tuy nhiên, Canada cần tìm ra cách đàm phán hiệu quả để không rơi vào thế yếu khi đối mặt với các đòn bẩy thuế quan.
Thủ tướng Mark Carney, trong bối cảnh đầy biến động này, sẽ phải đưa ra quyết sách phù hợp, giúp Canada cân bằng giữa lợi ích kinh tế và vị thế địa chính trị. Khi thế giới đang bước vào kỷ nguyên đa cực, lựa chọn của Ottawa sẽ mang tính quyết định cho hướng đi của cả một thế hệ./.
Hà Linh (TTXVN tại Ottawa)