Thị trường dầu mỏ trong vòng xoáy địa chính trị
(Izvestia)
Mới đây, Liên minh châu Âu (EU) đã đưa ra gói trừng phạt thứ 18 đối với Nga, hạ trần giá dầu của Nga xuống còn 47,6 USD/thùng. Mức giá này thấp hơn khoảng 15% so với giá trung bình trên thị trường. Các biện pháp chống lại “đội tàu chở dầu ngầm" cũng được mở rộng. Các chuyên gia Nga tin rằng các quyết định trên sẽ không gây tổn hại đến lợi ích của Moskva.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sẽ áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt đối với Nga và các đối tác thương mại của nước này nếu thỏa thuận về Ukraine không được ký kết trong vòng 50 ngày. Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), Mark Rutte đã khẳng định tính nghiêm túc của tuyên bố trong bài phát biểu trước các nhà lãnh đạo Ấn Độ, Trung Quốc và Brazil, và các nước này đã nhanh chóng phản ứng.
Bắc Kinh đã bày tỏ sự không hài lòng và đe dọa sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đáp trả. Còn theo Bộ trưởng Dầu mỏ Ấn Độ Hardeep Singh Puri, New Delhi từ lâu đã đa dạng hóa nguồn cung, tăng số lượng quốc gia cung cấp từ 27 lên 40.
Theo ông Alexander Shneiderman, Giám đốc Kinh doanh và Hỗ trợ khách hàng tại Alfa-Forex, không hề thiếu hụt dầu mỏ trên thế giới, đặc biệt là sau khi các thành viên thuộc Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ cùng các đồng minh, được gọi là OPEC+, dỡ bỏ hạn chế sản xuất. Vấn đề không nằm ở nhà cung cấp hay sản lượng, mà là ở mức độ chênh lệch giá. Nga là nhà cung cấp dầu mỏ lớn nhất cho Ấn Độ, cung cấp gần 35% (theo một số dữ liệu - tới 44%). Và Ấn Độ được mua toàn bộ khối lượng với giá chiết khấu lớn.
Theo chuyên gia này, Nga đang đảm bảo công việc liên tục cho các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ, bảo vệ các nhà máy này khỏi tình trạng ngừng hoạt động. Đồng thời, hầu hết sản phẩm cuối cùng đều có giá trị gia tăng cao và được xuất khẩu sang châu Âu, nơi đã từ chối nguồn cung từ Liên bang Nga vài năm trước. EU trả theo giá thị trường, có tính đến chi phí hậu cần. Với mô hình này, lợi ích cho nền kinh tế Ấn Độ là rõ ràng.
Ông Shneiderman cũng dự đoán giá dầu sẽ tăng ngay lập tức trong trường hợp tình hình tiếp tục leo thang. Nhà phân tích Nikolai Dudchenko tại FG Finam đồng ý với quan điểm này. Ông chỉ ra rằng, Nga sản xuất khoảng 9 triệu thùng/ngày, tương đương khoảng 8,5% nhu cầu toàn cầu (105 triệu thùng/ngày). Do đó Nga vẫn là một trong những nhân tố chính, bất chấp án phạt.
Theo Phó Giáo sư Viện Kinh tế, Toán học và Công nghệ Thông tin thuộc Học viện Tổng thống, Tamara Safonova, kinh nghiệm lịch sử cho thấy các quốc gia từ chối nguồn năng lượng của Nga sẽ gặp phải tình trạng trì trệ kinh tế, còn việc nối lại hợp tác sẽ khó hơn. Ngay cả nếu quốc gia nhập khẩu lớn như Ấn Độ chuyển hướng sang mua từ các nguồn thay thế, chịu thiệt hại kinh tế, thì dòng hàng hóa sẽ nhanh chóng chuyển đổi và một hàng dài người mua mới quan tâm sẽ xuất hiện.
Theo nhà kinh tế này, giá dầu trong tương lai gần sẽ không bị ảnh hưởng bởi "yếu tố Ấn Độ", mà bởi các sự kiện tại các điểm nóng của hành tinh liên quan đến khả năng vận hành của các cơ sở hạ tầng năng lượng và hoạt động của các hành lang giao thông.
Sản lượng dầu đang tăng trên toàn thế giới, nhưng trữ lượng dầu thì không, Giám đốc điều hành Rosneft Igor Sechin phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg (SPIEF) vào tháng 6/2025. Theo ông, hiện tại, trữ lượng dầu toàn cầu đang ở mức thấp nhất trong 5 năm qua — khoảng 5,5 tỷ thùng, với xu hướng giảm hơn nữa do sản lượng tăng.
Đồng thời, giá trị của dầu mỏ như một nguồn năng lượng vẫn còn cao, và không thể thay thế bằng việc chuyển sang các nguồn năng lượng xanh. Ông Sechin gọi những khẳng định ngược lại là "niềm tin mù quáng". Theo ông, nguồn năng lượng được phát hiện mới thường có mật độ dòng năng lượng cao hơn so với nguồn bị thay thế. Ví dụ, dầu mỏ đã thay thế than đá - vốn kém hiệu quả hơn, và khí đốt và năng lượng hạt nhân có mật độ dòng năng lượng cao hơn dầu mỏ. Trong khi đó, cả năng lượng Mặt trời và năng lượng gió đều kém hơn năng lượng truyền thống hàng chục, thậm chí hàng trăm lần.
Do đó, xét đến tình trạng suy giảm trữ lượng và sự gia tăng tiêu thụ các nguồn tài nguyên đang cạn kiệt, giá một thùng dầu đơn giản là không thể bằng giá trần do các quan chức châu Âu đặt ra. Người đứng đầu Rosneft cho rằng mục tiêu thực sự là mong muốn của Liên minh châu Âu nhằm tăng hiệu quả các mua sắm của mình từ Nga, chứ không phải làm giảm nguồn thu ngân sách của Nga.
Các nhà phân tích đều đồng ý rằng, về trung hạn, giá vàng đen sẽ bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế quan của các quốc gia. Chiến tranh thuế quan là một yếu tố tiêu cực đối với thị trường, vì chúng làm dấy lên lo ngại về nhu cầu dầu mỏ toàn cầu.
Theo chuyên gia Nikolai Dudchenko, yếu tố chiến tranh thương mại đang trở nên phức tạp hơn bởi áp lực địa chính trị, bao gồm tối hậu thư 50 ngày của Tổng thống Trump và một gói trừng phạt chống Nga từ EU. Tuy nhiên, chuyên gia này không cho rằng lệnh trừng phạt từ EU sẽ có tác động đáng kể đến thị trường dầu mỏ toàn cầu. Kinh nghiệm cho thấy các doanh nghiệp đã học được cách thích nghi khá tốt với các hạn chế. Liên quan đến các mối đe dọa từ Tổng thống Trump, điều quan trọng cần hiểu là 50 ngày là một khoảng thời gian khá dài trong đó nhiều sự kiện có thể xảy ra. Và Tổng thống Trump có thể gia hạn, như đã nhiều lần làm với các án phạt khác. Do đó, nhà phân tích này tin rằng còn quá sớm để lo ngại về những tuyên bố của Tổng thống Mỹ.
Không thể bỏ qua yếu tố mùa vụ trong tăng trưởng nhu cầu dầu mỏ: trong các kỳ nghỉ lễ và kỳ nghỉ Hè, lưu lượng di chuyển bằng ô tô tăng lên, và do đó, mức tiêu thụ nhiên liệu cũng tăng theo. Chuyên gia Nikolai Dudchenko đã lấy ví dụ về sự gia tăng lượng người Mỹ đi ô tô vào Ngày Độc lập.
Hiện nay, cơ sở hạ tầng đường bộ của Nga được cải thiện và du lịch bằng ô tô ngày càng tăng. Và không chỉ tại Nga: số lượng các chuyến đi bằng ô tô ra nước ngoài của người Nga đã tăng 8-10% vào năm 2024.
Bên cạnh sự bùng nổ của du lịch bằng ô tô, chuyên gia Ekaterina Kosareva, đối tác quản lý của công ty phân tích VMT Consult, cũng lưu ý đến yếu tố mùa vụ nông nghiệp. Ngay từ giữa tháng 7, một tháng sau khi kết thúc mùa gieo trồng, mùa thu hoạch đã bắt đầu. Nông nghiệp là ngành tiêu thụ nhiên liệu diesel chính tại các vựa nông sản. Dân số Trái đất tăng lên hàng năm, đồng nghĩa với nhu cầu chế biến lương thực và cây trồng cũng tăng theo.
Theo tính toán của nhà nghiên cứu Alex de Vries-Gao từ Đại học Tự do Amsterdam, đến cuối năm 2025, gần một nửa tổng lượng điện được sản xuất trên hành tinh sẽ phục vụ cho các trung tâm dữ liệu, và Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ vượt qua ngành khai thác tiền số về mức tiêu thụ điện.
AI và Internet vạn vật (IoT), các mạng nơ-ron chuyên dụng trong nhiều ngành công nghiệp, việc sử dụng robot và máy bay không người lái công nghiệp, cũng như các công nghệ sạch - tất cả những điều này là một phần của cái gọi là làn sóng đổi mới thứ 6 đang bao trùm thế giới, chuyên gia Ekaterina Kosareva nhận xét. Sẽ cực kỳ ngây thơ nếu tin rằng một cơ sở hạ tầng khổng lồ, tiêu tốn nhiều năng lượng như vậy, có thể được chạy bằng năng lượng Mặt trời. Điều này có nghĩa là dầu mỏ, với tư cách là nguồn năng lượng cơ bản, sẽ còn được ưa chuộng trong một thời gian rất dài. Nhu cầu cao trong khi nguồn tài nguyên đang cạn kiệt sẽ quyết định giá mỗi thùng dầu. Do đó, mức giá trần 47,6 USD/thùng mà châu Âu đã chấp thuận, là một điều vô lý trên thị trường - nhà phân tích tóm tắt.
Hiện tại, trên thị trường giao ngay, giá dầu thô Brent đang gần với giá trị trung bình của 200 ngày qua, tức là khoảng 69 USD/thùng. Ông Nikolay Dudchenko dự báo, đà tăng giá có thể tiếp tục trong mùa Hè này. Theo ông, giá dầu trung bình trong năm nay sẽ không vượt quá 70-71 USD/thùng. Giá "vàng đen" có thể tăng đáng kể trong trường hợp leo thang địa chính trị, ví dụ như ở Trung Đông./.
Tâm Hằng (TTXVN tại Moskva)