Bảo tồn, khai thác bền vững nhóm tháp L trong quần thể Đền tháp Mỹ Sơn
Đà Nẵng (TTXVN 2/8)
Chiều 2/8, tại Khu đền tháp Mỹ Sơn, xã Thu Bồn, thành phố Đà Nẵng, Ban quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn phối hợp với Viện Khảo cổ học - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Bảo tồn di tích, Viện Khảo cổ học và Quỹ C.M. Lerici (Italia) tổ chức hội thảo đánh giá sơ bộ kết quả khai quật nhóm tháp L, thuộc quần thể Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn, nhằm làm rõ đặc điểm kiến trúc, chức năng của nhóm tháp L và đưa ra những giải pháp để bảo vệ toàn vẹn, lâu dài, bền vững các giá trị của nhóm tháp này.
Phó Giám đốc phụ trách Ban Quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn Nguyễn Công Khiết cho biết, thực hiện Quyết định số 1263/QĐ-BVHTTDL ngày 06/5/2025 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Ban quản lý Di sản Văn hóa thế giới Mỹ Sơn phối hợp với Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), Viện Bảo tồn di tích, Viện Khảo cổ học và Quỹ C.M. Lerici (Italia) khai quật khảo cổ tại nhóm tháp L thuộc Khu đền tháp Mỹ Sơn. Thời gian khai quật được thực hiện từ ngày 09/5/2025 đến 30/7/2025 với diện tích khai quật cho phép là 150 m2.
Trực tiếp chỉ đạo công tác khai quật, Tiến sĩ khảo cổ học Patrizia Zolese, Giám đốc Qũy C.M. Lerici (Italy) cho biết, đây là cuộc khai quật lần thứ 2 tại nhóm tháp L sau lần khai quật đầu tiên vào năm 2019. Cuộc khai quật lần này nhằm mục đích mở rộng khu vực khảo sát của nhóm tháp L về phần sườn đồi phía Đông.
Các nhà khoa học trong nước và quốc tế đã khai quật một phần để thu thập thêm dữ liệu về khu vực nhóm tháp L, đặc biệt là kiến trúc liên quan đến phần tường gạch bao quanh nhóm tháp L1 và L2. Qua đó tiếp tục nghiên cứu, phân loại hình thái ngói lợp của các kiến trúc L1 và L2, cũng như các hiện vật gốm liên quan được tìm thấy, hoàn thiện các bản vẽ cuối cùng cho việc bảo tồn đối với kiến trúc nhóm tháp L.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho biết, từ đầu thế kỷ XX, tháp L được ghi nhận bởi Henri Parmentier (Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp). Theo nhà khoa học người Pháp H.Parmentier, tháp L là một kiến trúc như một phòng dài, lợp ngói có hai cửa mở đối diện.
Sau cuộc khai quật đầu tiên vào năm 2019 đã ghi nhận thêm một nền móng kiến trúc nằm phía Tây của phòng dài L. Các nhà khảo cổ đặt tên cho công trình phát hiện trước đó là L1 và nền móng phát hiện sau là L2. Tháp L1 và L2 nằm trên trục kiến trúc theo hướng Đông Tây và có tường bao xung quanh.
Đợt khai quật này có ý nghĩa quan trọng, góp phần giải quyết những câu hỏi khoa học từ khi nhà khoa học người Pháp H.Parmentier đến Mỹ Sơn vào năm 1904 và ghi nhận khu L chỉ có 1 nhà dài Mandapa, từ đó dẫn đến những ý kiến khác nhau về việc có hay không một khu tháp cổng ở khu vực này.
Kết quả sơ bộ tại hiện trường ghi nhận nhóm tháp L là một cụm gồm ít nhất 3 kiến trúc đền tháp. Nhóm tháp L có bố cục mặt bằng một đền tháp chính tương tự các nhóm tháp G, H ở Mỹ Sơn. Qua đợt khai quật lần này, chúng ta cũng bổ sung nhận thức rằng trong lòng đất Mỹ Sơn còn nhiều bí ẩn cần tiếp tục được khám phá, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quý, Viện Khảo cổ học nhấn mạnh.
Nhóm L nằm cách nhóm B-C-D khoảng 75m về phía Nam, tọa lạc trên đỉnh một con đồi nhỏ. Vị trí cao này vừa mang lại tầm quan sát rộng lớn, bao quát toàn bộ khu đền tháp, vừa tạo nên một cảnh quan nổi bật trong tổng thể không gian.
Dựa trên các nghiên cứu ban đầu, các nhà khảo cổ nhận định, những kiến trúc của nhóm tháp L có niên đại khá muộn, khoảng vào thế kỷ XIII và có thể được sử dụng đến đầu thế kỷ XIV.
Đợt khai quật lần này không chỉ góp phần nhận diện giá trị kiến trúc nhóm tháp L trong quần thể Di sản thế giới Mỹ Sơn mà còn phân loại hình thái kiến trúc, nhận diện rõ chức năng để bảo tồn bền vững, lâu dài và phát huy các giá trị văn hóa của nhóm tháp này trong thời gian tới./.
Đoàn Hữu Trung