Kinh tế Trung Quốc - Bài 1: Lực cản lớn nhất của chiến lược tự cường
(thediplomat.com)
Trang thediplomat.com mới đây có bài phân tích về việc Trung Quốc đang nỗ lực xây dựng "thị trường lớn thống nhất" để giảm rào cản nội địa và thúc đẩy tăng trưởng, nhưng vấp phải sự phản kháng từ chính quyền địa phương vốn ưu tiên lợi ích riêng. Các chương trình trợ cấp thường bị địa phương sử dụng để bảo vệ doanh nghiệp trong vùng, khiến chính sách trung ương khó thực thi. Dù Bắc Kinh đã tăng quyền cho Cục Quản lý Thị trường, nhưng cơ quan này thiếu độc lập và chỉ có thể giám sát mang tính hình thức. Nội dung chính của bài viết như sau:
Lực lượng tiêu dùng nội địa khổng lồ của Trung Quốc được xem là chìa khóa giúp nước này đối phó với các biện pháp thuế quan do Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra. Tuy nhiên, chính thị trường trong nước lại đang bị phân mảnh bởi các rào cản thương mại nội bộ. Vào tháng 4/2025, Tổng thống Trump đã tuyên bố “Ngày Giải phóng”, đồng loạt áp thuế lên hầu hết các quốc gia trên toàn cầu. Tuy nhiên, sau khi Bắc Kinh có hành động trả đũa, Trung Quốc nhanh chóng trở thành mục tiêu chính của ông.
Nhiều người cho rằng Trung Quốc đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho một cuộc chiến thuế quan toàn diện với ông Trump. Điều này không gây ngạc nhiên, bởi từ sau khi ông Trump tái đắc cử vào tháng 11/2024, các học giả và quan chức kinh tế Trung Quốc đã liên tục thảo luận về khả năng căng thẳng thương mại Mỹ-Trung bùng phát trở lại. Kể từ khi Chủ tịch Trung Quốc, ông Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012, một trong những ưu tiên kinh tế hàng đầu của ông là tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc đối với nền kinh tế, đồng thời nâng cao khả năng chống chịu của đất nước trước các cú sốc từ bên ngoài. Cuộc chiến thương mại trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, cùng với đại dịch COVID-19, đã càng thúc đẩy quyết tâm của Trung Quốc trong việc giảm bớt sự lệ thuộc vào thương mại toàn cầu.
Chiến lược tự cường kinh tế của Chủ tịch Tập Cận Bình – thông qua việc quốc hữu hóa công nghệ và thúc đẩy mô hình “lưu thông kép” – đã góp phần giúp Trung Quốc giảm thiểu tổn thương trước các sức ép kinh tế từ bên ngoài. Được đưa ra vào năm 2020, chiến lược "lưu thông kép" của ông Tập Cận Bình ưu tiên các hoạt động kinh tế trong nước thay vì phụ thuộc vào thương mại quốc tế. Mục tiêu trọng tâm là tăng cường khả năng phục hồi của nền kinh tế Trung Quốc và củng cố chuỗi cung ứng bằng cách giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.
Sự tự tin của ông Tập Cận Bình được xây dựng trên niềm tin vào sức mạnh của thị trường nội địa Trung Quốc. Ông coi lực lượng tiêu dùng rộng lớn – với hơn 400 triệu người thuộc tầng lớp trung lưu – là nền tảng của nền kinh tế quốc gia. Vì vậy, việc củng cố thị trường trong nước đã trở thành một ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của ông.
Tại kỳ họp gần đây nhất của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc vào tháng 3/2025, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nhấn mạnh rằng thúc đẩy nhu cầu trong nước là chìa khóa cho tăng trưởng trong tương lai. Họ đã đưa ra một loạt chính sách mới nhằm kích thích chi tiêu tiêu dùng và cải thiện môi trường kinh doanh nội địa. Một ví dụ tiêu biểu là việc triển khai chương trình trợ cấp quốc gia cho các doanh nghiệp lớn và hộ gia đình. Theo chương trình này, người dân khi mua ô tô, đồ gia dụng và thiết bị điện tử có thể nộp đơn xin hỗ trợ giảm giá. Mục tiêu là khuyến khích chi tiêu tiêu dùng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc tăng tiêu dùng trong nước.
Chính phủ Trung Quốc đang thúc đẩy một cuộc cải cách cơ cấu sâu rộng nhằm phá bỏ các rào cản trong thị trường nội địa. Trong Báo cáo Công tác của Chính phủ được công bố vào tháng 3/2025, việc xây dựng một "thị trường quốc gia thống nhất" đã được xác định là mục tiêu chính sách then chốt. Thông qua việc dỡ bỏ các rào cản thương mại khu vực, các nhà hoạch định chính sách hướng đến việc giảm chi phí hậu cần và các chi phí hoạt động khác, từ đó cải thiện biên lợi nhuận cho doanh nghiệp và giảm giá tiêu dùng nhằm thúc đẩy tiêu thụ nội địa.
Bên cạnh đó, một thị trường thống nhất còn được kỳ vọng sẽ thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực. Ở tầm rộng hơn, ông Tập Cận Bình hình dung một hệ thống nơi tất cả các yếu tố sản xuất – bao gồm đất đai, lao động, vốn, kỹ năng và thông tin – có thể lưu thông tự do trên toàn quốc. Ông lập luận rằng sự hội nhập trên phạm vi toàn quốc này sẽ tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực và tạo ra giá trị kinh tế lớn hơn.
Nguồn gốc của hiện tượng “nền kinh tế công quốc” – một thuật ngữ do các nhà kinh tế Trung Quốc đặt ra từ những năm 1980 để mô tả sự phân mảnh trong thị trường nội địa – bắt nguồn từ việc quyền lực của chính quyền địa phương gia tăng sau các cải cách kinh tế. Trong quá trình phân cấp tài chính vào thập niên 1980, các địa phương đã giành được quyền kiểm soát ngân sách riêng. Đồng thời, họ cũng được trao quyền quản lý các doanh nghiệp nhà nước tại địa phương, khiến họ vừa đóng vai trò cơ quan quản lý, vừa trở thành doanh nhân.
Những cải cách này đã làm thay đổi động lực hành động của các nhà lãnh đạo địa phương: thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương trở thành ưu tiên hàng đầu, khi tăng trưởng kinh tế trở thành tiêu chí then chốt để đánh giá và đề bạt cán bộ. Sự thay đổi này đã tạo ra một cuộc cạnh tranh mang tính “giải đấu” giữa các địa phương, nơi mỗi địa phương đều nỗ lực đạt được tăng trưởng nhanh chóng nhằm giành lợi thế trong hệ thống đánh giá.
Kết quả là các chính quyền địa phương đã theo đuổi những chiến lược đầu tư mạnh mẽ nhằm tạo ra kết quả rõ rệt trong thời gian ngắn. Họ thường nhấn mạnh vào sự tự cung tự cấp và chủ nghĩa bảo hộ địa phương để đạt được các mục tiêu tăng trưởng. Đồng thời, họ cũng được khuyến khích tối đa hóa lợi nhuận từ các doanh nghiệp địa phương – vốn là nguồn thu ngân sách chính của họ. Để bảo vệ các lợi ích này, nhiều địa phương đã dựng lên các rào cản thương mại nhằm ngăn chặn việc thất thoát tài nguyên và hạn chế hàng hóa từ bên ngoài xâm nhập vào khu vực của mình./.
Quang Trung (TTXVN tại New Delhi)
(Kinh tế Trung Quốc - Bài cuối: Trợ cấp địa phương phá thế cạnh tranh)