Tính khả thi của thỏa thuận năng lượng giữa Mỹ và EU
TTXVN (New York 29/7): Theo bài phân tích trên tờ Wall Street Journal ngày 28/7, thỏa thuận năng lượng 750 tỷ USD giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) khó ăn khớp với thực tế thị trường.
Thỏa thuận về năng lượng là trọng tâm trong thoả thuận thương mại vừa đạt được giữa Washington và Brussels hôm 27/8. Theo thoả thuận, Mỹ sẽ áp mức thuế cơ bản 15% đối với hầu hết hàng hóa châu Âu, và EU sẽ tăng mua dầu, khí đốt và nhiên liệu hạt nhân của Mỹ, trị giá 250 tỷ USD mỗi năm và thực hiện trong vòng ba năm tới.
Điều đó có nghĩa là EU sẽ phải mua hơn gấp đôi năng lượng từ Mỹ so với năm 2024. Cùng lúc, Mỹ cũng phải tăng mạnh xuất khẩu năng lượng. Giới phân tích nhận định cam kết về gói mua hàng này dường như mang tính biểu tượng hơn là khả thi.
Việc nhập khẩu năng lượng với quy mô như vậy sẽ đòi hỏi phải tái cấu trúc hoàn toàn dòng chảy năng lượng toàn cầu. Hiện không rõ liệu các công ty Mỹ có thể xuất khẩu được lượng lớn theo thoả thuận giữa hai đối tác thương mại này hay không. Về phía EU, các nhà nhập khẩu tư nhân vốn chiếm phần lớn thị phần năng lượng của khu vực cũng sẽ phải thuận theo chỉ đạo chính trị thay vì tuân thủ xu hướng thị trường. “Con số đó nghe có vẻ ấn tượng, nhưng hoàn toàn không thực tế. Người ta sẽ phải chuyển hướng toàn bộ thương mại năng lượng. Điều đó là không thể”, chuyên gia Warren Patterson, Trưởng bộ phận chiến lược hàng hóa tại ngân hàng ING nhận định.
Theo tiết lộ từ một quan chức châu Âu, kế hoạch tăng nhập khẩu năng lượng không có tính ràng buộc pháp lý và chỉ dựa trên mức mà EU tin rằng có thể tiếp nhận được. Người này cũng cho biết các đơn hàng sẽ phụ thuộc một phần vào năng lực hạ tầng xuất khẩu của Mỹ.
Châu Âu đã rút ra bài học về rủi ro khi phụ thuộc vào một nhà cung cấp năng lượng duy nhất sau khi Nga, vốn là nhà cung cấp lớn nhất của lục địa này trước đây, bắt đầu xung đột với Ukraine vào năm 2022. Đáp lại, EU đẩy mạnh đa dạng hóa nguồn cung năng lượng và hiện nhập khẩu dầu mỏ và khí đốt từ nhiều quốc gia khác nhau. Thỏa thuận với Mỹ, theo các nhà phân tích của Deutsche Bank, sẽ dẫn đến việc EU chuyển trục nhập khẩu từ Nga sang Mỹ như một nhà cung cấp năng lượng chủ chốt.
Năm 2024, EU nhập khẩu lượng dầu, khí đốt và than trị giá 376 tỷ euro (tương đương 440 tỷ USD) từ nhiều nước. Trong số đó, EU nhập khẩu lượng hàng trị giá khoảng 65 tỷ euro từ Mỹ - theo số liệu từ Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat). Cụ thể, Mỹ là nhà cung cấp dầu lớn nhất cho EU trong năm 2024 , chiếm 16% tổng lượng dầu nhập khẩu của khối. Mỹ cũng đáp ứng gần 50% lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) mà EU nhập khẩu.
Tuy nhiên, việc gia tăng nhập khẩu năng lượng hơn nữa để đạt mục tiêu 250 tỷ USD có thể là điều quá sức. Theo hãng nghiên cứu thị trường Gavekal, ngay cả khi EU hấp thụ toàn bộ lượng dầu thô và LNG do Mỹ xuất khẩu, tổng giá trị hàng năm cũng chỉ đạt khoảng 141 tỷ USD. Con số này được tính dựa trên mức giá hiện tại và công suất xuất khẩu LNG dự tính của Mỹ tính đến cuối năm 2025.
Một trở ngại cơ bản khác là phần lớn việc mua bán năng lượng trong EU do các công ty tư nhân đảm nhận, chứ không phải chính phủ. Các quyết định mua bán thường được dẫn dắt bởi giá thị trường và nhu cầu tiêu dùng. “Brussels không thể ra lệnh cho các công ty tư nhân phải mua năng lượng từ đâu. Tại châu Âu, đây là một ngành công nghiệp tư nhân, cũng giống như ở Mỹ”, ông Marc-Antoine Eyl-Mazzega, Giám đốc chương trình năng lượng và khí hậu tại Viện nghiên cứu Ifri (Pháp) bình luận. Các công ty cũng đang có nhiều hợp đồng cung cấp dài hạn với các quốc gia khác như Na Uy, Qatar, Algeria và Saudi Arabia. Nếu phá vỡ các hợp đồng này, họ có thể phải đối mặt với khoản phạt tài chính lớn cùng với nguy cơ bị khởi kiện.
Cũng có những nghi ngại về năng lực cung ứng từ phía Mỹ và hạ tầng tiếp nhận của châu Âu. Các cơ sở LNG của Mỹ - nơi khí tự nhiên được làm lạnh sâu và bơm lên tàu, hiện đang hoạt động gần hết công suất. Các công ty đang mở rộng cơ sở ở Louisiana và Texas, quá trình này sẽ mất vài năm. Về phía châu Âu, năng lượng từ Mỹ sẽ gặp phải các nút thắt hạ tầng nghiêm trọng. Hệ thống tái khí hóa và đường ống dẫn khí của châu Âu – hạ tầng then chốt để tiếp nhận và xử lý LNG, đang hoạt động hết công suất và việc mở rộng đòi hỏi nguồn lực đầu tư khổng lồ. Các nhà máy lọc dầu của khu vực cũng có thể gặp khó khăn trong việc xử lý thêm lượng dầu thô nhẹ từ Mỹ để sản xuất dầu diesel.
Ngoài ra, còn có thể có sự phản đối từ phía các nhà hoạt động môi trường. Lượng nhập khẩu năng lượng lớn hơn từ Mỹ có thể mâu thuẫn với mục tiêu của EU là giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch. Và các yếu tố thị trường có thể khiến bài toán thương mại năng lượng trở nên phức tạp hơn. Hãng tư vấn chuyên về năng lượng, hóa chất ICIS (trụ sở chính tại Anh) dự báo giá khí đốt toàn cầu sẽ giảm trong những năm tới do thị trường bước vào giai đoạn dư cung. Khi giá LNG giảm, giá trị nhập khẩu năng lượng của châu Âu từ Mỹ cũng sẽ giảm theo, khiến mục tiêu 750 tỷ USD càng khó đạt được.
“Thương mại năng lượng luôn là một vấn đề then chốt trong đàm phán thương mại EU-Mỹ những năm gần đây. Nhưng các yếu tố thị trường, chứ không phải tuyên bố chính trị, mới là yếu tố đóng vai trò quyết định”, ông Simone Tagliapietra, chuyên gia cấp cao tại Viện nghiên cứu Bruegel (Bỉ) nhận định./.
Hoài Thanh (TTXVN tại New York)