Bước ngoặt chính trị
của Nhật Bản TTXVN (Seoul 28/7)
Ngày 25/7, tờ “The Korea Herald” và tờ “Korea Joongang Daily” có các bài viết phân tích kết quả cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản hôm 20/7 và đặt ra những câu hỏi về xu hướng Nhật Bản chuyển sang chủ nghĩa dân tộc cánh hữu. Nội dung như sau:
Tờ “The Korea Herald” đưa tin, ngày 20/7 đã đánh dấu một bước ngoặt bất ngờ trong đời sống chính trị Nhật Bản khi đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền và đối tác liên minh đảng Công Minh (Komeito) lần đầu tiên mất quyền kiểm soát Thượng viện sau nhiều năm cầm quyền. Trong khi đó, các đảng cực hữu dân túy, đặc biệt là đảng Tham chính (Sanseito) nổi lên mạnh mẽ, giành được số phiếu đáng kể, phản ánh sự dịch chuyển tư tưởng đáng lo ngại trong cử tri Nhật Bản, đặc biệt là giới trẻ.
Sự nổi dậy của phong trào cực hữu dân túy Đảng Sanseito, dưới sự lãnh đạo của Sohei Kamiya, một nhân vật gây tranh cãi với tư tưởng dân tộc chủ nghĩa cực đoan, bài nhập cư và bài LGBTQ+, đã giành được tới 14 ghế trong cuộc bầu cử Thượng viện, nâng tổng số ghế của họ lên 15. Đáng chú ý, chiến dịch tranh cử của Sanseito không chỉ dựa vào khẩu hiệu “Người Nhật trên hết”, mà còn tận dụng sức mạnh của truyền thông thay thế, mạng xã hội và các thuyết âm mưu bài vaccine xuất hiện từ thời đại dịch COVID-19. Lấy cảm hứng từ phong trào “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA)” của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Kamiya vận hành một chiến dịch được thiết kế tinh vi nhằm khai thác nỗi bất mãn, lo âu và mất niềm tin của tầng lớp trẻ vào hệ thống chính trị hiện hữu.
Cuộc bầu cử lần này phản ánh làn sóng bất mãn sâu sắc trong giới trẻ Nhật Bản. Sau nhiều thập kỷ ổn định kinh tế, người trẻ cảm thấy “Giấc mơ Nhật Bản” về một công việc ổn định, một mái ấm và một cuộc sống hưu trí an toàn đang ngày càng xa vời. Lạm phát leo thang (lần đầu vượt 3% sau hàng chục năm), giá nhà đất tăng cao, tiền lương trì trệ và tình trạng nhập cư ngày càng gia tăng đã tạo nên bầu không khí bất an. Trong bối cảnh đó, thông điệp dân túy và lời hứa “đem lại câu trả lời dễ dàng” của các đảng cánh hữu đã đánh trúng tâm lý lo sợ và tức giận của một bộ phận không nhỏ cử tri trẻ.
Nhật Bản – mắt xích trong xu hướng toàn cầu?
Nhật Bản không phải là quốc gia đầu tiên chứng kiến sự trỗi dậy của cánh hữu dân túy. Từ Brexit ở Anh, chiến thắng của Donald Trump tại Mỹ năm 2016, đến sự vươn lên của các đảng cực hữu tại Đức, Hungary và Italy – xu hướng toàn cầu về sự bất mãn chính trị và hoài nghi toàn cầu hóa đang lan rộng. Trong khi đó, các quốc gia như Hàn Quốc, Anh hay Australia đã chống lại làn sóng này bằng cách lựa chọn các chính phủ trung tả hoặc dân chủ cấp tiến.
Tuy nhiên, điểm đặc biệt trong trường hợp Nhật Bản là cử tri trẻ lại là lực lượng ủng hộ mạnh mẽ nhất cho các đảng cực hữu – một xu hướng đảo chiều so với các nước phương Tây, nơi giới trẻ thường nghiêng về cánh tả và chủ nghĩa cấp tiến tiến bộ.
Tại Mỹ, Donald Trump đã nhiều lần thất bại trong việc thu hút giới trẻ. Tại Hàn Quốc, giới trẻ phân cực theo giới tính: nam giới ủng hộ các đảng bảo thủ, còn nữ giới nghiêng về các chính sách tiến bộ. Tại Đức, lá phiếu giới trẻ chia rẽ giữa cánh tả (đảng Die Linke) và cực hữu (AfD). Trong khi đó, tại Nhật Bản, các đảng truyền thống như LDP và CDP (trung tả) đang mất dần khả năng thu hút giới trẻ. Đảng Cộng sản Nhật Bản, từng là lựa chọn của nhiều người trẻ vào cuối thế kỷ 20, nay không còn đủ sức hấp dẫn.
Sự trì trệ và lão hóa trong hệ thống đảng phái truyền thống khiến nhiều cử tri trẻ tuổi không còn tin tưởng vào khả năng thay đổi của họ. Dù có quan điểm thiên tả, nhiều người trẻ vẫn chọn các đảng cực hữu đơn giản vì đó là những cái tên mới mẻ, “phá cách” và dám nói những điều mà giới chính trị gia truyền thống né tránh.
Thủ tướng Ishiba thất thế: Lưỡng nan giữa kinh tế và dân túy Đây là thất bại thứ hai liên tiếp của Thủ tướng Shigeru Ishiba, sau khi mất Hạ viện vào tháng 10 năm ngoái. Chiến dịch tranh cử lần này bị chi phối bởi ba vấn đề: mối đe dọa áp thuế của Donald Trump, lạm phát và nhập cư.
Trước sức ép gia tăng từ chính quyền Trump, với đề xuất áp thuế 25% đối với xe ô tô Nhật Bản, ông Ishiba cố gắng duy trì quan hệ song phương bằng các cuộc gặp cá nhân với Trump. Tuy nhiên, ông không thể hiện được kết quả nào cụ thể. Về lạm phát, ông bị mắc kẹt giữa mong muốn kiềm chế giá cả và áp lực giữ tăng trưởng. Về nhập cư, ông đứng giữa ngã ba đường: vừa cần lao động nước ngoài để duy trì nền kinh tế đang lão hóa, vừa đối mặt với làn sóng phản đối dân túy trong nước.
Chiến dịch tranh cử của ông vì thế không truyền tải được thông điệp mạnh mẽ, dẫn đến kết quả yếu kém. Trong bối cảnh đó, sự nổi lên của đảng Sanseito với khẩu hiệu dân tộc chủ nghĩa rõ ràng lại tỏ ra “thẳng thắn” hơn trong mắt cử tri.
Nhật Bản đang “chuyển hướng sang cánh hữu”?
Trong khi đó, “Korea JoongAng Daily” đặt ra một câu hỏi lớn: Đây có thực sự là một bước ngoặt sang chủ nghĩa dân tộc cực hữu, hay chỉ là biểu hiện tạm thời của sự bất mãn?
Đảng Sanseito dù giành 14 ghế, nhưng vẫn chỉ chiếm chưa đến 10% Thượng viện – cơ quan có quyền lực yếu hơn so với Hạ viện. Đồng thời, các ghế mà LDP để mất vào tay Sanseito lại chủ yếu là các khu vực do chính những nghị sĩ bảo thủ cực đoan của LDP nắm giữ trước đó.
Điều này dẫn đến một hệ quả trái chiều: số nghị sĩ cực hữu trong LDP trên thực tế đang giảm.
Bên trong LDP, một cuộc tranh giành quyền lực có thể sớm diễn ra. Một ứng cử viên tiềm năng là Takaichi Sanae, chính trị gia có tư tưởng bảo thủ cứng rắn nhất trong nội bộ đảng, người từng tuyên bố sẽ viếng Đền Yasukuni nếu trở thành thủ tướng. Tuy nhiên, ban lãnh đạo LDP vẫn cảnh giác với xu hướng dân tộc cực đoan này. Trong khi đó, những gương mặt trẻ trung hơn, có tư duy quốc tế hơn như Bộ trưởng Nông nghiệp Koizumi Shinjiro hoặc cựu Bộ trưởng An ninh Kinh tế Kobayashi Takayuki đang được kỳ vọng có thể dẫn dắt đảng theo hướng cân bằng hơn.
Hệ lụy khu vực và vai trò của liên minh Mỹ - Nhật Tác động từ sự trỗi dậy của cánh hữu Nhật Bản không dừng lại trong biên giới quốc gia. Trong bối cảnh Mỹ đang tái định hình chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và đẩy mạnh cạnh tranh với Trung Quốc, một Nhật Bản ổn định, có vai trò tích cực và tư duy hợp tác là điều thiết yếu.
Mặc dù tỷ lệ ủng hộ liên minh với Mỹ trong công chúng Nhật Bản lên tới hơn 90%, nhưng quan điểm “Nước Mỹ trên hết” của Trump đã tạo ra thách thức thực sự. Chính sự cứng rắn của ông trong đàm phán thuế quan khiến Ishiba mất điểm và rơi vào tình thế bị động. Ngay sau bầu cử, Mỹ và Nhật Bản đã đạt được thỏa thuận thuế quan mới, giảm từ mức đe dọa 25% xuống còn 15%. Tuy nhiên, điều này diễn ra quá muộn để có thể cứu vãn Ishiba.
Điều quan trọng lúc này là Nhật Bản có thể duy trì mức độ cam kết chính sách ổn định trong khu vực – đặc biệt là với Hàn Quốc và các đồng minh khác. Nếu Tokyo bị kéo vào các xung đột trong nội bộ chính trị và chịu ảnh hưởng từ các lực lượng dân túy cực hữu, vai trò của họ với tư cách là “trục cân bằng” của châu Á có thể suy yếu đáng kể.
Nhật Bản ở ngã ba đường Nhật Bản đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Hoặc là tái khởi động “Giấc mơ Nhật Bản” bằng cách đổi mới các chính sách an sinh, giáo dục, nhập cư và kinh tế để thu hút lại niềm tin của người dân – đặc biệt là giới trẻ; hoặc sẽ tiếp tục trượt dài vào vòng xoáy của chủ nghĩa dân tộc cực đoan.
Còn đối với khu vực, một Nhật Bản ổn định, cam kết với hệ thống quốc tế đa phương và liên minh xuyên Thái Bình Dương vẫn là điểm tựa quan trọng. Tương lai của châu Á không chỉ phụ thuộc vào sự trỗi dậy của Trung Quốc, mà còn vào việc Nhật Bản sẽ chọn con đường nào sau cuộc bầu cử vừa qua./.