100
năm Báo chí Cách mạng Việt Nam: Báo chí thức tỉnh lòng yêu nước và ý chí độc lập dân tộc Hà Nội (TTXVN 20/6)-- Nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), ông Vinod Moonesinghe, Giám đốc Viện Nghiên cứu Marxist (Sri Lanka) đã có những đánh giá sâu sắc về vai trò và giá trị trường tồn của báo chí cách mạng Việt Nam trong bối cảnh hiện tại và tương lai.
Trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN tại Nam Á, ông Vinod Moonesinghe nêu rõ, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư - dựa trên nền tảng công nghệ số - đang tăng tốc mạnh mẽ nhờ sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI). Tương tự như việc công nghệ xử lý văn bản từng làm thay đổi hoàn toàn chữ in trong thập niên 1980 và Internet làm bùng nổ truyền thông đại chúng đầu những năm 2000, AI đang làm thay đổi sâu sắc lĩnh vực báo chí. Trong tiến trình này, báo chí và nhà báo đóng vai trò then chốt: làm cầu nối giữa các tiến bộ công nghệ hiện đại và công chúng, đồng thời bảo đảm thông tin được truyền tải một cách chính xác, đạo đức và sâu sắc.
Theo ông Moonesinghe, những công nghệ mới này mở ra nhiều cơ hội cho các nhà báo, nâng cao hiệu quả, vì các công cụ được AI hỗ trợ giúp tự động hóa các công việc lặp lại như ghi biên bản, kiểm chứng sự thật và phân tích dữ liệu, từ đó giúp nhà báo tập trung vào các điều tra chuyên sâu. AI còn hỗ trợ phân tích dữ liệu lớn - điều con người khó thực hiện thủ công - để phát hiện xu hướng và đưa ra góc nhìn mới. Các cơ quan báo chí có thể cá nhân hóa nội dung, nâng cao sự tương tác với độc giả thông qua việc điều chỉnh tin tức theo sở thích cá nhân.
Công nghệ dịch thuật tự động và chuyển giọng nói thành văn bản cũng góp phần mở rộng khả năng tiếp cận thông tin.
Tuy nhiên, đi kèm cơ hội là không ít thách thức, trong đó nổi bật là các vấn đề mang tính đạo đức như thông tin sai lệch, định kiến và trách nhiệm với nội dung do AI tạo ra. Các công cụ AI đôi khi cung cấp thông tin sai. Một vấn đề đáng lo ngại khác là xu hướng giải trí hóa tin tức, làm lu mờ chức năng truyền thông chân chính. Tính minh bạch cũng bị đặt dấu hỏi, đặc biệt khi các hệ thống AI làm mờ đi nguồn tin và quyết định biên tập, từ đó có thể làm suy giảm lòng tin của công chúng. Hơn nữa, khi nhiều công việc bị tự động hóa, cơ hội nghề nghiệp của nhà báo có thể giảm, đòi hỏi họ phải tái đào tạo sâu rộng để thích nghi. Việc tiếp cận công nghệ AI và cơ hội tái đào tạo không đồng đều giữa các vùng miền cũng có thể tạo ra bất bình đẳng.
Tương lai của báo chí có lẽ nằm ở sự kết hợp giữa hiệu quả mà AI mang lại và sức sáng tạo của con người. Do đó, nhà báo cần tiếp cận AI như một công cụ hỗ trợ đắc lực, song song với việc duy trì các chuẩn mực đạo đức và vai trò kiểm soát của con người. Tuy nhiên, trong thực tế, việc giữ được sự cân bằng này không hề dễ dàng, nhất là trong môi trường nhiều áp lực.
Về chuyển đổi số trong báo chí, ông Moonesinghe cho rằng đây không còn đơn thuần là một xu hướng, mà đã trở thành hiện thực bao trùm toàn ngành. Các tòa soạn ngày nay đã trở thành trung tâm công nghệ, nơi kết hợp AI với các hình thức kể chuyện sinh động trên nền tảng di động, tái định nghĩa cách các câu chuyện được kể, chia sẻ và tiếp nhận. Nhà báo thường xuyên phải cập nhật thông tin tức thời ngay từ hiện trường bằng các thiết bị thông minh. Các công nghệ thực tế ảo (VR)
và thực tế tăng cường (AR) cho phép công chúng trải nghiệm thông tin một cách sống động và tương tác. Phân tích dữ liệu và phản hồi của độc giả đang dần chuyển trọng tâm của báo chí từ "truyền tải thông tin" sang "đối thoại"
với công chúng. Những thay đổi này không thay thế báo chí mà giúp báo chí vươn xa hơn, tăng cường hiệu quả và khả năng kết nối với độc giả. Dù công cụ làm báo thay đổi, song sứ mệnh cốt lõi của nhà báo - phản ánh sự thật và phục vụ công chúng - vẫn còn nguyên giá trị.
Trong bối cảnh hiện nay, các nhà báo cần nắm bắt thành thạo công nghệ. Họ cần hiểu rõ các công cụ số như trực quan hóa dữ liệu, nghiên cứu hỗ trợ bởi AI và kỹ năng dựng đa phương tiện. Việc hợp tác với các kỹ sư công nghệ, nhà thiết kế và chuyên gia dữ liệu là điều cần thiết. Cùng với đó, đạo đức nghề nghiệp và độ tin cậy đang trở thành yếu tố then chốt trong thời đại tràn ngập tin giả và công nghệ làm giả nội dung. Giữ vững liêm chính chính là giá trị cốt lõi của nghề báo hiện đại.
Giám đốc Viện Nghiên cứu Marxist nhận định, ngay từ những ngày đầu kháng chiến chống thực dân, báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ đơn thuần là người ghi chép lịch sử. Đồng hành cùng nhân dân Việt Nam, báo chí đã trở thành động lực mạnh mẽ trong sự nghiệp giành độc lập dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã hội và hướng tới phồn vinh. Báo chí đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ Tổ quốc và định hình tương lai của đất nước.
Từ khi Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập Báo Thanh Niên vào năm 1925, báo chí cách mạng đã trở thành tiếng nói của quần chúng cách mạng. Là vũ khí tư tưởng sắc bén, báo chí đã truyền bá lý tưởng cách mạng, kêu gọi toàn dân đoàn kết đứng lên.
Trong các cuộc chiến chống thực dân, nhà báo đã không quản hiểm nguy, thức tỉnh lòng yêu nước và ý chí chống ngoại xâm của nhân dân. Trong giai đoạn tái thiết sau chiến tranh, thời kỳ đổi mới và hội nhập, báo chí tiếp tục đóng góp to lớn vào phát triển đất nước, đấu tranh chống tham nhũng và thúc đẩy đối thoại xã hội về hiện đại hóa. Trong thời đại số hiện nay, với sự lan tràn của tin giả và công nghệ làm giả, báo chí vẫn giữ vững cam kết thông tin trung thực và gìn giữ các giá trị quốc gia.
Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) được thành lập năm 1945, là tiếng nói chính thống của cách mạng, truyền đi Bản Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng 3 thứ tiếng: Việt, Pháp và Anh. Các phóng viên của TTXVN đã trực tiếp tác nghiệp tại tiền tuyến, nhiều người trong số họ đã hy sinh vì nhiệm vụ. Ông Moonesinghe cho rằng, kể từ khi thành lập tới nay, TTXVN đã khẳng định tầm vóc toàn cầu, duy trì tính chính xác và khách quan trong việc đưa tin trong nước và quốc tế. Đồng thời, cơ quan cũng không ngừng đổi mới, ứng dụng công nghệ hiện đại như nền tảng đa ngôn ngữ, AI và các hình thức kể chuyện sinh động. TTXVN chính là hình mẫu cho báo chí hiện đại: trách nhiệm, chính trực và thích nghi hiệu quả với thời đại công nghệ.
Bên cạnh đó, ông Moonesinghe nêu rõ việc tư tưởng báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh được thể hiện sâu sắc qua câu nói: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” và sự nhấn mạnh rằng người làm báo phải trung thực, có trách nhiệm và đạo đức. Người xem báo chí là công cụ cách mạng để khơi dậy lòng yêu nước và thúc đẩy tiến bộ xã hội. Tư tưởng đó vẫn là kim chỉ nam cho các chuẩn mực biên tập và đạo đức nghề nghiệp trong các tòa soạn Việt Nam ngày nay.
Tư tưởng ấy tiếp tục định hướng cho truyền thông Việt Nam với các giá trị cốt lõi như: phục vụ nhân dân, trung thực, đoàn kết dân tộc. Những nguyên tắc như: sự thật và liêm chính, ngôn ngữ rõ ràng dễ hiểu, ý thức chính trị và đạo đức nghề nghiệp, cách tiếp cận gần gũi với người dân, vẫn là nền tảng đạo đức nghề báo tại Việt Nam, đặc biệt trong quá trình chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu. Nói cách khác, tư tưởng báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn là kim chỉ nam đạo đức cho báo chí Việt Nam trong thời đại mới./.
Ngọc Thúy - Quang Trung