Thờ ơ với Trung Quốc: Một xu hướng đáng lo trong giới trẻ phương Tây
- Sự thiếu hiểu biết này có phải bắt nguồn từ sự thờ ơ ngày càng gia tăng của thế hệ trẻ phương Tây đối với khu vực này?
+ Sự thờ ơ của giới trẻ phương Tây đối với Trung Quốc là khá rõ ràng. Số lượng sinh viên đăng ký học tiếng Trung tại Viện ngôn ngữ và văn minh phương Đông quốc gia (Pháp) đã giảm mạnh so với thời kỳ trước. Tôi từng chứng kiến một giai đoạn mà giới trẻ và tầng lớp tinh hoa Pháp rất quan tâm đến Trung Quốc, mong muốn tìm hiểu và kết nối với đất nước này.
Đại dịch Covid-19 đã gây ra những gián đoạn nghiêm trọng trong quan hệ giữa Trung Quốc và phương Tây, đặc biệt là việc các kênh giao lưu bị cắt đứt và đến nay vẫn chưa được khôi phục. Đồng thời, hình ảnh của Trung Quốc trên trường quốc tế ngày càng xấu đi trong những năm gần đây, góp phần làm gia tăng khoảng cách hiểu biết lẫn nhau giữa Bắc Kinh và phương Tây.
Liên hợp quốc bị “tê liệt” trước các khủng hoảng lớn - Vì sao Liên hợp quốc dường như hoàn toàn im lặng trước các cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hiện nay?
+ Đây không phải là lần đầu tiên tổ chức này bị tê liệt. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Liên hợp quốc cũng gần như không thể hành động hiệu quả. Hiện nay, với việc Nga là thành viên thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc và sở hữu quyền phủ quyết, việc đưa ra các giải pháp thực chất cho xung đột Nga-Ukraine hiện tại là gần như bất khả thi.
Ngoài ra, vấn đề còn nằm ở cấu trúc lỗi thời của tổ chức này. Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay, thành phần của Hội đồng bảo an gần như không thay đổi, trong khi cục diện địa chính trị toàn cầu đã thay đổi sâu sắc. Các cường quốc mới nổi như Brazil, Nam Phi, Ấn Độ hay Saudi Arabia đều mong muốn có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong hệ thống quốc tế.
Nếu như Liên hợp quốc không thể hiện được vai trò rõ ràng trong xung đột Nga-Ukraine, thì ở Trung Đông, ảnh hưởng của tổ chức này cũng bị hạn chế do Mỹ thường sử dụng quyền phủ quyết để bảo vệ Israel trước các nghị quyết lên án. Đây cũng là khu vực mà Trung Quốc có sự hiện diện mờ nhạt - gần như không quan tâm đến xung đột Israel-Palestine. Trái lại, Nga có sự gắn kết sâu hơn, một phần vì có hơn một triệu người Israel có gốc Nga. Trước đây, quan hệ giữa Putin và Netanyahu cũng khá tốt, dù cả 2 bên đều hành xử rất thực dụng. Kể từ sau vụ tấn công ngày 7/10/2023 và các cuộc không kích của Israel nhằm vào Gaza, cả Moskva và Bắc Kinh trên thực tế đã công khai ngả về phía Hamas và các quốc gia đối đầu với Israel – một lần nữa cho thấy sự phân cực ngày càng rõ rệt trong trật tự thế giới.
Từ Iran đến Đài Loan: Bắc Kinh rút ra bài học gì từ chiến lược quân sự của Mỹ?
- Trung Quốc có thể rút ra điều gì từ các cuộc không kích của Mỹ vào Iran? Liệu hành động này sẽ thúc đẩy Bắc Kinh tăng tốc chuẩn bị cho một cuộc tấn công Đài Loan, hay khiến họ phải thận trọng hơn? Có nên lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực?
+ Những cuộc không kích này đã phần nào khôi phục năng lực răn đe của Mỹ, vốn từng bị tổn hại nghiêm trọng sau cuộc rút quân hỗn loạn khỏi Afghanistan năm 2021. Đồng thời, chúng cũng giúp Donald Trump lấy lại uy tín - vốn bị phương Tây đánh giá là thiếu quyết đoán. Với Trung Quốc, thông điệp là rõ ràng: Cần tiếp tục đẩy mạnh hiện đại hóa quân đội, đặc biệt trong các lĩnh vực hạt nhân và hải quân.
Không thể bỏ qua thực tế rằng: Cứ 3 năm, Trung Quốc lại xây dựng được một lực lượng hải quân tương đương Hải quân Pháp. Tốc độ phát triển hải quân của họ nhanh gấp 7 lần Mỹ - điều này gây ra mối lo ngại nghiêm trọng không chỉ ở Washington mà còn ở nhiều thủ đô trong khu vực.
- Diễn biến đó liệu có thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược giữa Bắc Kinh và Moskva?
+ Trung Quốc nhận thức rõ rằng sự cạnh tranh với Mỹ trong việc giành vị thế siêu cường toàn cầu - theo logic của “bẫy Thucydides” - đang ngày càng được Washington xem là một thách thức chiến lược trọng yếu. Trong bối cảnh đó, việc củng cố mối quan hệ “hữu nghị bền chặt” với Nga trở thành một bước đi chiến lược nhằm tạo thế cân bằng trước áp lực ngày càng gia tăng từ Mỹ.
Mặc dù Donald Trump có những biểu hiện cảm tình nhất định với Vladimir Putin, nhưng Putin hiểu rõ rằng sự thiên vị đó không đại diện cho cả hệ thống chính trị Mỹ - cả đảng Dân chủ lẫn Cộng hòa đều duy trì thái độ hoài nghi đối với Nga. Vì vậy, quan hệ Moskva-Washington vẫn còn nhiều bất định, và Bắc Kinh tiếp tục được Moskva xem là đối tác đáng tin cậy hơn.
- Cả Moskva và Bắc Kinh đều không có phản ứng quyết liệt trước các cuộc không kích của Mỹ. Vì sao?
+ Cả hai đều chỉ dừng lại ở tuyên bố phản đối mang tính hình thức. Họ hiểu rõ cán cân quyền lực hiện tại và không muốn mạo hiểm vì một Iran đang suy yếu - nước này vốn đã chịu nhiều lệnh trừng phạt vì chương trình hạt nhân quân sự bị coi là vi phạm luật pháp quốc tế. Ngoài ra, cũng chính 5 thành viên thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc đã cùng áp đặt các lệnh trừng phạt lên Tehran. Do đó, sự kiềm chế này là một tính toán chiến lược.
Luật pháp quốc tế bị xói mòn: Tiêu chuẩn kép và những tiền lệ nguy hiểm - Các cuộc không kích như vậy, dù hợp pháp hay không, có thể bị Putin dùng làm lý lẽ biện minh cho việc xâm lược Ukraine?
+ Israel luôn cho rằng họ bị kẻ thù bao vây, nên có quyền tự vệ - kể cả khi điều đó đi ngược với luật pháp quốc tế. Mỹ cũng từng hành động đơn phương: Tại Kosovo - khi NATO không được sự chấp thuận của Liên hợp quốc vẫn tiến hành oanh kích Serbia, hay tại Iraq - nơi Washington phát động chiến tranh với lý do ngăn chặn mối đe dọa từ vũ khí hủy diệt hàng loạt - một cáo buộc sau này không được xác thực, khiến tính chính nghĩa của chiến dịch quân sự bị đặt dấu hỏi và làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế.
Những tiền lệ như vậy khiến Nga, Trung Quốc và nhiều quốc gia thuộc Nam bán cầu cáo buộc phương Tây áp dụng “tiêu chuẩn kép” trong luật pháp quốc tế - một điều làm suy giảm nghiêm trọng tính chính danh của trật tự toàn cầu hiện nay.
Trật tự thế giới mới: Sự chuyển tiếp giữa hỗn loạn và đa cực - Việc luật pháp quốc tế bị suy yếu, thay thế bằng logic sức mạnh, có phải là dấu hiệu của một trật tự thế giới mới hay là sự trỗi dậy của hỗn loạn?
+ Chúng ta đang sống trong một giai đoạn chuyển tiếp - như nhà tư tưởng Antonio Gramsci từng viết: “Thế giới cũ đang chết đi, thế giới mới chưa ra đời và trong bóng tối ấy, quái vật xuất hiện”. Những nhà lãnh đạo mạnh tay, mang tham vọng đế quốc - kể cả ở Mỹ - đang tỏ ra thờ ơ với luật pháp quốc tế và nguyên tắc đa phương.
Một trật tự đa cực đang dần hình thành, nơi quan hệ giữa các quốc gia chủ yếu mang tính giao dịch, và việc sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trở thành bình thường hóa. Liệu sau khi xung đột tại Ukraine và Trung Đông lắng dịu, chúng ta có thể xây dựng được một Liên hợp quốc cải tổ - phản ánh vai trò mới của các quốc gia đang lên - để đảm bảo một hệ thống quản trị toàn cầu mới? Còn quá sớm để khẳng định. Nhưng có một điều chắc chắn: Trật tự cũ, dựa trên các giá trị phương Tây, sẽ không thể trở lại như trước.
Nga-Trung: Từ đối đầu lịch sử đến hợp tác chiến lược - Trong cuốn sách “Gấu và Rồng”, bà đã mô tả mối quan hệ Nga-Trung xuyên suốt chiều dài lịch sử của nó. Những yếu tố hiện tại có bắt nguồn từ xa xưa?
+ Trước thế kỷ XVII, 2 nước gần như không tiếp xúc nhiều. Trung Quốc khi đó có một nền văn minh huy hoàng, trong khi nước Nga Sa hoàng mới bắt đầu hình thành. Ban đầu, những va chạm chủ yếu liên quan đến kiểm soát các bộ tộc du mục. Sang thế kỷ XVIII, sự trỗi dậy của Đế chế Mãn Thanh dẫn đến một cuộc cạnh tranh ảnh hưởng thực sự, đặc biệt khi Nga chiếm đóng một phần Mãn Châu vào thế kỷ XIX.
Giai đoạn cộng sản mở ra một trang khác, khi Trung Quốc chọn đi con đường riêng, tách khỏi quỹ đạo của Liên Xô. Tuy vậy, ngày nay giữa 2 nước không còn tranh chấp biên giới - vấn đề này đã được giải quyết dứt điểm từ năm 2004.
Nga luôn coi mình bị NATO bao vây từ phía Tây, còn Trung Quốc cảm thấy bị siết chặt bởi các căn cứ quân sự Mỹ ở Thái Bình Dương. Trong bối cảnh đó, Bắc Kinh không có lý do để “mở thêm mặt trận” ở phía Bắc với Nga. Ngược lại, mối quan hệ Nga-Trung, với tất cả các biến thiên lịch sử của nó, vẫn còn nhiều triển vọng phía trước./.
HẾT