Đối tác định hình cuộc chơi
Hà Nội (TTXV 26/8)-- Cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung tại Nhà Trắng ngày 25/8 diễn ra trong bối cảnh khu vực Đông Bắc Á chứng kiến nhiều biến động địa chính trị mới. Ngay sau chuyến thăm Nhật Bản, nhà lãnh đạo Hàn Quốc tới Washington trao đổi với người đồng cấp Mỹ về củng cố đồng minh, tái định hình quan hệ trong tam giác Hàn-Mỹ-Nhật và xử lý thách thức an ninh trong khu vực. Các chuyên gia cho rằng, chuyến công du con thoi của ông chủ Nhà Xanh vừa khẳng định vị thế ngày càng lớn của Seoul, định hình quan hệ song phương Hàn-Mỹ và Hàn-Nhật, đồng thời mở ra triển vọng mới cho tam giác hợp tác Hàn - Mỹ - Nhật trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt.
Cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo tại Nhà Trắng đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quan hệ đồng minh Mỹ -Hàn. Sau nhiều tháng đầu nhiệm kỳ của ông Trump với những tuyên bố gây tranh cãi về chi phí quân sự và thương mại, hai bên đã nỗ lực tìm tiếng nói chung. Tại cuộc gặp, Washington khẳng định tiếp tục cam kết “ô hạt nhân” bảo đảm an ninh cho Hàn Quốc, trong khi Seoul đồng ý tăng cường chia sẻ chi phí quốc phòng nhưng theo lộ trình “có kiểm soát” để tránh gây phản ứng trong nước.
Với việc cả hai nhà lãnh đạo đều nhất trí cần tái can dự ngoại giao với Triều Tiên, ông Lee Jae Myung đã kêu gọi Tổng thống Mỹ đóng vai trò kiến tạo để mở ra con đường mới dẫn đến hòa bình trên bán đảo Triều Tiên. Về phần mình, Tổng thống Mỹ đã bày tỏ hy vọng sẽ có cuộc gặp với nhà lãnh đạo Kim Jong Un ngay trong năm nay.
Theo Tổng thống Trump, ông vẫn duy trì mối quan hệ rất tốt với nhà lãnh đạo Triều Tiên và trông đợi sẽ gặp lại ông Kim Jong Un lần nữa. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Trump đã có 3 cuộc gặp trực tiếp với nhà lãnh đạo Triều Tiên.
Tổng thống Lee Jae Myung cũng nhấn mạnh Hàn Quốc không chỉ là đồng minh an ninh, mà còn là đối tác kinh tế chiến lược của Mỹ. Hai nhà lãnh đạo nhất trí thúc đẩy thương mại công bằng, bảo vệ chuỗi cung ứng công nghệ cao, đồng thời mở rộng hợp tác về năng lượng và trí tuệ nhân tạo, đặc biệt trong lĩnh vực đóng tàu vốn là thế mạnh của Seoul. Theo các chuyên gia, điều này phản ánh bước chuyển trong quan hệ đồng minh Mỹ – Hàn từ chỗ chỉ dựa trên an ninh sang hướng đa tầng, đa lĩnh vực.
Trước khi đến Washington, Tổng thống Lee Jae Myung đã thăm Nhật Bản – động thái được xem như sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho cuộc gặp Tổng thống Trump. Tại Tokyo, nhà lãnh đạo Hàn Quốc và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida tập trung vào việc hàn gắn rạn nứt lịch sử, đồng thời mở rộng hợp tác an ninh và kinh tế. Cuộc gặp mang tính biểu tượng này dẫn tới tuyên bố chung đầu tiên sau 17 năm.
Hai bên đã nhất trí phối hợp chính sách thương mại trong bối cảnh đều bị Mỹ áp thuế đối ứng. Seoul và Tokyo cũng bàn sâu về hợp tác công nghệ bán dẫn, chuỗi cung ứng và năng lượng sạch – những lĩnh vực mang tính chiến lược trong cạnh tranh toàn cầu.
Theo giới phân tích, việc hai nền kinh tế lớn Đông Bắc Á xích lại gần nhau sẽ tạo ra sức mạnh cộng hưởng, đồng thời giúp giảm phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc Hai bên đã đạt đồng thuận trong việc tăng cường đối thoại cấp cao, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh mạng, đồng thời cam kết thúc đẩy hợp tác ba bên với Mỹ, coi đây là trụ cột bảo đảm ổn định khu vực. Giới quan sát nhìn nhận hội đàm giữa Tổng thống Hàn Quốc và Thủ tướng Nhật Bản là bước khởi đầu đầy hy vọng cho “giai đoạn mới” và “hướng tới tương lai” trong quan hệ hai nước, sau nhiều năm căng thẳng do bất đồng về vấn đề lịch sử.
Chuyên gia Rintaro Nishimura của tập đoàn tư vấn chiến lược The Asia Group nhận định các chuyến công du là minh chứng cho phong cách ngoại giao “thực dụng” của ông Lee Jae Myung, tập trung vào lợi ích quốc gia rõ rệt và tăng cường hợp tác song phương và tam giác với Mỹ.
Sau chuyến công du tới Nhật Bản và Mỹ, triển vọng quan hệ Hàn - Mỹ - Nhật được đánh giá tích cực hơn, song không thiếu thách thức. Một mặt, ba nước đều có nhu cầu củng cố hợp tác ba bên trước các thách thức an ninh trong khu vực và sự trỗi dậy của Trung Quốc. Về kinh tế, ba bên đang hướng tới hình thành chuỗi cung ứng khép kín, giảm thiểu rủi ro từ các cú sốc toàn cầu.
Tuy nhiên, Giáo sư Jeffrey Kingston (Đại học Temple, Nhật Bản) đánh giá ngoại giao "mang tính giao dịch" (đặt lợi ích kinh tế – tài chính và “Nước Mỹ trước tiên” lên hàng đầu, chứ không phải dựa trên cam kết chiến lược lâu dài hay giá trị đồng minh) của Washington khiến nhiều đồng minh lo ngại về độ tin cậy của các cam kết an ninh. Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế nhận định xu hướng ngoại giao mang tính “giao dịch” sẽ tiếp tục chi phối, trong khi Tokyo và Seoul phải cân bằng quan hệ thương mại với Trung Quốc và phối hợp chiến lược với Washington.
Bên cạnh đó, biến động chính trị tại Nhật Bản và Hàn Quốc, nhất là sức ép đối với Thủ tướng Shigeru Ishiba sau khi liên minh cầm quyền mất thế đa số thượng viện, có thể ảnh hưởng đến sự ổn định hợp tác. Các chuyên gia cảnh báo cần tránh những quyết định ngắn hạn gây tổn hại lợi ích chiến lược lâu dài.
Trong quan hệ Hàn-Mỹ, áp lực từ chính sách “Nước Mỹ trước tiên” của Tổng thống Trump vẫn là biến số khó lường. Yêu cầu tăng đóng góp quốc phòng, bảo hộ thương mại và những phát biểu bất ngờ có thể khiến Seoul lúng túng. Tại cuộc hội đàm, Tổng thống Trump đã không trả lời câu hỏi về việc liệu Mỹ có giảm sự hiện diện của 28.500 binh sĩ đang đồn trú tại Hàn Quốc hay không, trong bối cảnh Washington vẫn thúc ép Seoul tăng chi tiêu quốc phòng và chia sẻ nhiều hơn gánh nặng để duy trì hoạt động của lực lượng này.  Đồng thời, việc Hàn Quốc ngày càng gắn kết với Mỹ và Nhật Bản cũng đặt nước này vào thế đối đầu mạnh mẽ hơn với Trung Quốc – đối tác thương mại lớn nhất của Seoul.
Những mâu thuẫn lịch sử và bất đồng chính trị nội bộ tại Hàn Quốc và Nhật Bản có thể vẫn là rào cản. Động lực hiện tại là tích cực, nhưng để duy trì bền vững, hai bên phải xử lý các vấn đề nhạy cảm bằng sự kiên nhẫn và cam kết dài hạn. Theo Giáo sư Ramon Pacheco Pardo tại Đại học King’s College London (Anh), động lực cải thiện quan hệ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc hiện nay có khả năng được duy trì, nhấn mạnh các bất đồng lịch sử “khó có thể được giải quyết dứt điểm, nhưng chắc chắn có thể được quản lý” Dẫu vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, chuyến công du của Tổng thống Lee Jae Myung đã thành công trong việc “neo giữ” Hàn Quốc trong cấu trúc đồng minh với Mỹ và Nhật Bản, đồng thời mở ra triển vọng hợp tác sâu rộng hơn. Tam giác Hàn -Mỹ - Nhật sau chuyến thăm này không chỉ đơn thuần là liên minh quân sự, mà đang phát triển thành một mạng lưới hợp tác toàn diện từ an ninh, công nghệ cho đến kinh tế và năng lượng.
Điều quan trọng nhất mà Tổng thống Lee Jae Myung đạt được là tạo dựng hình ảnh một Hàn Quốc không còn chỉ là "người theo sau" trong cấu trúc an ninh khu vực, mà là đối tác đồng hành và định hình cuộc chơi./.
HÀ NGUYỄN