Ấn Độ tìm hướng đi trong thương chiến toàn cầu – Bài
cuối: Đa dạng hóa quan hệ đối tác TTXVN (New Delhi 17/8): Trang thediplomat.com có bài phân
tích việc New Delhi đang cân bằng giữa việc xoa dịu căng thẳng thương mại với Mỹ và thận trọng tăng cường hợp tác với Trung Quốc, đồng thời đa dạng hóa quan hệ thương mại để giảm phụ thuộc. Nội dung chính như sau:
*Ấn Độ có thể trông cậy vào Trung Quốc?
Việc tăng cường thương mại với Trung Quốc có thể đóng vai trò như một trụ đỡ tạm thời cho nền kinh tế Ấn Độ trong bối cảnh Washington gia tăng áp lực thuế quan – đặc biệt nếu New Delhi có thể mở rộng xuất khẩu nguyên liệu thô sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, những lo ngại an ninh sâu sắc của Ấn Độ, đặc biệt là liên quan đến tranh chấp biên giới kéo dài với Trung Quốc, vẫn là một rào cản lớn.
Cuộc xung đột dai dẳng này bắt nguồn từ thập niên 1960 và từng bùng phát nghiêm trọng – điển hình là vụ đụng độ đẫm máu tại Thung lũng Galwan vào năm 2020 khiến 20 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng. Bên cạnh đó, hai quốc gia châu Á còn cạnh tranh quyết liệt để khẳng định vị thế lãnh đạo tại Nam Bán cầu suốt nhiều thập kỷ qua.
Dù vậy, New Delhi hiện đang áp dụng cách tiếp cận thận trọng nhằm xoa dịu quan hệ với Bắc Kinh, trong nỗ lực tránh bị cuốn vào căng thẳng đồng thời với cả hai cường quốc. Chuyến công du Thượng Hải của Bộ trưởng Quốc phòng Rajnath Singh hồi tháng Sáu vừa qua – cũng là chuyến thăm đầu tiên của một quan chức cấp cao Ấn Độ tới Trung Quốc kể từ năm 2020 – được xem là một tín hiệu ngoại giao đáng chú ý. Dự kiến, Thủ tướng Narendra Modi cũng sẽ tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào cuối tháng Tám, đánh dấu chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của ông kể từ năm 2018. Về phần mình, Bắc Kinh đã phát đi tín hiệu thiện chí khi nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với mặt hàng urê – một nguyên liệu mà Ấn Độ hiện đang là quốc gia nhập khẩu lớn nhất toàn cầu.
Tuy nhiên, mối lo ngại sâu sắc của New Delhi về những thách thức mà Bắc Kinh đặt ra đối với an ninh quốc gia và kinh tế của Ấn Độ đồng nghĩa quan hệ hợp tác giữa hai bên sẽ tiếp tục bị giới hạn. Trong năm qua, Ấn Độ đã ghi nhận mức thâm hụt thương mại lên tới 99,21 tỷ USD với Trung Quốc, chủ yếu do nhập khẩu từ các lĩnh vực thiết yếu như điện tử, dệt may và sản xuất.
Nếu hợp tác kinh tế với Trung Quốc bị đẩy quá xa, nguy cơ thị trường Ấn Độ bị áp đảo bởi hàng hóa Trung Quốc là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
Hơn nữa, Bắc Kinh có thể không sẵn sàng thúc đẩy hợp tác với New Delhi, khi bản thân Trung Quốc đang theo đuổi mục tiêu mở rộng vai trò lãnh đạo trong lĩnh vực sản xuất và chuỗi cung ứng – những lĩnh vực mà họ đang chiếm thế thượng phong.
Việc Trung Quốc có chủ động tăng cường hợp tác hay không sẽ phụ thuộc vào các quyết định chiến lược từ Bắc Kinh. Trong khi tìm cách cải thiện quan hệ với Trung Quốc, Ấn Độ cũng phải cân nhắc kỹ lưỡng những tác động địa chính trị sâu rộng. Một mặt, việc duy trì mối quan hệ ổn định với cả Trung Quốc và Mỹ có thể mang lại lợi thế chiến lược cho Ấn Độ trong bối cảnh có khả năng diễn ra một thỏa thuận lớn giữa Bắc Kinh và Washington. Nhưng mặt khác, nếu nhượng bộ Bắc Kinh trong khi Trung Quốc vẫn giữ lập trường cứng rắn về tranh chấp biên giới, điều đó có thể khiến Thủ tướng Modi bị nhìn nhận là yếu thế, tạo cơ hội cho phe đối lập chỉ trích mạnh mẽ.
*Những nỗ lực đa dạng hóa của Ấn Độ Trước những rủi ro tiềm ẩn liên quan đến việc hội nhập kinh tế sâu rộng hơn với cả Mỹ và Trung Quốc, câu hỏi đặt ra là liệu Ấn Độ có thể xây dựng được các mối quan hệ thương mại thực chất với những đối tác thay thế hay không?
Từ năm 2021 đến 2022, New Delhi đã khởi động một loạt các cuộc đàm phán thương mại như một phần trong chiến lược tổng thể nhằm giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc. Tuy nhiên, chiến dịch này đã chững lại trong giai đoạn 2023–2024 do các lo ngại liên quan đến việc bảo vệ những ngành công nghiệp chủ chốt trong nước, cùng với các vấn đề gây tranh cãi như quy tắc xuất xứ và quy định về dữ liệu, khiến các cuộc đàm phán với một số đối tác bị đình trệ.
Tuy vậy, làn sóng áp thuế mạnh mẽ từ phía Mỹ gần đây đã khiến New Delhi một lần nữa chú trọng đến mục tiêu đa dạng hóa quan hệ thương mại. Nỗ lực này nhằm giảm thiểu nguy cơ bị phụ thuộc kinh tế và chịu áp lực chính trị từ cả Washington lẫn Bắc Kinh.
Gần đây, New Delhi đã hoàn tất hiệp định thương mại tự do với Vương quốc Anh và đang đẩy nhanh hoặc khôi phục các cuộc đàm phán thương mại với Liên minh châu Âu (EU), New Zealand, Peru và Oman. Song song đó, Ấn Độ cũng nỗ lực làm sâu sắc thêm các thỏa thuận hiện có với Chile và Australia. Trên mặt trận đa phương, nước này đang tìm cách củng cố quan hệ với các thành viên còn lại của khối BRICS, bao gồm việc đồng thuận thúc đẩy thương mại song phương với Brazil và nối lại các cuộc đàm phán với Nam Phi.
Tuy nhiên, xét đến thực tế rằng khoảng 18% kim ngạch xuất khẩu của Ấn Độ đang hướng tới thị trường Mỹ và khoảng 15% kim ngạch nhập khẩu đến từ Trung Quốc, những nỗ lực này dù đáng ghi nhận nhưng có thể vẫn chưa đủ để làm giảm đáng kể sự phụ thuộc vào hai nền kinh tế lớn này.
Dẫu vậy, New Delhi hiện đang đứng trước một cơ hội vàng khi nhiều quốc gia trên thế giới đang chủ động tìm kiếm các giải pháp thay thế cho cả Mỹ và Trung Quốc nhằm thu hút đầu tư nước ngoài, tăng cường hợp tác thương mại với những nền kinh tế giữ vị trí chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây chính là cơ hội để Ấn Độ nâng cao vai trò trong lĩnh vực sản xuất toàn cầu, đồng thời gia tăng ảnh hưởng kinh tế và thúc đẩy các tham vọng địa chính trị của mình.
Cơ hội này đặc biệt rõ nét trong các lĩnh vực như dược phẩm và chất bán dẫn. Trong khi Ấn Độ từ lâu đã được xem như một trung tâm sản xuất dược phẩm thay thế Trung Quốc, chất bán dẫn là lĩnh vực mà chính phủ nước này đang theo đuổi với nhiều sáng kiến nội địa đầy tham vọng, đồng thời mở rộng quan hệ đối tác với các nền kinh tế như Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan (Trung Quốc) nhằm hiện thực hóa khát vọng trở thành cường quốc trong ngành này.
Tuy nhiên, những nỗ lực đa dạng hóa của Ấn Độ không tránh khỏi những rủi ro tiềm ẩn. Quá trình tự do hóa thương mại diễn ra chậm và đã gây ra nhiều tranh cãi chính trị nội bộ trong nước, trong khi việc thu hút đầu tư nước ngoài ổn định đòi hỏi các cải cách cơ cấu sâu rộng mà chính phủ có thể chưa sẵn lòng hoặc chưa thể thực hiện. Những bất đồng quan trọng về nội dung giữa Ấn Độ và các đối tác chủ chốt vẫn còn tồn tại và dự kiến sẽ rất khó để giải quyết.
Tham vọng củng cố vị thế của Ấn Độ trong lĩnh vực sản xuất và thương mại toàn cầu cũng đang đứng trước nhiều thử thách. Xuất khẩu của Ấn Độ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc và các nền kinh tế Đông Nam Á mới nổi, vốn đang tích cực đa dạng hóa sản phẩm và tìm cách tránh phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Ấn Độ sẽ gặp khó khăn trong việc bắt kịp quy mô sản xuất khổng lồ của Trung Quốc, đồng thời xuất khẩu Ấn Độ cũng có thể vấp phải thách thức khi cạnh tranh tại các thị trường phát triển như Liên minh châu Âu (EU) và Canada, nơi đã ký các hiệp định thương mại tự do với các đối thủ Đông Nam Á của Ấn Độ.
Hơn nữa, những cảnh báo gần đây của Tổng thống Trump gửi đến Giám đốc điều hành (CEO) Apple Tim Cook về việc mở rộng hoạt động sản xuất tại Ấn Độ cũng cho thấy ông sẽ không có phản ứng tích cực đối với bất kỳ nỗ lực nào của các công ty Mỹ nhằm chuyển dây chuyền sản xuất sang Ấn Độ.
Về tổng thể, những nỗ lực phòng ngừa và đa dạng hóa chiến lược của New Delhi chính là một canh bạc địa chính trị và kinh tế đầy ý nghĩa. Ấn Độ gần như không còn lựa chọn nào khác ngoài việc cố gắng làm dịu những căng thẳng thương mại âm ỉ với Mỹ mà không từ bỏ các "lằn ranh đỏ" của mình, đồng thời thận trọng quản lý tác động từ việc tăng cường hợp tác với Trung Quốc và mở rộng mạng lưới quan hệ thương mại vượt ra ngoài hai cường quốc này.
Áp lực ngày càng gia tăng từ Washington và Bắc Kinh có thể biến canh bạc này thành thất bại đối với New Delhi, kéo theo những bất ổn kinh tế cùng sự bất mãn chính trị kéo dài, thậm chí có thể chấm dứt sự nghiệp của ông Modi. Tuy nhiên, nếu được thực hiện thành công, Ấn Độ sẽ đặt mình vào vị thế thuận lợi trên bản đồ địa chính trị, tận dụng mong muốn chung của nhiều quốc gia nhằm giảm sự phụ thuộc vào chính sách thương mại của Mỹ và Trung Quốc để mở rộng ảnh hưởng kinh tế và địa chính trị.
Lịch sử cho thấy Ấn Độ luôn giành quyền tự chủ chiến lược, cho thấy quốc gia này có khả năng thích nghi tốt hơn nhiều quốc gia khác trong một hệ thống quốc tế đang nhanh chóng phân mảnh thành chủ nghĩa giao dịch hỗn loạn.
Dẫu vậy, Ấn Độ vẫn phải vượt qua nhiều thách thức, trong đó có sự bất ổn trong chính sách kinh tế của Mỹ trên con đường khẳng định vị thế cường quốc trong một thế giới đang ngày càng phân cực./.
Quang Trung (TTXVN tại New Delhi)