Vòng xoáy thảm sát giáo phái tại Syria
TTXVN (Tel Aviv 18/8)
Theo báo “Jerusalem Post”, trong tuần qua, một đoạn video ghi lại cảnh một nhân viên y tế tình nguyện bị sát hại tại bệnh viện ở thành phố Sweida (Syria) đã được công bố. Kẻ gây án là các tay súng thuộc chính phủ lâm thời của Tổng thống Ahmed al-Sharaa. Đoạn phim từ camera an ninh cho thấy nhóm tay súng này đã tràn vào bệnh viện chính của Sweida và gây ra cuộc tấn công đẫm máu.
Vụ việc diễn ra trong bối cảnh bạo lực bùng phát giữa các bộ tộc người Bedouin dòng Sunni và cộng đồng người Druze bản địa từ ngày 13/7. Chính quyền đã điều quân tới nhằm "ổn định trật tự", nhưng lực lượng này nhanh chóng chuyển mục tiêu tấn công sang người Druze.
Yếu tố giáo phái – cụ thể là sự liên kết giữa các phần tử dòng Sunni – được cho là nguyên nhân chính. Sau cuộc tấn công, 90 thi thể được tìm thấy trong khuôn viên bệnh viện. Theo Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria (SOHR), khoảng 1.400 người, trong đó phần lớn là dân thường Druze, đã thiệt mạng trong các cuộc đụng độ hồi tháng 7.
Vụ việc ở Sweida là lần thứ ba trong vòng 8 tháng qua mà Syria chứng kiến các cuộc tàn sát giáo phái quy mô lớn, kể từ khi chế độ Assad sụp đổ vào tháng 12/2024.
Vụ đầu tiên xảy ra vào tháng 3, khi một trạm kiểm soát của chính phủ tại khu vực ven biển phía Tây bị tấn công bởi các tay súng trung thành với chế độ cũ. Chính quyền mới đã điều quân - gồm các phần tử Hồi giáo cực đoan - đến khu vực này.
Đây là nơi sinh sống chủ yếu của cộng đồng Alawi (nhánh Hồi giáo dòng Shi’ite mà gia đình Assad xuất thân). Hơn 1.000 người bị tàn sát trong vụ việc. Sau đó là các báo cáo liên quan đến hàng loạt vụ bắt cóc phụ nữ Alawi trẻ tuổi mà chính quyền Sharaa chậm trễ xử lý.
Đến tháng 4, một tin nhắn giả mạo - được cho là của một giáo sĩ Druze - đã bị phát tán với nội dung xúc phạm nhà tiên tri Mohammed. Hậu quả là 100 người thiệt mạng khi các tay súng Hồi giáo dòng Sunni tấn công vào các khu dân cư người Druze ở vùng ngoại ô thủ đô Damascus như Jaramana và Ashrafieh.
Ba vụ việc trên có một điểm chung rõ rệt: tất cả đều do các phần tử Hồi giáo Sunni cực đoan thực hiện, và đều có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến chính quyền hiện tại ở Damascus.
Liệu có thể rút ra bài học gì từ 8 tháng cầm quyền của chính quyền Sharaa và Hay’at Tahrir al-Sham (HTS)? Trái với tuyên bố ban đầu, HTS không phải là một chương mới hoàn toàn trong lịch sử chính trị Hồi giáo dòng Sunni, mà là sự tái hiện tinh vi hơn của chủ nghĩa thánh chiến Salafi.
Từng là thành viên Al-Qaeda tại Iraq và tù nhân của Mỹ, Sharaa đã trở thành Tổng thống lâm thời Syria. Với sự linh hoạt chiến thuật đáng kể, HTS đã khác biệt so với tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng trước đây – tổ chức đã nhanh chóng sụp đổ vì thiếu khả năng liên minh chiến lược. HTS khôn khéo cắt đứt các phe phái cực đoan hơn, đồng thời liên minh chiến lược với Thổ Nhĩ Kỳ, mở đường cho cuộc tiến công vào thủ đô Damascus cuối năm 2024.
Tuy nhiên, những khác biệt ấy có vẻ chỉ là chiến thuật. Trên thực tế, chính quyền mới vẫn duy trì cốt lõi Hồi giáo cực đoan và hiện đang xây dựng một quân đội mang màu sắc giáo phái sâu sắc – lấy các chỉ huy Hồi giáo theo dòng Sunni làm nền tảng.
HTS chỉ có khoảng 45.000 tay súng khi chiếm thủ đô Damascus - một số lượng quá ít để kiểm soát cả nước. Vì vậy, họ phải dựa vào các nhóm Hồi giáo khác, trong đó có "Quân đội Quốc gia Syria" được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn – một lực lượng nổi tiếng tàn bạo, bị cáo buộc là chủ mưu vụ thảm sát người Alawi hồi tháng 3.
Sự phụ thuộc của HTS vào các nhóm này ban đầu được lý giải là do thiếu nguồn lực.
Nhưng giờ đây, có dấu hiệu cho thấy HTS đang chủ động hợp nhất các lực lượng này vào quân đội mới. Nhiều chỉ huy có tiền sử phạm tội với dân thường – đặc biệt là người Kurd và người không theo đạo Hồi – nay được thăng chức thành tư lệnh các sư đoàn lớn. Chẳng hạn, Muhammad al-Jassim, chỉ huy từng bị cáo buộc phạm nhiều tội ác với người Kurd, hiện là chỉ huy Sư đoàn 25. Saif Abu Bakr -người có “hồ sơ chiến đấu” tương tự -đang dẫn đầu Sư đoàn 76.
Trung tâm nghiên cứu Alma mới đây công bố danh sách 22 quan chức cấp cao có lý lịch thánh chiến, hiện đang giữ vai trò chủ chốt trong quân đội: từ Bộ trưởng và Thứ trưởng Quốc phòng, Tham mưu trưởng, Tư lệnh Vệ binh Cộng hòa, Tư lệnh Không quân đến chỉ huy 14 sư đoàn.
Tuần trước, một hội nghị được tổ chức tại thành phố Hasakah – khu vực do Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) kiểm soát – dưới sự bảo trợ của Hội đồng Dân chủ Syria (SDC). Lãnh đạo người Druze Hikmat al-Hijri và đại diện cộng đồng Alawi, Ghazal Ghazal, cũng tham dự. Tuy nhiên, cuộc gặp này chỉ mang tính đối thoại chính trị. Không có dấu hiệu nào cho thấy các nhóm thiểu số đang lên kế hoạch thành lập lực lượng tự vệ.
Dẫu vậy, nếu chính quyền Hồi giáo theo dòng Sunni tại Damascus tiếp tục trao quyền lực quân sự cho những kẻ từng gây ra các vụ thảm sát giáo phái, thì việc hình thành một liên minh phòng vệ mới ở khu vực phía Đông nhằm đối phó với một “quân đội giáo phái”, có lẽ chỉ còn là vấn đề thời gian./.