Sự thay đổi mang tính rủi ro cao của Trung Quốc
(Phần 2)
Trang mạng insidestory.org.au (Ngày 22/7)
Từ năm 2016, công nhân ngành thép và than của Trung Quốc đã được cung cấp chương trình đào tạo và hỗ trợ tài chính để giúp họ chuyển đổi sang các vai trò mới. Phần lớn nỗ lực đó đã được dành cho việc hợp nhất ngành khai thác than thay vì ngành thép, nơi mà nhiều chính sách dường như không có nhiều tác dụng ngoài việc đóng cửa các nhà máy vốn đã hoạt động không hiệu quả.
Khoảng 2,5 triệu người vẫn đang làm việc trực tiếp tại 360 nhà máy thép tương đối mới.
Bên cạnh việc cần phải cắt giảm những khoản trợ cấp lớn, Trung Quốc đang theo đuổi 2 chính sách nhằm giảm công suất sản xuất thép. Một là mục tiêu đạt mức phát thải carbon đỉnh điểm, đồng nghĩa với việc cắt giảm 100 triệu tấn mỗi năm vào năm 2030; hai là kế hoạch hiện đại hóa năm 2021 nhằm loại bỏ dần các nhà máy lạc hậu, kém chất lượng và giảm 1/3 số lò cao chạy bằng than. (Công suất điện sẽ không thay đổi.)
Một lượng lớn công suất đã bị đóng cửa trong những năm qua, nhưng công suất mới vẫn tiếp tục tăng - một phần nhờ công nghệ được cải thiện.
Chính sách hiện đại hóa thép đã bị đình chỉ vào tháng 8 năm ngoái, có khả năng ngăn chặn bất kỳ khoản đầu tư mới nào. Các biện pháp tương tự, sử dụng các biện pháp kiểm soát cụ thể hơn, dường như có khả năng xảy ra và có thể sẽ được mở rộng để bao gồm lọc dầu, hóa dầu và các ngành công nghiệp dư thừa nguồn cung hoặc phát thải carbon cao khác.
Giả sử Trung Quốc thực sự kiểm soát được sản xuất không bền vững trong các ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động này, Tập Cận Bình vẫn sẽ cần ngăn chặn chính quyền tỉnh giải cứu các công ty bị ảnh hưởng trong khi mở rộng các biện pháp kiểm soát trước đây được áp dụng cho các doanh nghiệp nhà nước sang khu vực tư nhân. Sự phản đối từ các nhóm lợi ích có thế lực có thể xảy ra.
Thông điệp gần đây của Bắc Kinh cũng cho thấy chính sách sẽ nhấn mạnh vào việc phá bỏ các rào cản thị trường và tăng tiêu thụ tổng thể để tái cân bằng nền kinh tế. Đây là những yếu tố mới, có ảnh hưởng trong một chương trình nghị sự hướng tới tương lai mà Tập Cận Bình đã mạnh mẽ thực thi.
Giữa những khó khăn về bất động sản và nền kinh tế tăng trưởng chậm lại, Tập Cận Bình đã nhấn mạnh đến đổi mới công nghệ, hiệu quả và năng suất.
Các nhà máy mới của Trung Quốc là mô hình robot và logisctic chịu ảnh hưởng của AI, tạo ra lợi thế cho ngành công nghiệp Trung Quốc. Các tỉnh đang cạnh tranh để xây dựng các kho dữ liệu địa phương được thiết kế cho chuyên môn hóa AI trong y tế, tài chính, sản xuất và các lĩnh vực được lựa chọn khác. Trong những nỗ lực do chính sách thúc đẩy đó, Bắc Kinh dường như đang nhấn mạnh vào "tăng trưởng chất lượng", ngụ ý không chỉ giá trị cao hơn mà còn cả tính bền vững về tài chính. Điều này sẽ đòi hỏi một sự thay đổi tư duy trong các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản, những người thường tập trung vào GDP và các mục tiêu định lượng khác.
Những thông điệp gần đây về việc phá bỏ rào cản và tăng tiêu dùng cũng ngụ ý một sự thay đổi. Bản thân Tập Cận Bình đã tỏ ra “khinh thường” các khoản trợ cấp thúc đẩy tiêu dùng, bao gồm cả việc tăng cường phúc lợi, vì vậy thông điệp gần đây được cho là có nghĩa Trung Quốc sẽ mở rộng y tế, giáo dục, chăm sóc người cao tuổi và các dịch vụ khác. Nhưng điều đó sẽ đòi hỏi phải tăng thuế, điều mà Bắc Kinh đã nhiều lần né tránh trong quá khứ.
Những rào cản thị trường mà Tập Cận Bình cần phá bỏ nhất là ở cấp tỉnh. Là nơi khởi nguồn của hầu hết các ngành công nghiệp, các tỉnh thường thích quảng bá sản phẩm của mình: sản phẩm sản xuất ở một tỉnh có thể gặp khó khăn khi tiếp thị ở một tỉnh khác. Các tỉnh thường cô lập thị trường điện của mình và ít tham gia vào hoạt động thương mại xuyên biên giới.
Trên toàn quốc, ví dụ điển hình là thị trường điện, nơi một số rào cản đã bắt đầu được gỡ bỏ - chỉ vì khu vực phía Đông đông dân và phát triển nhanh chóng của đất nước đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu. Một kế hoạch mới sẽ kết nối công suất phát điện khổng lồ của miền Tây Trung Quốc với miền Đông đông dân và mở ra cơ hội đấu thầu cạnh tranh cho toàn bộ thị trường.
Lợi ích rất rõ ràng: Tân Cương, Mông Cổ và các khu vực khác ở phía Tây và phía Bắc đều có cả than đá và công suất năng lượng tái tạo ngày càng lớn. Các nhà máy điện than ở các khu vực đông dân cư được xác định là mối nguy hại cho sức khỏe - bên cạnh đó, các nhà máy điện của Trung Quốc thường hoạt động dưới 50% công suất. Công suất thủy điện lớn ở phía Tây Nam cũng mang lại những lợi ích quý giá trong việc cân bằng tải trọng năng lượng tái tạo không đồng đều. Vì vậy, trong khi sự mở rộng mạnh mẽ của Trung Quốc trong lĩnh vực năng lượng tái tạo đang gây xôn xao dư luận, thì điều bất ngờ có thể nằm ở việc "thị trường hóa" điện năng. Một thị trường thực sự cạnh tranh như Australia có thể mang lại cả quá trình khử cacbon và giảm đáng kể chi phí. Tuy nhiên, một lần nữa, cải cách này lại hàm ý thêm nhiều sự dư thừa trong ngành điện khổng lồ của Trung Quốc.
Tập Cận Bình được coi là một nhà độc tài, có quyền dập tắt bất đồng chính kiến và thực thi quyền lực của đảng. Chiến dịch chống tham nhũng của ông, vốn đã làm gián đoạn sự nghiệp của khoảng 1% trong số hơn 100 triệu đảng viên của Đảng Cộng sản, thường được cho là một phương tiện để đàn áp phe đối lập.
Gần đây, một số nhà quan sát đã được tiếp thêm sức mạnh bởi gợi ý, trong một loạt các hành động thực thi ở cấp cao trong quân đội, rằng Tập Cận Bình đang bị đe dọa.
Có thể có một phần sự thật trong đó. Nhưng chi tiết về những âm mưu nội bộ của đảng chỉ được tiết lộ sau khi đã trải qua một thời gian dài.
Điều rõ ràng là sự thay đổi định hướng kinh tế của Tập Cận Bình sẽ phá vỡ nhiều trung tâm quyền lực đã được thiết lập ở Trung Quốc. Đáng chú ý, vào tháng 3, Ban Chấp hành Trung ương đảng đã ban hành một thông báo củng cố cái gọi là "quy tắc 8 điểm" được ban hành ngay sau khi Tập Cận Bình được bổ nhiệm vào năm 2012. Sắc lệnh ban đầu báo hiệu một cuộc trấn áp "những hành vi suy thoái đạo đức", trên thực tế là cảnh báo người dân về chiến dịch chống tham nhũng. Hướng dẫn từ cơ quan giám sát các hành động chống tham nhũng đã liên kết các biện pháp đó với chương trình nghị sự phát triển của Tập Cận Bình. Đáng chú ý, Ủy ban kiểm tra kỷ luật trung ương đang thúc đẩy các đại biểu ủng hộ quá trình khử cacbon, ưu tiên đổi mới cũng như chi tiêu cho y tế và giáo dục, đồng thời ngăn chặn các ảnh hưởng tham nhũng và sự thiên vị trong kinh doanh và đầu tư. Trong khi tình hình chính trị Mỹ vẫn còn biến động trong những năm tới, thì trải nghiệm của Trung Quốc có thể cũng đầy thách thức và rủi ro không kém. Rủi ro là rất lớn./.
HẾT