Bất ngờ bản đồ não ổn định khi mất chi, mở ra hướng điều trị đau chi ma
Hà Nội (TTXVN 22/8)-- Một nghiên cứu chụp não vừa công bố trên Nature Neuroscience ngày 21/8 đã thách thức kiến thức sách giáo khoa lâu nay: vùng não xử lý cảm giác cơ thể vẫn giữ nguyên bản đồ của chi đã mất, thay vì tái tổ chức lại như nhận định của giới khoa học suốt nhiều thập kỷ qua.
Trước đây, các nghiên cứu cho rằng sau khi mất chi, các nơ-ron trong vỏ não cảm giác thân thể sơ cấp sẽ “lan sang” vùng liền kề, vốn phụ trách cảm giác của chi bị cắt bỏ. Nhưng kết quả mới cho thấy ngay cả sau nhiều năm, bản đồ cảm giác của bàn tay bị mất vẫn tiếp tục hoạt động như trước phẫu thuật, không có dấu hiệu bị thay thế bởi vùng môi hoặc các phần cơ thể khác.
Tiến sĩ Tamar Makin, nhà thần kinh học nhận thức tại Đại học Cambridge, đồng tác giả chính, cho biết: “Hầu hết các nhà khoa học thần kinh đều học qua sách rằng não có khả năng tái tổ chức, và điều này được chứng minh qua các nghiên cứu trên người cụt chi. Nhưng sách giáo khoa có thể sai. Chúng ta không nên coi điều gì là hiển nhiên, nhất là trong nghiên cứu não bộ”.
Nhóm nghiên cứu, do nhà khoa học Hunter Schone (Đại học Pittsburgh) dẫn dắt, đã theo dõi ba bệnh nhân chuẩn bị phẫu thuật cắt bỏ tay. Họ được chụp cộng hưởng từ chức năng (fMRI) trước và sau khi mất chi trong suốt 5 năm. Người tham gia được yêu cầu cử động ngón tay, môi, ngón chân, và sau phẫu thuật họ tiếp tục “gõ ngón tay ảo” trong máy quét. Kết quả cho thấy bản đồ não vẫn ổn định, phản ánh sự bền vững sâu sắc của các biểu hiện thần kinh.
Phát hiện này lý giải tại sao nhiều người cụt chi vẫn cảm nhận được chi “ảo” trong nhiều thập kỷ, đồng thời giải thích vì sao các liệu pháp giảm đau “chi ma” dựa trên giả thuyết tái tổ chức não cho thấy ít hiệu quả.
Các chuyên gia bên ngoài đánh giá cao nghiên cứu này. Nhà thần kinh Solaiman Shokur (Trường Sant’Anna, Italy) cho rằng bằng chứng được đưa ra “rõ ràng” và đi ngược niềm tin phổ biến. Trong khi đó, Giacomo Valle (Đại học Công nghệ Chalmers, Thụy Điển) nhận định công trình “đặt dấu chấm hết cho cuộc tranh luận” về việc bản đồ não có tái tổ chức sau khi mất chi hay không.
Theo các tác giả, kết quả sẽ tác động lớn đến nghiên cứu chi giả điều khiển bằng giao diện não–máy tính, cũng như việc tuyển chọn tình nguyện viên cho các thử nghiệm lâm sàng. Đây có thể là cơ sở quan trọng để phát triển công nghệ khôi phục cảm giác cho người mất chi và cải thiện phương pháp điều trị đau chi ma./.
Thanh Tùng