Chính sách thương mại của Mỹ: Từ "Ngày Giải phóng" đến chuỗi gia hạn
(USA TODAY)
Đứng trong Vườn Hồng tại Nhà Trắng và cầm trên tay một biểu đồ khổng lồ, Tổng thống Mỹ Donald Trump - người thích tự gọi mình là “người đàn ông thuế quan” – thông báo về các mức thuế “đối ứng” mà ông dự định áp đặt lên hàng chục đối tác thương mại khác nhau của Mỹ. Đó là ngày 2/4/2025, được Tổng thống Trump đặt tên là “Ngày Giải phóng”.
Theo tờ USA TODAY, gần 4 tháng và 2 lần gia hạn sau đó, một hạn chót áp thuế đối ứng mới, vào ngày 1/8/2025, đang đến gần. Hàng loạt quốc gia sẽ phải đối mặt với mức thuế quan cao, trải dài từ mức thuế cơ sở 10% hiện đang áp dụng cho đến 50% đối với hàng nhập khẩu từ Brazil.
Phát biểu tại một hội nghị về Trí tuệ nhân tạo (AI) tại thủ đô Washington ngày 23/7, ông Trump cho biết: “Chúng ta sẽ có một biểu thuế đơn giản, rõ ràng trong khoảng từ 15% đến 50%” và “chúng ta áp thuế 50% vì chúng ta không có quan hệ tốt với những quốc gia đó”.
* Liệu các mức thuế mới có thực sự sắp được áp dụng?
Thuế quan đối ứng sẽ tiếp tục được gia hạn thêm? Mặc dù Tổng thốngTrump khẳng định là “không”, nhưng Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent gần đây đã để ngỏ khả năng gia hạn lần thứ 3.
Hạn áp thuế đầu tiên, vào ngày 9/4/2025, đã bị tạm hoãn trong 90 ngày đến ngày 9/7/2025 sau khi gây ra những biến động lớn trên thị trường tài chính và các nhà kinh tế cảnh báo về nguy cơ suy thoái kinh tế. “Tôi nghĩ rằng mọi người đã phản ứng hơi quá mức”, ông Trump nói vào ngày 9/4. “Họ bắt đầu hoang mang, bạn biết đấy. Họ trở nên hơi lo lắng, hơi sợ hãi”.
Việc Tổng thống Mỹ liên tục thay đổi các hạn chót cũng đã tạo ra một từ viết tắt: TACO, nghĩa là Trump Always Chickens Out (Trump luôn rút lui vào phút chót), một cách ví von hài hước về chính sách thuế quan lúc áp dụng, lúc lại hoãn của ông.
* Một khoảng dừng trước một cơn bão thuế quan Vào ngày 7/7, 2 ngày trước khi các mức thuế mới có hiệu lực, ông Trump tiếp tục gia hạn thời điểm áp thuế sang ngày 1/8/2025. Lý do là vì một số quốc gia đang tiến hành đàm phán các thỏa thuận thương mại với Mỹ. Cùng ngày 7/7, ông chủ Nhà Trắng bắt đầu gửi thư đến các quốc gia, thông báo về các mức thuế mới được cập nhật và sẽ áp dụng đối với các nước này.
Loạt thư đầu tiên gồm 14 bức thư, gửi tới các quốc gia như Nam Phi và Malaysia. Theo thông báo của Tổng thống Trump, các bức thư nêu rõ rằng nếu các nước đáp trả Mỹ bằng thuế quan của riêng họ, thì các mức thuế nhắm vào các nước này sẽ còn tăng cao hơn nữa.
Vào ngày 9/7, ông Trump tiếp tục gửi thư thông báo về thuế quan cho thêm 8 quốc gia khác, trong đó có Brazil. Phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt, ngày 23/7, thông báo, tính đến thời điểm đó, Mỹ đã gửi tổng cộng 25 lá thư về thuế quan.
* Đã có những thỏa thuận thương mại nào được ký kết?
Trong khi Anh là quốc gia đầu tiên đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ, thỏa thuận mới nhất và quan trọng nhất cho đến nay là với Nhật Bản - đối tác thương mại lớn thứ 5 của Washington. Các quốc gia khác mà ông Trump đã công bố đạt được thỏa thuận lần lượt là Việt Nam, Indonesia và Philippines.
Vào ngày 22/7, Tổng thống Trump công bố một “thỏa thuận lớn” với Nhật Bản đã được ký kết. Theo đó Mỹ sẽ áp thuế 15% đối với hàng nhập khẩu từ Nhật Bản. Ông cho biết Nhật Bản sẽ đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ và Mỹ sẽ nhận được 90% lợi nhuận từ các khoản đầu tư này. Tuy nhiên, chưa có bất kỳ chi tiết cụ thể nào được đưa ra. Thông báo của ông Trump cũng cho biết Nhật Bản đã đồng ý mở cửa thị trường cho hàng nhập khẩu gồm ô tô, gạo và các sản phẩm nông nghiệp khác từ Mỹ.
Trong số 5 quốc gia mà Mỹ đạt được thỏa thuận thương mại, chỉ có Anh là nước mà Mỹ có thặng dư thương mại.
* Lại đến lúc chùn bước?
Vào ngày 21/7, trong một cuộc phỏng vấn với kênh truyền hình CNBC, Bộ trưởng Bessent đã không khẳng định liệu có thể có thêm lần gia hạn nào cho những quốc gia đang đàm phán với thiện chí hay không. “Chúng ta hãy xem Tổng thống muốn làm gì”, ông Bessent nói.
Ngoài ra, ông Bessent cho biết việc buộc phải chịu mức thuế cao ban đầu mà Washington đã đề xuất sau hạn chót ngày 1/8, có thể buộc các quốc gia phải đưa ra các điều khoản có lợi hơn.
Trong khi đó, Tổng thống Trump liên tục khẳng định sẽ “không có sự thay đổi” về hạn chót. “Nói cách khác, tất cả số tiền sẽ phải được thanh toán bắt đầu từ 1/8/2025 — sẽ không có lần gia hạn nào nữa”, ông viết trên mạng xã hội Truth Social vào ngày 8/7.
* Thuế quan đối với Canada, Mexico và Trung Quốc có thay đổi?
Ông Trump đã đe dọa áp mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada, ngay sau khi ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ.
10 ngày sau khi nhậm chức, ông Trump đã “ra đòn” với 3 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ bằng một sắc lệnh hành pháp áp thuế 25% lên gần như tất cả hàng hóa từ Canada và Mexico. Ông cho biết mục đích là để buộc các quốc gia này ngăn chặn dòng người di cư và chất cấm fentanyl vượt qua biên giới vào Mỹ trái phép. Trong khi đó, Trung Quốc bị áp mức thuế 10%.
Canada và Mexico đã ngay lập tức đáp trả bằng các mức thuế đối ứng của riêng họ. Hai ngày sau, Tổng thống Trump đồng ý tạm hoãn thực thi sắc lệnh này trong 30 ngày. Vào tháng 3/2025, ông Trump đã miễn áp thuế đối với hàng hóa tuân thủ Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMC), nhưng tuyên bố áp thuế 25% đối với các mặt hàng thép, nhôm và ô tô nhập khẩu, bao gồm cả sản phẩm từ Mexico và Canada.
Mức thuế đối với thép, nhôm và đồng đã được nâng lên 50% vào tháng 6/2025, với Canada là nhà cung cấp thép và nhôm lớn nhất cho Mỹ, trong khi mức thuế đối với các mặt hàng ô tô nhập khẩu vẫn giữ nguyên.
Ông Trump đã gửi một bức thư cho Thủ tướng Canada Mark Carney vào tháng 7/2025, trong đó nói rằng ông dự định áp mức thuế 35% trên toàn bộ hàng nhập khẩu từ Canada kể từ ngày 1/8/2025.
Ông Trump nói rằng fentanyl “không phải là thách thức duy nhất” mà Mỹ gặp phải với Canada và các rào cản thương mại cùng với các chính sách phi thuế quan của quốc gia láng giềng đang gây ra thâm hụt thương mại “không bền vững” đối với Mỹ.
“Canada áp mức thuế đáng kinh ngạc đối với các nhà sản xuất sữa của chúng tôi - lên tới 400% - và thậm chí đó là khi giả sử rằng các nhà sản xuất sữa của chúng tôi có thể tiếp cận để bán sản phẩm của họ cho người dân Canada”, ông Trump viết.
Trong một bức thư gửi Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum, Tổng thống Mỹ nói rằng nước này đã giúp “bảo vệ biên giới”. Tuy nhiên, ông cũng cho biết Mexico “vẫn chưa ngăn chặn được các băng đảng ma túy đang cố biến toàn bộ Bắc Mỹ thành một sân chơi buôn lậu ma túy”.
Sau nhiều tháng áp thuế “ăn miếng, trả miếng” và chiến tranh thương mại với Trung Quốc – trong đó thuế quan của Mỹ tăng vọt lên 145% và thuế của Trung Quốc đối với hàng hóa Mỹ lên tới 125% – hai bên đã tuyên bố đình chiến vào tháng 5/2025, đồng ý tạm ngừng áp thuế trong 90 ngày, thời hạn kết thúc vào ngày 12/8/2025.
Vào ngày 11/6, ông Trump thông báo rằng một thỏa thuận với Trung Quốc đã được “hoàn tất”, nhưng còn chờ “phê duyệt cuối cùng” từ cả hai nhà lãnh đạo cấp cao. Ông cho biết thuế nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc vào Mỹ sẽ được ấn định ở mức 55%, trong khi thuế của Trung Quốc đối với hàng hóa Mỹ vẫn giữ ở mức 10%.
Bộ trưởng Bessent dự kiến sẽ gặp người đồng cấp Trung Quốc vào ngày 28/7 tại Stockholm, Thụy Điển. Trước thềm cuộc gặp này, ông Bessent cho biết thời hạn áp thuế với Trung Quốc có thể sẽ được gia hạn. “Chúng tôi sẽ làm việc để tiến tới một khả năng gia hạn”, ông Bessent chia sẻ với chương trình Fox Business vào ngày 22/7./.
Ngọc Quang (TTXVN tại Washington)