VÌ SAO ISRAEL CẤP TỐC TẤN CÔNG GAZA?
(Trang mạng Quan sát Thượng Hải, Trung Quốc )
Theo Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV), ngày 20/8, Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) đã bắt đầu giai đoạn chiến đấu mới, các lực lượng mặt đất đã kiểm soát vùng ngoại ô thành phố Gaza. Ngày 21/8, Nội các an ninh Israel phê duyệt phương án tấn công vào thành phố, Thủ tướng Netanyahu ra lệnh đẩy nhanh tiến độ tác chiến. Động thái này được đưa ra vào đúng thời điểm Phong trào kháng chiến Hồi giáo (Hamas) đồng ý với đề xuất ngừng bắn mới nhất ở Gaza, không những vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ trong và ngoài nước Israel, mà còn đẩy gần 1 triệu người dân thành phố Gaza vào đường cùng. Tuy nhiên, Chính phủ Israel vẫn kiên định, bất chấp mọi phản đối, quyết tâm thúc đẩy chiến dịch trên bộ.
Từng bước "thôn tính"
Thành phố Gaza nằm ở phía Bắc Dải Gaza, là một trong những thành phố lớn nhất, lâu đời nhất và mang tính biểu tượng nhất của Palestine, với lịch sử hàng nghìn năm. Sau khi Hamas kiểm soát Gaza vào năm 2007, đây cũng trở thành căn cứ hành chính và quân sự trọng yếu của họ, và được Israel coi là "một trong những cứ điểm cuối cùng" của Hamas.
Ngày 19/8, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Israel Katz đã phê duyệt kế hoạch tác chiến nhằm vào thành phố Gaza, với tên gọi “Cỗ xe ngựa của Gideon”. Ngày 20/8, quân đội Israel tuyên bố 3 lữ đoàn đang triển khai chiến dịch trên bộ, đã kiểm soát được vùng ngoại ô thành phố Gaza, đánh dấu bước đầu tiên trong cuộc tấn công vào thành phố. Quân đội cũng thông báo kêu gọi khoảng 60.000 binh sĩ dự bị nhập ngũ để chia sẻ nhiệm vụ phòng thủ trong nước, đảm bảo lực lượng tại ngũ có thể tập trung toàn lực chiến đấu ở tiền tuyến. Cũng trong đêm đó, Thủ tướng Netanyahu ra chỉ thị yêu cầu rút ngắn thời gian chiếm đóng thành phố Gaza và tiêu diệt Hamas. Một nguồn tin quân sự cho biết: “Chúng tôi sẽ bước vào giai đoạn chiến đấu mới, thực hiện các hành động từng bước và chính xác tại thành phố Gaza và các khu vực lân cận”. Những diễn biến dồn dập này khiến nhiều người ngạc nhiên nhưng không bất ngờ, vì thực chất đây là sự triển khai của kế hoạch "tiếp quản Gaza" đã được đề ra trước đó.
Ngày 8/8, Văn phòng Thủ tướng Israel ra tuyên bố cho biết Nội các an ninh đã phê chuẩn đề xuất "tiêu diệt Hamas" của Netanyahu, và Lực lượng phòng vệ sẵn sàng "tiếp quản thành phố Gaza". Vào thời điểm đó, tuyên bố chỉ đề cập đến việc "tiếp quản thành phố Gaza" chứ không phải "kiểm soát toàn bộ Gaza" như Netanyahu từng tuyên bố trước đó, điều này đã thu hút sự chú ý của dư luận. Cùng thời điểm, cuộc họp của Nội các an ninh Israel đã thông qua "5 nguyên tắc kết thúc chiến tranh", bao gồm: giải trừ vũ khí của Hamas, đón tất cả con tin trở về, phi quân sự hóa dải Gaza, duy trì quyền kiểm soát an ninh của Israel đối với dải Gaza và thành lập một chính phủ dân sự không thuộc Hamas hay Chính quyền Palestine. Điều này dường như là phiên bản nâng cấp của ba mục tiêu trước đây của Israel (giải cứu con tin, tiêu diệt Hamas và loại bỏ mối đe dọa an ninh từ Gaza).
Từ "toàn bộ Gaza" đến "thành phố Gaza", Israel đã cân nhắc những gì trong chiến dịch mới nhất này? Tại sao Netanyahu lại ra lệnh đẩy nhanh tiến độ tấn công? Giáo sư Đinh Long, Viện Nghiên cứu Trung Đông thuộc Đại học Ngoại ngữ Thượng Hải, chỉ ra rằng việc Israel tấn công thành phố Gaza là sự tiếp nối chiến lược tổng thể của họ đối với tương lai của Gaza, nhằm đạt được 4 mục tiêu. Thứ nhất, giải cứu con tin. Nhiệm vụ này hiện rất khó khăn do số người sống sót không còn nhiều. Thứ hai, tiêu diệt Hamas và chiếm đóng Gaza. Israel đang nỗ lực theo hướng này, đã xác định được hai đến ba cứ điểm của Hamas và chuẩn bị tung đòn quyết định cuối cùng. Thứ ba, dựng lên chính quyền bù nhìn. Israel muốn thành lập một cơ quan quản lý dân sự không thuộc Hamas hay Chính quyền Palestine, để làm đại diện cho mình nhằm giảm chi phí quản lý trực tiếp. Thứ tư, di dời dân cư. Dải Gaza vẫn còn hơn 2 triệu người Palestine. Israel đang cố gắng di dời họ để thay đổi hoàn toàn vị thế và đặc trưng của Gaza. Các quốc gia láng giềng đã lên tiếng phản đối kế hoạch này. Được biết, Israel đang tiếp xúc với một số quốc gia như Nam Sudan.
Dựa trên các mục tiêu trên, thành phố Gaza chỉ là bước đầu tiên trong chiến dịch của Israel, mục tiêu cuối cùng vẫn là từng bước kiểm soát toàn bộ dải Gaza, nhưng với điều kiện là phải tiêu diệt hoặc trục xuất Hamas. Việc nội các an ninh Israel trước đó chỉ đề cập đến "thành phố Gaza" mà không nói đến "toàn bộ Gaza" chủ yếu là do cân nhắc về năng lực và chi phí - Israel không thể "nuốt trọn" toàn bộ Gaza cùng một lúc. Để duy trì sự kiểm soát lâu dài, Israel sẽ phải trả giá đắt, bao gồm thương vong về quân sự, gánh nặng tài chính và áp lực dư luận. Vì vậy, họ chọn cách thực hiện theo từng giai đoạn, trước tiên là tập trung kiểm soát thành phố Gaza và các cứ điểm chính của Hamas. Điều đáng chú ý là giới phân tích của Israel cho rằng việc chiếm đóng thành phố Gaza tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhiều con tin sống sót được cho là vẫn đang bị giam giữ tại đây, và Hamas rất có thể đã chuẩn bị sẵn thuốc nổ ở các khu vực liên quan để đề phòng các cuộc tấn công của Israel.
Thương tích đầy mình Tính đến nay, Israel đã kiểm soát khoảng 75% khu vực Gaza, còn lại vẫn nằm trong tay Hamas. Trước làn sóng tấn công mới của Israel, khả năng chịu đựng của Hamas sẽ là yếu tố then chốt quyết định tình hình tiếp theo. Cũng trong ngày 20/8, Hamas ra tuyên bố lên án việc quân đội Israel phớt lờ nỗ lực của các bên trung gian (Ai Cập và Qatar) vẫn kiên quyết phê duyệt chiến dịch quân sự “Cỗ xe ngựa của Gideon”. Chỉ hai ngày trước đó, Hamas đã đồng ý với đề xuất ngừng bắn mới nhất do các bên trung gian đưa ra. Nội dung bao gồm lệnh ngừng bắn sơ bộ kéo dài 60 ngày, thả hơn một nửa số con tin Israel để đổi lấy một số lượng không xác định tù nhân Palestine. Được biết, Israel đã nhận được đề xuất này nhưng chưa đưa ra phản hồi chính thức, cũng như không có kế hoạch cử phái đoàn tham gia đàm phán. Ai Cập nhấn mạnh rằng “hiện giờ quả bóng đang ở phía sân của Israel”. Bộ trưởng phụ trách các vấn đề chiến lược của Israel Dermer đã ra điều kiện trong buổi gặp các quan chức Qatar ở Pháp: chỉ khi tất cả con tin được thả, thỏa thuận ngừng bắn mới có thể đạt được. Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz chỉ ra rằng lý do Hamas đột nhiên đồng ý ngừng bắn rõ ràng là vì lo sợ Israel sẽ thực sự chinh phục Gaza.
Vậy tại sao Hamas lại chủ động đồng ý với đề xuất ngừng bắn, liệu họ có thực sự "thương tích đầy mình" và "cạn kiệt đạn dược" như quân đội Israel tuyên bố? Đinh Long nhận định rằng bản chất Hamas vốn là một tổ chức du kích phi tập trung. Sau gần hai năm bị tấn công ác liệt, tình thế của họ vô cùng khó khăn, đang ở thời điểm sống còn. Một mặt, ban lãnh đạo Hamas bị tổn thất nặng nề, cơ cấu tổ chức bị phân tán, nguồn tiếp tế vũ khí và lương thực gần như bị cắt đứt, hỗ trợ từ bên ngoài giảm mạnh. Theo tiết lộ của quân đội Israel, chỉ còn hai đến ba cứ điểm của Hamas còn nguyên vẹn, nhưng ý chí sinh tồn của Hamas cực kỳ mạnh mẽ, họ hiểu rõ rằng nếu chiến sự tiếp tục sẽ vô cùng bất lợi. Mặt khác, Hamas không đơn thuần là tổ chức chính trị hay lực lượng vũ trang, mà là một hệ tư tưởng với hai trụ cột là kháng chiến vũ trang chống Israel và chủ nghĩa Hồi giáo. Họ "trà trộn vào dân", gắn kết chặt chẽ với cộng đồng người Gaza, khiến Israel không thể dùng biện pháp quân sự để tiêu diệt tận gốc. Chừng nào sự chiếm đóng của Israel còn tiếp diễn, thì tư tưởng kháng chiến sẽ không biến mất. Cuộc giằng co giữa hai bên chắc chắn vẫn kéo dài.
Tham vọng bành trướng Trống trận Israel không ngừng vang lên, phần lớn lãnh thổ Gaza biến thành tro tàn, hơn 60.000 người Palestine thiệt mạng, thảm họa nhân đạo ngày càng trầm trọng… Cộng đồng quốc tế và dư luận trong nước Israel đều dấy lên làn sóng phản đối. Ngày 20/8, Tổng thống Pháp Macron đăng bài trên mạng xã hội, chỉ trích chiến dịch quân sự sắp tới của Israel sẽ mang lại thảm họa cho người dân và có thể châm ngòi cho một "cuộc chiến vĩnh viễn". Gần đây, nhiều quốc gia phương Tây như Pháp, Anh và Canada đã tuyên bố sẽ công nhận Nhà nước Palestine vào tháng 9. Hàng loạt cuộc biểu tình chống chính phủ quy mô lớn đã nổ ra trên khắp Israel trong nhiều ngày, khoảng 1 triệu người đã xuống đường, cáo buộc Netanyahu nói dối công chúng. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy người dân Israel ủng hộ mạnh mẽ việc kết thúc chiến tranh với điều kiện đảm bảo con tin được thả. Tuy nhiên, bất chấp làn sóng phản đối dữ dội, Netanyahu vẫn hành động theo ý mình. Ông công kích các cuộc biểu tình càng cổ vũ tinh thần Hamas, khẳng định sẽ tiếp tục kế hoạch chiếm thành phố Gaza. Đồng thời, Mỹ vẫn tiếp tục hậu thuẫn cho Israel. Trong một cuộc phỏng vấn ngày 19/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump còn gọi Netanyahu là "anh hùng thời chiến".
Đã 22 tháng trôi qua, liệu xung đột Gaza có thực sự không lối thoát? Đinh Long cho rằng hy vọng đạt được một thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza trong thời gian tới vẫn còn mong manh. Logic chiến tranh gần như hoàn toàn bị chi phối bởi nhu cầu chính trị nội bộ của Israel và các mưu đồ địa chính trị của họ. Ngay cả khi Hamas có ý định ngừng bắn, Israel có lẽ cũng không muốn tạo cơ hội. Trong ngắn hạn, Israel muốn thừa thắng xông lên theo chiến lược đã định. Họ đã đầu tư một lượng lớn quân lực, nhân lực và tài chính, đồng thời gánh chịu áp lực từ dư luận quốc tế. Nếu từ bỏ cuộc tấn công vào lúc này, sẽ không phù hợp với logic hành động của Israel, cũng như đi chệch khỏi chiến lược tổng thể "dùng chiến tranh duy trì quyền lực" của Chính quyền Netanyahu.
Về lâu dài, kể từ tháng 10/2023, cường độ, phạm vi và mức độ nghiêm trọng của cuộc xung đột đã vượt xa dự kiến ban đầu của Hamas, không chỉ biến Gaza thành đống đổ nát và đẩy Hamas đến bờ vực hủy diệt, mà hiệu ứng lan tỏa của nó còn bao trùm toàn bộ Trung Đông: Chính quyền Assad ở Syria bị lật đổ, Iran và Israel trực tiếp giao tranh, "Trục kháng chiến" của người Shiite gần như đứt gãy. Trong quá trình này, chủ nghĩa mạo hiểm quân sự của Israel bành trướng chưa từng có, thậm chí còn vượt qua thời kỳ Chiến tranh Trung Đông lần thứ ba năm 1967. Họ muốn nhân cơ hội này để tìm kiếm một bước nhảy vọt chiến lược tương tự như "lập quốc lần thứ hai", với ý đồ viết lại hoàn toàn cục diện Gaza và định hình lại toàn bộ cấu trúc địa chính trị ở Trung Đông.
Ngoài ra, Mỹ đã luôn có thái độ thiên vị, dung túng, và gần đây lại dồn sự tập trung vào vấn đề Ukraine, khiến sức ép đối với Israel giảm đi, khiến cho chương trình nghị sự về ngừng bắn ở Gaza càng bị gác lại. Những yếu tố đáng chú ý tiếp theo là: liệu Israel có sớm tiến vào bên trong thành phố Gaza; họ sẽ phản ứng như thế nào với đề xuất ngừng bắn mới nhất; Netanyahu và nội các của ông sẽ phải chịu áp lực ra sao sau khi Quốc hội Israel họp lại; và Mỹ sẽ dành sự quan tâm như thế nào cho vấn đề Gaza… Nhiều khía cạnh cần được theo dõi sát sao./.
HẾT