Lý do tin đồn về giới tinh
hoa chính trị Trung Quốc vẫn chưa dừng lại Trang mạng bloomberg.com (Ngày 23/7)
Bất kỳ cuộc thảo luận nào về giới tinh hoa chính trị Trung Quốc đều phải bắt đầu bằng một cảnh báo quan trọng: Những lời đồn đại về công tác nội bộ của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) từ lâu nay thường không chính xác.
Một trong những ví dụ điển hình nhất là vào năm 2011, khi một đài truyền hình Hong Kong đã đưa tin nhầm về việc cựu Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân qua đời - 11 năm trước khi ông thực sự qua đời vào năm 2022.
Những đồn đoán về tương lai của Chủ tịch Tập Cận Bình cũng gây ra không ít suy đoán. Xét trên nhiều phương diện, đó là hệ quả của một cuộc khủng hoảng người kế nhiệm do chính ông tạo ra. Việc thiếu người kế nhiệm hoặc kế hoạch rõ ràng tạo ra một sự không chắc chắn, và điều này là có lợi.
Sự ám ảnh về tương lai của Tập Cận Bình là một cái nhìn sâu sắc về nền chính trị thiếu minh bạch tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Trong vài tuần trước, những đồn đoán về lý do ông không tham dự cuộc họp của các nhà lãnh đạo Nhóm các nền kinh tế mới nổi (BRICS) tại Brazil và không xuất hiện trước công chúng trong 1 khoảng thời gian ngắn đã làm dấy lên những thuyết âm mưu hoang đường.
Những điều này đã nhanh chóng được dập tắt vào tuần trước khi nhà lãnh đạo Trung Quốc gặp Ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar, Thủ tướng Australia Anthony Albanese và các quan chức cấp cao của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Bắc Kinh.
Việc vắng mặt tại Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần đầu tiên kể từ khi lên nắm quyền là điều bất thường đối với Tập Cận Bình. Ông đã ủng hộ khối này và coi đây là một phần trong nỗ lực định hình lại cán cân quyền lực toàn cầu. Trung Quốc đã cử Thủ tướng Lý Cường tham gia vì Chủ tịch Tập Cận Bình không thể sắp xếp được lịch trình. Các bài báo cho rằng các cuộc gặp thường xuyên của Tập Cận Bình với Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva trong năm qua cũng là một yếu tố để ông không đến Brazil nữa.
Tuy nhiên, điều đó không ngăn được những tin đồn lan truyền. Những câu chuyện về rắc rối trong giới lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc đã từng xuất hiện trước đây, gần đây nhất là vào năm 2022, khi một lời khẳng định hoàn toàn không có căn cứ về việc một vị tướng phát động đảo chính được lan truyền trong cộng đồng người Hoa ở nước ngoài và truyền thông Ấn Độ. (Đáng chú ý, các hãng tin của đất nước Nam Á cũng nhanh chóng đăng tải những tin tức vô căn cứ đó - phản ánh sự đối đầu lâu năm giữa hai quốc gia này).
Bill Bishop, người sáng lập nền tảng trực tuyến nổi tiếng Sinocism Substack (chuyên các bài viết về Trung Quốc) và đồng dẫn chương trình podcast Sharp China, nhận định ràng không có gì ngạc nhiên khi những tin đồn về sự thay đổi lãnh đạo xuất hiện. Ông nói trong một chương trình gần đây: “Tôi hiểu tại sao mọi người muốn tin điều đó là sự thật. Ý tưởng rằng họ sẽ xuất hiện và vực dậy nền kinh tế, có lẽ họ sẽ thay đổi cách tiếp cận với Nga, thay đổi cách tiếp cận về thương mại - hy vọng điều đó sẽ xảy ra dễ dàng hơn nhiều so với việc đối mặt với thực tế”.
Nếu nhìn vào sự xuất hiện của Tập Cận Bình trên các phương tiện truyền thông nhà nước, thường được phân tích để tìm manh mối về việc liệu thời gian của nhà lãnh đạo này có còn nhiều hay không, thì hào quang của ông vẫn đang tỏa sáng hơn bao giờ hết. Tháng trước, Dự án Truyền thông Trung Quốc đã thực hiện một nghiên cứu đánh giá liệu nhà lãnh đạo này có bị hạ thấp trong các ấn phẩm của chính phủ hay không. Kết quả cho thấy không những “ông ấy vẫn thống trị, mà còn không có dấu hiệu thăng tiến nào từ bất kỳ thành viên nào của Thường vụ Bộ Chính trị."
Vậy, chúng ta có thể rút ra điều gì từ những động thái gần đây trong hàng ngũ lãnh đạo cấp cao của ĐCSTQ? Guoguang Wu, nghiên cứu viên cao cấp về chính trị Trung Quốc tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội châu Á, lưu ý rằng điều này vốn dĩ rất khó hiểu, nhưng trong những tháng gần đây, một làn sóng thanh trừng mới đã diễn ra. Quy mô của những hoạt động này cho thấy quyết tâm của Tập Cận Bình trong việc loại bỏ bất kỳ mối đe dọa nào đối với quyền lực của mình.
Trong số những quan chức đáng chú ý nhất đã mất chức là Đô đốc Miêu Hoa, nhân vật quyền lực thứ 5 trong Quân đội Trung Quốc. Vào tháng 6, ông đã chính thức bị cách chức khỏi Quân ủy Trung ương. Số phận của ông là một phần của xu hướng đang diễn ra. Dưới thời Tập Cận Bình, chính phủ đã hạ bệ hơn chục nhân vật quân đội cấp cao kể từ khi mở cuộc điều tra tham nhũng vào năm ngoái liên quan đến các giao dịch mua sắm vũ khí từ năm 2017.
Các chuyên gia tình báo Mỹ coi các cuộc thanh trừng này là để đối phó với nạn tham nhũng tràn lan trong quân đội, bao gồm cả đơn vị quản lý kho vũ khí hạt nhân đang mở rộng của đất nước, vốn sẽ rất quan trọng đối với bất kỳ cuộc xâm lược nào nhằm vào Đài Loan, hòn đảo tự trị mà Trung Quốc tuyên bố là của nước này.
Các cuộc thanh trừng không nhất thiết cho thấy Tập Cận Bình an toàn, mặc dù ông chắc chắn đã củng cố quyền lực nội bộ. Ông có thể sẽ nắm giữ quyền lực cho đến cuối đời. Ở mọi giai đoạn, ông đều bất chấp quy tắc để củng cố quyền lực của mình. Ông sửa đổi hiến pháp để xóa bỏ giới hạn nhiệm kỳ, cho phép ông nắm quyền vô thời hạn, một sự phá vỡ chính thức các quy tắc kế vị được thiết lập sau thời Mao Trạch Đông. Ông cũng tiếp tục cầm quyền sau tuổi nghỉ hưu 68, phớt lờ các chuẩn mực trước đây cho rằng các nhà lãnh đạo ở độ tuổi đó hoặc lớn hơn nên nghỉ hưu.
Do thiếu thông tin cụ thể về số phận của Tập Cận Bình, người ta chỉ đang “đoán già đoán non” về giới chóp bu của ĐCSTQ giống như thời Chiến tranh Lạnh mà thôi. Điều đó có nghĩa là điều duy nhất chúng ta có thể chắc chắn là sẽ có thêm nhiều tin đồn - và hầu hết chúng sẽ sai./.