Cuộc đua AI – Bài 1: Cạnh tranh Mỹ - Trung ngày càng trực diện hơn
TTXVN (Sydney 31/7): Theo trang tin abc.net.au, trí tuệ nhân tạo
(AI) đã vượt ra khỏi khuôn khổ của một cuộc đua giữa các tập đoàn công nghệ Mỹ và giới tỷ phú giàu lên nhờ cổ phiếu. Giờ đây, công nghệ này đã trở thành một phần trọng yếu trong cuộc cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc.
Điều này đồng nghĩa, AI không chỉ còn là câu chuyện lợi nhuận hay tỷ suất đầu tư. Thay vào đó, nó ngày càng mang đậm màu sắc địa chính trị – nơi công nghệ trở thành biểu tượng sức mạnh quốc gia, an ninh và quốc phòng. Và chính điều này đang rút ngắn lộ trình tiến tới AGI – trí tuệ nhân tạo tổng quát, giai đoạn mà máy móc có thể vượt qua trí tuệ con người.
Nếu điều đó xảy ra, thế giới có thể chứng kiến một bước ngoặt mang tính lịch sử, không khác gì sự kiện phát hiện ra phản ứng phân hạch hạt nhân năm 1938 – tiền đề dẫn đến bom nguyên tử và hàng thập kỷ chạy đua vũ trang trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
* Cuộc đua đang tăng tốc Chưa thể khẳng định Mỹ hay Trung Quốc sẽ là bên cán đích đầu tiên trong cuộc đua AGI, nhưng chắc chắn bên chậm hơn sẽ không mất đến 4 năm để bắt kịp.
Thực tế, Mỹ đang có dấu hiệu bị vượt mặt. Tuần trước, công ty Unitree Robotics của Trung Quốc đã công bố một mẫu robot hình người tích hợp AI – bao gồm nhận diện giọng nói và hình ảnh – với giá chỉ 5.900 USD. Đây có thể là khởi đầu cho làn sóng robot giá rẻ phục vụ cả gia đình và công sở.
Cùng lúc đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây đã phát động chiến dịch “Ngày hành động vì AI”, mở đầu bằng tuyên bố: “Nước Mỹ đang trong cuộc đua giành vị thế thống trị toàn cầu về AI”. Không phải “dẫn đầu”, cũng không phải các công ty công nghệ, mà là nước Mỹ – như một thực thể chính trị.
Ông nhấn mạnh: “Bên nào sở hữu hệ sinh thái AI lớn nhất sẽ định hình tiêu chuẩn toàn cầu và gặt hái lợi ích kinh tế lẫn quân sự”. Việc nhấn mạnh yếu tố “quân sự” cho thấy rõ: AGI sẽ dẫn tới một bước ngoặt lịch sử giống như vũ khí hạt nhân từng làm 80 năm trước.
* Trung Quốc đi trước một bước?
Thực tế, Trung Quốc đã công bố chiến lược AI quốc gia từ tháng 7/2017 với mục tiêu: “Đến năm 2030, Trung Quốc sẽ trở thành trung tâm đổi mới AI hàng đầu thế giới”. Cùng thời điểm, Nvidia – công ty sản xuất sản phẩm bán dẫn (chip) đồ họa của Mỹ – mới nhận ra rằng các con chip mà công ty thiết kế cho những trò chơi điện tử có thể được ứng dụng hiệu quả trong những mô hình AI.
Nvidia đã ký thỏa thuận với Baidu – nền tảng tìm kiếm hàng đầu của Trung Quốc – để cung cấp chip AI cho tập đoàn này và tiếp cận thị trường Trung Quốc. Giá trị vốn hóa của Nvidia khi ấy là 100 tỷ USD.
Hiện tại, công ty đã chạm mốc hơn 4.200 tỷ USD và là doanh nghiệp có giá trị thị trường lớn nhất thế giới sau đợt bùng nổ AI trong 3 năm qua, đẩy giá cổ phiếu của tập đoàn này tăng gấp 14 lần.
Khi công ty khởi ngiệp OpenAI ra mắt ChatGPT vào năm 2022, Mỹ bắt đầu thay đổi chiến lược. Chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden lúc đó ưu tiên xây dựng khung pháp lý kiểm soát AI, nhưng tập trung vào quản lý rủi ro AI nhiều hơn. Tháng 5/2023, hàng trăm chuyên gia AI đã ký tuyên bố chung cảnh báo: “Rủi ro tuyệt chủng từ AI cần được coi là ưu tiên toàn cầu, ngang hàng với đại dịch và chiến tranh hạt nhân”.
Nhưng khi ông Donald Trump quay lại Nhà Trắng, quan điểm này thay đổi. Thay vì siết kiểm soát, chính quyền Tổng thống Trump lại gỡ bỏ rào cản. Kế hoạch AI của ông Trump bắt đầu bằng việc “xóa bỏ quy định phiền hà”. Tổng thống Trump sau đó chỉ đạo Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Mỹ (NIST) “loại bỏ các tham chiếu liên quan đến tin giả, bình đẳng đa dạng và biến đổi khí hậu”.
Kế hoạch không bao gồm ngân sách công, nhưng ông Trump cho rằng thị trường – đặc biệt là Thung lũng Silicon và Phố Wall – sẽ tự đầu tư. Ước tính, các tập đoàn công nghệ Mỹ đã chi 800 – 1.000 tỷ USD cho AI và con số này vẫn tiếp tục tăng.
* Trung Quốc đáp trả bằng mã nguồn mở Trong khi Mỹ vẫn dẫn đầu về quy mô đầu tư, Trung Quốc lại chọn cách tiếp cận tiết kiệm hơn. Các doanh nghiệp AI Trung Quốc tận dụng mã nguồn mở từ Mỹ – phần lớn đến từ OpenAI – để rút ngắn khoảng cách.
Đầu năm nay, công ty DeepSeek của Trung Quốc khiến giới công nghệ Mỹ bất ngờ khi tung ra mô hình AI R1 – đạt chất lượng ngang ngửa các mô hình của Mỹ, nhưng có chi phí thấp hơn và hoàn toàn mã nguồn mở. Gần đây, Moonshot AI tiếp tục gây chú ý khi công bố Kimi K2 – mô hình có thể thực hiện các tác vụ phức tạp một cách tự động, được đánh giá là bước tiến gần hơn tới AGI. Một số chuyên gia đánh giá đây là “khoảnh khắc DeepSeek” thứ hai và một bước tiến lớn tiến tới AGI./.
Nguyễn Linh (TTXVN tại Sydney)
(Tiếp theo: Cuộc đua AI – Bài cuối: Mỹ tăng nỗ lực kiểm soát)