Sức mạnh mềm của Mỹ bị
tác động như thế nào sau 6 tháng cắt giảm USAID?
TTXVN (Sydney 28/7)
Trang tin của Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI) ngày 28/7 đăng bài viết cho biết cách đây 6 tháng, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tạm dừng gần như toàn bộ các hoạt động viện trợ nước ngoài. Khi các chương trình viện trợ trị giá hơn 60 tỷ USD của Mỹ đột ngột bị dừng lại, các nhà phân tích của ASPI đã dự đoán rằng sẽ có nhiều người chết, thế giới sẽ trở nên kém công bằng hơn và sức mạnh mềm của Mỹ sẽ sụp đổ. Vậy bây giờ, điều này đã xảy ra chưa?
Không còn nghi ngờ gì nữa, đã có người chết do hậu quả trực tiếp từ quyết định nói trên của Mỹ. Nhiều trường hợp riêng lẻ đã được ghi nhận trong những ngày sau khi Mỹ ra quyết định, và ảnh hưởng này vẫn tiếp tục được theo dõi. Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí y khoa hàng đầu “The Lancet” đã tổng hợp tác động của việc Mỹ cắt giảm chương trình viện trợ (bao gồm việc dừng các chương trình tiêm chủng và cấp phát thuốc men, dừng cung cấp thực phẩm và nước sạch) và dự đoán sẽ có thêm 14 triệu ca tử vong do quyết định chính sách này của Washington. Đại học Boston ước tính gần 90.000 người đã chết trong 6 tháng qua chỉ riêng do việc Mỹ “đóng băng” tài trợ cho Kế hoạch khẩn cấp của Tổng thống Mỹ về phòng, chống AIDS (PEPFAR). Đây chỉ là một trong nhiều chương trình bị cắt giảm.
Một ví dụ khác là số trẻ em chết vì đói tăng lên rõ rệt. Trước khi bị cắt giảm, Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) đã tài trợ trực tiếp khoảng 50% số lượng thực phẩm điều trị suy dinh dưỡng ăn liền (RUTF) trên thế giới. RUTF được coi là một loại thực phẩm thần kỳ, có thể cứu trẻ suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng với tỷ lệ thành công là 90%. Mặc dù chính quyền Trump sau đó đã cam kết chi 50 triệu USD để tài trợ cho RUTF, nhưng chuỗi cung ứng gián đoạn đã khiến nhiều người nghèo nhất thế giới không có thực phẩm kê đơn mà họ cần tránh chết đói. Vì trẻ em suy dinh dưỡng có hệ miễn dịch yếu, nên dễ tử vong do các bệnh thông thường. Việc cắt giảm ngân sách y tế quy mô lớn hơn có nghĩa là có rất ít hoặc không có kinh phí để điều trị các bệnh lao, sốt rét, tiêm chủng HIV hoặc phục vụ các nhu cầu sức khỏe cơ bản.
Thế giới đã trở nên kém công bằng và bất ổn hơn do hậu quả của quyết định đóng cửa USAID. Đúng như các nhà phân tích lo ngại, hầu hết các chương trình bị ngừng hoạt động đều không bao giờ được khôi phục. Việc tạm dừng viện trợ nước ngoài được tiếp nối bằng quyết định cắt giảm vĩnh viễn 83% tổng viện trợ phát triển được cung cấp thông qua USAID. Sau đó, ngày 1/7, cơ quan này đã bị đóng cửa vĩnh viễn và các chức năng còn lại được chuyển giao cho Bộ Ngoại giao Mỹ.
Mỹ từng là nhà tài trợ viện trợ phát triển nước ngoài (ODA) lớn nhất. Năm 2024, nước này đã chi nhiều tiền gấp đôi so với nhà tài trợ lớn thứ hai (Đức), chiếm 30% tổng ODA trong năm đó. Như cựu quan chức cấp cao của Cơ quan Phát triển Quốc tế Australia (AusAID) Robyn Davies đã nói: “Khi một nguồn viện trợ lớn như vậy bị mất đi, rõ ràng là các hoạt động viện trợ có nguy cơ sụp đổ”. Tệ hơn nữa, các quốc gia khác đã nối gót Mỹ, đáng chú ý nhất là Anh.
Đây là một sự tiết kiệm sai lầm đang tạo ra thêm nhiều cuộc khủng hoảng cho tương lai. Tài trợ phát triển đồng nghĩa với an ninh phòng ngừa. Hỗ trợ hệ thống y tế của một quốc gia nghèo sẽ giúp ngăn chặn một đại dịch thảm khốc. Ngăn chặn sự sụp đổ của một chính phủ sẽ giúp ngăn chặn một quốc gia thất bại “xuất khẩu” tội phạm và bạo lực. Giúp các quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu sẽ tránh được cuộc khủng hoảng di cư.
Cuối cùng, sức mạnh mềm của Mỹ đã suy giảm rõ rệt, điều này có thể nhận thấy qua các cuộc thảo luận giữa giới tinh hoa chính sách đối ngoại toàn cầu. Không phải ai cũng tiếc nuối điều này. Tại Đối thoại Raisina hồi tháng 3/2025, Chủ tịch Liên minh Phân phối vaccine châu Phi Ayoade Alakija phát biểu: “Hãy để các quốc gia của chúng ta được độc lập. Hãy để chúng ta đứng lên và chăm sóc người dân của mình… Hãy để thế giới thay đổi. Đây là một cuộc thảo luận về hệ thống toàn cầu”.
Kể từ khi thành lập, USAID đã trở thành một công cụ quan trọng cho sức mạnh mềm của Mỹ, củng cố ảnh hưởng của Mỹ thông qua viện trợ nhân đạo, quan hệ đối tác kinh tế và phát triển thể chế. Bằng cách nuôi dưỡng thiện chí, cơ quan này đã củng cố các mối quan hệ ngoại giao, thúc đẩy các mô hình chính trị và kinh tế có lợi cho lợi ích của Mỹ, đồng thời nỗ lực giảm thiểu bất ổn.
Công cụ này giờ đây về cơ bản đã biến mất, làm xói mòn niềm tin và quan hệ đối tác trong nhiều thập kỷ, đồng thời phát đi một thông điệp rõ ràng về sự thiếu tin cậy trên trường quốc tế.
Đã có những trường hợp Trung Quốc can thiệp để tài trợ cho các chương trình khi viện trợ nước ngoài của Mỹ ngừng lại. Bắc Kinh đã công bố tài trợ cho các chương trình xóa mù chữ và cung cấp dinh dưỡng cho trẻ em ở Campuchia chỉ 1 tuần sau khi các chương trình do Mỹ tài trợ “với mục tiêu gần như giống hệt nhau” bị hủy bỏ. Các nhóm hỗ trợ của Nga và Trung Quốc là hai trong những nhóm đầu tiên được triển khai đến Myanmar sau trận động đất hồi tháng 3/2025, trái ngược với phản ứng yếu ớt của Mỹ. Người đứng đầu cơ quan hỗ trợ quốc tế của Nga đã công khai nói về việc tận dụng khoảng trống mà sự sụp đổ của USAID để lại.
Có lẽ minh chứng rõ ràng nhất chính là Hội nghị quốc tế về tài chính cho phát triển của Liên hợp quốc gần đây chỉ được tổ chức 10 năm một lần.
Mỹ đã rút khỏi các cuộc đàm phán và không cử phái đoàn nào. Việc Mỹ rút lui không ngăn được hơn 15.000 người tham dự cuộc họp tạo ra một thỏa thuận quốc tế, một diễn đàn kinh doanh quốc tế và một nền tảng hành động gồm 130 sáng kiến. Về một chủ đề mà hầu hết thế giới đều quan tâm sâu sắc, Mỹ hoàn toàn không liên quan.
Những tổn hại đối với sức mạnh của Mỹ, đối với sự ổn định toàn cầu và đối với cuộc sống của mỗi cá nhân đều đã được dự đoán từ 6 tháng trước.
Bi kịch là những người đưa ra quyết định đã không quan tâm đến những hậu quả này./.