Khi thế giới cùng nhau chống lại Trump
Trang mạng asiatimes.com (Ngày 25/8)
Sự bất ổn đang gia tăng khi nước Mỹ của Donald Trump xa lánh các đồng minh, trong khi Nga, Trung Quốc và Ấn Độ thử nghiệm các bước đầu tiên để thành lập một tam giác chiến lược mới.
Ấn Độ có thể trở thành một trở ngại đáng kể và bất ngờ đối với nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm đảm bảo một thỏa thuận hòa bình ở Ukraine. Cuộc gặp giữa Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình diễn ra vào cuối tháng 8 tới ở Bắc Kinh có thể mang lại cho Moskva cơ hội quý báu để trì hoãn hoặc đình chỉ bất kỳ lệnh ngừng bắn nào với Kiev. Một tam giác Nga-Ấn-Trung (RIC) chặt chẽ hơn cũng đồng nghĩa với việc có thể dễ dàng làm giảm thiểu tác động từ các lệnh trừng phạt mới của Mỹ đối với Moskva. Điều này có thể gây ra một trở ngại nghiêm trọng cho Trump. Nếu ông thất bại trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2026, ông có thể trở thành tổng thống “vịt què” và đẩy nước Mỹ vào tình trạng bất ổn chính trị trong 2 năm tiếp theo.
Việc đặt cược vào sự hỗn loạn của nước Mỹ cho đến cuộc bầu cử tổng thống mới vào năm 2028 có thể rất có lợi cho Tổng thống Nga Vladimir Putin. Mặc dù Moskva không thể giành được chiến thắng chính trị ở Ukraine, nhưng Putin có thể tự hào về sự hỗn loạn mà ông ta đã gieo rắc ở Mỹ nói riêng và phương Tây nói chung. Sự hỗn loạn của nước Mỹ có thể sẽ diễn ra trong khoảng 3 năm tới, nhưng thực tế đã bắt đầu từ bây giờ và có thể chia thành 2 vấn đề chính sau:
Rạn nứt quan hệ với các đồng minh Trong những tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai của Trump, lần đầu tiên sau 80 năm, một rạn nứt giữa Mỹ và các đồng minh đã xuất hiện. Rạn nứt này bắt đầu từ việc bảo vệ Ukraine, mối quan hệ của Mỹ với NATO và các mối quan hệ với Nga. Các đồng minh của Mỹ, cả ở phía Tây và phía Đông nước Nga, đều cảm thấy bị Mỹ bỏ mặc, nếu không muốn nói là hoàn toàn bị bỏ rơi.
Mỹ đã là lá chắn an ninh của các nước này trong gần một thế kỷ qua, song giờ đây, lần đầu tiên nhiều nước dường như đang phải áp dụng chiến lược kép.
Trong ngắn hạn, họ tập trung vào việc quản lý mối quan hệ với Trump, trong khi nhiều nước khác đã bắt đầu cân nhắc các giải pháp thay thế dài hạn cho một trật tự thế giới lấy Mỹ làm trung tâm.
Sự tính toán về dài hạn này là điều chưa từng có đối với các đồng minh của Mỹ kể từ khi Chiến tranh Thế giới thứ Hai kết thúc. Mặc dù các nước này luôn hiểu rằng sự hỗ trợ của Washington không phải lúc nào cũng tuyệt đối và Mỹ có thể rút quân vào một thời điểm nào đó, nhưng ít ai nghĩ rằng sự hiện diện của Mỹ có thể biến mất hoàn toàn.
Có sự khác biệt giữa việc Mỹ rời Afghanistan sau 10 năm chiến tranh và việc phớt lờ những đảm bảo an ninh cho Đức hay Nhật Bản. Giờ đây, một số người có thể cảm thấy rằng bất kỳ quốc gia nào cũng có thể trở thành một “Afghanistan thứ hai” chỉ sau một đêm, bị bỏ rơi bởi những thay đổi tâm trạng đột ngột ở Mỹ. Những thay đổi trong suy nghĩ này có thể có những tác động rất đáng kể cả về trung và dài hạn. Nước Mỹ không chỉ là một quốc gia mà còn là một hệ thống toàn cầu với sự cân bằng mong manh nhưng thiết yếu giữa bên trong và bên ngoài. Nếu Mỹ mạo hiểm hệ thống quốc tế của mình để duy trì sự tồn tại của chính mình, họ có nguy cơ mất cả ảnh hưởng toàn cầu lẫn sự ổn định nội bộ.
Một ví dụ cụ thể về sự thay đổi này có thể được thấy rõ trong Hội nghị thượng đỉnh Tập Cận Bình-Modi sắp tới. Trong hơn 20 năm, Mỹ đã nỗ lực kéo Ấn Độ gần hơn vào quỹ đạo chiến lược của mình. Trong nhiệm kỳ đầu của Trump, nỗ lực này dường như đã được đền đáp, được củng cố bởi mối quan hệ cá nhân bền chặt giữa tổng thống Mỹ và thủ tướng Ấn Độ. Tuy nhiên, sau cuộc đụng độ biên giới ngắn ngủi gần đây giữa Trung Quốc và Pakistan, đã xuất hiện điều gì đó không ổn. Ấn Độ hiện phải đối mặt với mức thuế quan của Mỹ cao hơn Trung Quốc, một sự đảo ngược đáng ngạc nhiên khi Trung Quốc đã được các cố vấn của Trump xác định là đối thủ chính của Mỹ trước cuộc bầu cử tổng thống. Thái độ mới của Washington có lẽ đã thúc đẩy New Delhi xem xét lại mối quan hệ với Bắc Kinh.
Tất nhiên, những ngờ vực trước đây giữa Trung Quốc và Ấn Độ vẫn tồn tại. Ấn Độ vừa thử nghiệm một loại tên lửa đạn đạo tầm trung có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, qua đó báo hiệu nước này sẵn sàng đối đầu với Trung Quốc. Cùng lúc đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có chuyến thăm bất ngờ tới Tây Tạng, tái khẳng định chủ quyền của Bắc Kinh tại khu vực giáp Ấn Độ.
Do đó, sự xích lại gần nhau giữa Trung Quốc và Ấn Độ đang diễn ra với sự thận trọng lớn, nhưng rõ ràng là đang diễn ra dưới sự giám sát của Nga. Vẫn chưa rõ sự thay đổi này của Ấn Độ có thể gây ra hậu quả gì, có kéo dài hay không, và tầm quan trọng của nó trong những tháng tới sẽ ra sao. Nhưng vấn đề và hệ lụy không chỉ giới hạn ở Ấn Độ. Điều này phản ánh những nghi ngờ sâu sắc và ngày càng gia tăng trong số các đồng minh của Mỹ. Cuộc gặp giữa Modi và người đồng cấp Nhật Bản Shigeru Ishiba có thể mang ý nghĩa quan trọng, bởi Tokyo cũng lo ngại về mối quan hệ với Mỹ.
Ngay cả khi một tổng thống Mỹ tương lai có thay đổi hướng đi hoặc nếu chính Trump đảo ngược cách tiếp cận hiện tại của mình, thì tiền lệ đã được thiết lập: ngay cả các đồng minh thân cận cũng bắt đầu đặt câu hỏi liệu Mỹ có còn duy trì đầy đủ cam kết hay không. Điều này đặt ra những câu hỏi lớn cho nước Mỹ, các đồng minh và đối thủ. Sự bất ổn đang gia tăng, và những tháng tới có thể sẽ rất căng thẳng.
Chiến lược của Putin Tình hình mới do thuế quan gây ra có thể gây nguy hiểm cho nước Mỹ, ngay cả khi một số chính trị gia Mỹ lập luận rằng điều này là cần thiết để bổ sung cho ngân khố quốc gia. Thực tế, nếu không có một nước Mỹ hùng mạnh, trật tự quốc tế do Mỹ dẫn đầu cũng sẽ sụp đổ. Tuy nhiên, sự gián đoạn này có thể làm xói mòn những bước tiến và nỗ lực trong hàng thập kỷ qua.
Thêm vào đó là các chiến dịch chống Trump ở cả trong nước và trên toàn cầu với mô tả là “không đáng tin cậy” và lãnh đạo “kém hiệu quả”. Theo đó, một quốc gia do một nhân vật như vậy lãnh đạo cũng bị coi là “không đáng tin cậy”. Theo nghĩa rộng hơn, một quốc gia mà bầu ra một nhà lãnh đạo như vậy sẽ bị nhìn nhận với con mắt nghi ngờ. Điều này ngụ ý rằng nước Mỹ có khiếm khuyết, và bản thân nền dân chủ cũng đáng ngờ. Cách nghĩ này đang thu hút sự chú ý cả trong và ngoài nước, không chỉ cô lập cá nhân tổng thống mà còn cô lập cả nước Mỹ nói chung.
Ai hưởng lợi từ việc này? Putin đang thất thế về mặt chính trị và quân sự ở Ukraine. Ở châu Âu, hành động của ông đã tạo ra làn sóng đoàn kết, tâm lý chống Nga và sự gia tăng quân sự chưa từng có. Ở châu Á, Putin đang mất dần quyền lực và ảnh hưởng vào tay Trung Quốc, thậm chí cả Triều Tiên. Ngay cả Belarus trung thành cũng ngày càng e ngại Moskva. Cuối cùng, Nga có nguy cơ mất tất cả: vị thế địa chính trị, ảnh hưởng, thậm chí cả bản sắc. Khi cả Đông lẫn Tây đều quay lưng, những gì còn lại có thể chỉ là một phiên bản thu nhỏ của chính mình - một nước Nga chỉ còn lại mình và một số ít khu vực lân cận.
Nhưng đây chưa phải là hồi kết của câu chuyện. Truyền thông ngày càng đưa tin rằng Trump đang biến thế giới thành một chương trình truyền hình thực tế dài tập, với mục tiêu không phải là đạt được bất kỳ thỏa thuận hay kết cục nào mà là tạo ra kịch tính dai dẳng, dẫn đến sự bất ổn xung quanh ông. Do đó, vẫn chưa rõ liệu Trump có thực sự muốn đạt được một thỏa thuận với Nga hay không? Có lẽ là không bởi nếu đạt được một thỏa thuận sẽ chấm dứt kịch tính.
Điều này có thể không phản ánh toàn bộ thực tế, nhưng đó là một thông điệp đang được lan truyền. Đến giờ, Trump hẳn đã nhận thức được rằng Putin không chỉ lừa dối ông, mà còn có thể đang lợi dụng chiến dịch toàn cầu đang diễn ra để chống lại chính ông. Những câu chuyện về “Trump là con rối của Putin” cho thấy Putin là một “siêu Moriarty” (nhân vật phản diện, đối thủ của Sherlock Holmes) trong chính trị quốc tế. Theo lối tư duy này, một nước Mỹ do một tổng thống rõ ràng là bất tài và chỉ là con rối của Nga lãnh đạo được xem như bằng chứng cho sự suy tàn của chính Mỹ, báo hiệu một chiến thắng toàn diện của Nga. Putin sẽ rất dại dột nếu không khai thác khía cạnh này và ông ấy thì hoàn toàn không hề dại dột.
Tuy nhiên, Trump đã nhiều lần chứng minh rằng ông là người thực tế và thực dụng trong việc ứng phó với áp lực thị trường và các thế lực bên ngoài. Ông vẫn có thể xem xét lại cách tiếp cận với Nga và vấn đề thuế quan. Vài tuần tới có thể là thời điểm then chốt khi Trump chuẩn bị gặp Tập Cận Bình. Khách quan mà nói, Trung Quốc là bên hưởng lợi lớn nhất từ cuộc xung đột Mỹ-Nga hiện nay. Nhưng Bắc Kinh không nên hả hê mà nên thận trọng và khiêm tốn vì tình hình có thể bất ngờ đảo lộn. Những rạn nứt trong quan hệ với Mỹ có thể được hàn gắn, và Nga có thể quá vội vàng đến mức không đoán trước được quân bài nào sẽ được tung ra tiếp theo.
Đây là thời điểm hỗn loạn, có lẽ tất cả nên tạm dừng và tìm kiếm một thỏa thuận ngừng bắn. Nhưng việc chấm dứt vòng luẩn quẩn này nói thì dễ hơn làm.
Trump có thể đã bắt đầu “xoay trục” khi ông chào đón người đồng cấp Hàn Quốc Lee Jae Myung đến Nhà Trắng vào ngày 25/8 vừa qua./.